پدیده مدگرایی و آسیب های اجتماعی آن (بخش اول)

مدگرایی رفتار ناپسندی نیست. اما اگر از اعتدال خود خارج شود، جامعه تبدیل به سالن مد و باعث ترویج فساد در جامعه خواهد شد.
 

چکیده : جامعه شناسان مد را یک پدیده اجتماعی می دانند که افراد را با یکدیگر همرنگ می کند بسیاری از جوانان مد را عامل تعیین کننده ای در جهت مشخص شدن طبقه اجتماعی خود می دانند، اما موضوعی که حائز اهمیت است، تقلید افراد و مدهایی است که هیچ گونه نسبتی با فرهنگ جامعه آنان ندارد.

تعداد کلمات 1473 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

«این حرف اشتباه نشود با اینکه بنده با مد و تنوع و تحول در روش های زندگی مخالفم، نخیر، مدگرایی و نوگرایی اگر افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی رقابت های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می کند، مانعی هم ندارد، اما مواظب باشید قبله نمای این مدگرایی به سمت اروپا نباشد، این بد است. اگر مدیست های اروپا و آمریکا در مجلاتی که مدها را مطرح می کنند فلان طور لباس را برای مردان یا زنان خودشان ترسیم کردند، آیا ما باید اینجا در همدان یا تهران یا در مشهد آن را تقلید کنیم؟ این بد است، خودتان طراحی کنید و خودتان بسازید.» این متن فرازی کوتاه از بیانات مقام معظم رهبری در مورد مد و مدگرایی است.
 مد و مدگرایی پدیده ای است که کمابیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد اما در این میان، جوانان و نوجوانان بیش از دیگران به مد اهمیت می دهند و مدگرا هستند.
 
امروزه جوانان با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوری های جدید رایانه ای ارتباطات گسترده ای با جوامع و فرهنگ های گوناگون یافته اند و موقعیت آنها در شناخت فهم و ارزش ها، باورها و انتخاب هنجارهای مطلوب پیچیده تر و مشکل تر شده است و چه بسا زمینه های موجود باعث شده برخی از جوانان به رفتارها و هنجارهای متضاد با ارزش های جامعه خویش رو آورند.
 یک روز مانتوهای بلند و روز دیگر مانتوهای کوتاه، یک روز آرایش موی سر به سبک آلمانی و روز دیگر موهای بلند و اصلاح نشده، زمانی شلوارهایی با پاچه گشاد که روی زمین کشیده می شود، و زمانی دیگر، شلوارهای تنگ و کوتاه مد می شوند.
 اگر از این همه افرادی که عادت کرده اند رفتار و نوع و سبک لباس شان را طبق آخرین مدهای رایج تنظیم کنند، بپرسید که به چه علت این کار را کرده اند، یا مثلا این آرم و کلمه روی لباس آنها چه کارکردی دارد، نمی توان پاسخ قانع کننده ای شنید جز آن که: «خب قشنگه!» «برای اینکه مده»! همه این را می پوشند و...!
 
این پاسخ ها اگر چه سطحی به نظر می رسند اما بنابه تحلیل روان شناسان نشان دهنده نوعی از تعلق گروهی، نوجویی، تنوع طلبی و گرایش جوانان به «امروزی شدن» است و کاملا یک پدیده طبیعی و تا حدودی نابهنجار در جهت ارضای این نیازها محسوب می شود. اما از آنجا که همواره کالای مد شده، شیوه های رفتاری، هنجاری و ارزش های خاصی در بین نوجوانان و جوانان رونق و شیوع می یابد و مد عاملی می شود برای انتقال هنجار و ارزشی از جامعه ای به جامعه دیگر، بررسی زمینه ها و پیامدهای مدگرایی یکی از موضوعات مهم در جامعه ما محسوب می شود از این رو در این دو شماره گزارش روزنامه کیهان به این مسئله می پردازیم و نظر مردم و کارشناسان را می خوانیم:
 

روی یکی از مبل ها گوشه پذیرایی نشسته بود و کمی آن طرف تر چند تا از جوانان فامیل هم مشغول خوش و بش بودند. حوصله پدربزرگ سر رفته و منتظر بود تا زودتر شام را بیاورند، در همان حال و هوا به یاد جوانی های خودش رو کرد به چند نوجوان که خاطرات نشاط و شادابی آن روزها را برایش زنده کند.
 
کمی به رفتار و گفتار آنها دقت کرد، بعد در حالی که لباس های غیرمعمول و موهای عمود بر کله سعید نوه دختری اش، خیلی او را متعجب کرده بود، گفت: سعید بابا! این چه لباسیه؟ تو دیگه 20-19 سالته- موهات چرا رو هواست! سعید هم از خوش اخلاقی پدربزرگ استفاده (البته سوءاستفاده) کرد و گفت: پدر بزرگ مده!
 پدر بزرگ گفت: مد چیه بابا؟! آدم باید یه چیزی بپوشه که بهش بیاد. سعید هم شروع کرد به توضیح اینکه مدل موهایش، مدل موهای فلان هنرپیشه هالیوودیه، شلوارش مد فلان سال میلادیه و پیراهنش مارک فلان کارخونه اروپایی و...پدربزرگ با حرف های سعید قانع نشد ولی نخواست بیشتر از این موضوع را جلوی جمع پیگیری کند و فقط سری تکان داد و...شاید شما هم به این موارد برخورد کرده باشید که وقتی به یک جوان به خاطر پوشیدن لباسهای غیرمعمول و سر و شکل نامتعارف و ناشایست اعتراض می کنید، عمل خود را با مد و مد روز بودن توجیه می کنند و عجیب تر اینکه گاهی حتی خانواده ها و والدین این جوانان نیز با چنین توجیهاتی قانع می شوند و دیگر موضوع را پیگیری نمی کنند.
 به اعتقاد کارشناسان مسائل اجتماعی این نوع مدگرایی را نمی توان به حساب هیجانات زودگذر جوانی دانست چون آثاری که بر جای می گذارد زودگذر و سطحی نیست، این طور تابع مد بودن هم برای مدگراها و هم برای جامعه گرفتاری های زیادی ایجاد می کند که گاهی اساس نظام اعتقادی را خدشه دار می سازد و در شکل وسیع تر نظام اجتماعی و جامعه را دچار انحراف می نماید.
 

آیا مد و مدگرایی رفتاری ناپسند است یا آنکه تبعات مثبتی هم به دنبال دارد؟ البته هیچ کس منکر این مسئله نیست که این تیپ های عجیب و غریبی که برخی از جوانان و به تقلید کورکورانه از فرنگی های بی هویت در جامعه باب می کنند، برازنده یک جوان ایرانی نیست و هرگز این نوع مدگرایی آثار مثبتی نخواهد داشت ولی در عین حال پیروی از مد به صورت آگاهانه پیامدهای مثبتی هم با خود به دنبال دارد.
 رضا شایسته کارشناس مسائل تربیتی و امور جوانان در دانشگاه آزاد در گفت وگو با گزارشگر کیهان با بیان این نکته که نه تنها مد و مدگرایی رفتار پسندیده ای است، بلکه به جامعه نشاط و طراوت می دهد، خاطرنشان می کند: «80 درصد از مدگرایان فلسفه مد را نمی دانند. زیبایی جویی و برتری طلبی از خصیصه های رفتاری انسانها مخصوصا در دوران جوانی است.» از دیدگاه این کارشناس تربیتی، مدگرایان به سه دسته تقسیم می شوند. دسته اول مدگرایان حرفه ای هستند، کسانی که بخاطر ویژگی های رفتاری و شرایط مالی خوب همواره کوشش می کنند پوشش و آرایش و پیرایش خود را براساس الگوهای روز که همان مد است انجام دهند. از ماهواره تا مجلات و ژورنال ها به دنبال لباس و لوازم آرایش و کفش و در نهایت به دنبال بهترین برندها هستند.
 وی در ادامه می گوید: «دسته دوم به نوعی هنجارشکن هستند و افراد مانکن صفت نام دارند که از ناتوی فرهنگی حقوق می گیرند تا برخلاف ارزش های اجتماعی حرکت کنند. آنها مانکن زنده هستند که در کوچه و خیابان و مهمانی ها و... بر عرضه مدهای روز می پردازند و در نهایت دسته سوم زنان و مردانی هستند که باتصور زیبا شدن از نظر پوشش و آرایش از گروه های اول و دوم پیروی می کنند.»
 به این کارشناس می گویم با این توصیف شما مد را خوب ارزیابی می کنید یا بد؟ می گوید: «در مجموع مدگرایی رفتار ناپسندی نیست. اما اگر از اعتدال خود خارج شود، جامعه تبدیل به سالن مد و باعث ترویج فساد در جامعه خواهد شد.»
 به آقای شایسته می گویم چگونه می توان آثار مثبت را در جامعه طوری برجسته کرد که یک جوان درجستجوی مد و زیبایی راه را به انحراف نرود و دچار بی هویتی فرهنگی نگردد؟
 وی نقش رسانه ها را در این خصوص حائز اهمیت می داند و در توضیحات بیشتری تصریح می کند: «رسانه ها با خودداری از انعکاس رفتارهای نابهنجار که اعتقادی به ارزش های اجتماعی ندارند، می توانند با مدگرایی منفی مقابله کنند.»
 
عرضه الگوهای مناسب فرهنگی واجتماعی مطابق با ارزش های دینی و اقتصادی ما از دیگر نقش های مهم رسانه ها برای مقابله با مدگرایی است که این کارشناس امور جوانان بر آن تاکید دارد.
 شایسته در ارتباط با پیامدهای مدگرایی در ادامه سخنان خود اضافه می کند: «مدگرایی افراطی باعث خروج ارز از چرخه اقتصادی، بحران هویت و تزلزل در رفتار افراد، تغییر در هنجارها و ارزش های اجتماعی، وابستگی اقتصادی و تحمیل هزینه بر خانواده ها می شود.»
 وی می گوید: «بسیاری از تولیدکنندگان خارجی برای ایجاد بازار مصرف به تبلیغ مد می پردازند. تا آنجا که غریزه جوانی در دختران و پسران ایجاب می کند که به این سمت گرایش یابند. این تبلیغات در حد متعادل قابل قبول است ولی افراط در آن یک ضدارزش است.»

ادامه دارد...

منبع : پایگاه اطلاع رسانی حوزه