علل رواج آسایشگاه های سالمندان- بخش اول

چکیده: حضور سالمندان در آسایشگاه ها بر خلاف موازین دینی و فرهنگی کشور ماست. اما متاسفانه امروزه شاهد رواج و رونق این مجموعه ها هستیم. به راستی چه عواملی سبب شده تا این ضایعه گریبانگیر فرهنگ ما شود؟ همراه ما باشید.

تعداد کلمات: 964 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

با در نظر گرفتن ضرورت‌هایی که برای نگهداری سالمندان وجود دارد و همچنین اثرات مهمی که با حضور آنان مترتب بر زندگی نزدیکانشان می‌شود، مهم‌ترین علل رواج خانه‌های سالمندان را در سبک زندگی نوین می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود:

شکسته شدن احترام

دو نیاز مهم و مرتبط با یکدیگر که از نیازهای اساسی این دوره برای سالمندان هستند، نیاز به احترام و نیاز به رشد یافتگی می‌باشند:

1. نیاز به احترام: انسان‌ها با توجه به رشد جسمی و روانی خود در طی زندگی، نیازهایشان تغییر کرده و اولویت‌های آن‌ها متفاوت خواهد شد. به عنوان مثال، کودکی که تازه متولد شده و هنوز از ارتباطات این جهان آگاهی کامل ندارد، شاید نیازی به ابعاد مختلف احترام نداشته باشد، اما برای شخص مسن، حفظ احترام و حرمتش حتی مهم‌تر از نیازهای دیگر مادی است. تا جایی که سعی می‌کند تا حرمت خود را حفظ کرده ولی برای رفع حاجت خود، دست نیاز به دیگری دراز نکند.

اما در فرهنگ غربی این موضوع محلی از اعراب نداشته و همان‌طور که در پویانمایی‌ها[1] و فیلم‌های آن‌ها دیده می‌شود. به شأن و منزلت آنان توجهی نشده، بلکه گاهی آنان را دستمایه تمسخر خود قرار می‌دهند. اگر روند بی توجهی به ضد فرهنگ‌سازی رسانه‌های بیگانه ادامه داشته باشد، متأسفانه در آینده‌ای نزدیک، قبح بی‌احترامی به سالمندان از بین خواهد رفت.

1. نیاز به رشد یافتگی: بر اساس نظریه رشد اجتماعی اریکسون، هشتمین مرحله رشد انسان مرحله‌ای است که باید در آن شخص احساس ناامیدی از زندگی خود نداشته و خود را فردی رشد یافته تصور نماید[2].

مهم‌ترین عاملی که به رفع این نیاز کمک می‌کند، فرهنگ یک مرز و بوم است. فرهنگ اسلامی-ایرانی کشور ما ناظر به مقام فرزانگی و شیخوخیت برای کهن‌سالان و همچنین احترام، تکریم و حرف شنوی از سالمندان است. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ إِجْلَالُ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُسْلِمِ»[3] یکی از صُوَر تکریم و تقدیس ذات اقدس الهی، احترام و تجلیل سالخورده مسلمان است. تا چه رسد به آنکه سالمند به عنوان پدربزرگ و مادربزرگ یک خانواده باشد. درحالی که فرهنگ منحط غربی، به سالمندان خود به عنوان فردی که کارش تمام شده و یک پایش لب گور است نگریسته و چیزی فرای این برای آن‌ها قائل نیست.
از آنجا که رواج جنگ نرم بر پایه نفوذ در باورها و ارزش‌های یک جامعه و دگرگون‌سازی آن است، یکی از بزرگ‌ترین اهداف این جنگ، تغییر سبک زندگی، نزدیک کردن آن به سبک زندگی غربی و فروپاشی نظام خانواده است. در همین راستا، یکی از قدم‌هایی که در این راه برداشته می‌شود، خالی کردن خانواده‌ها از وجود سالمندان و بزرگان خانواده و طایفه است که وجود آن‌ها همیشه باعث ثمرات و آثار مهمی برای انسجام خانواده‌ها بوده است
برای نیل به این هدف، بهترین گزینه آن است که شان و منزلت آن‌ها شکسته شده، تا از ارزشمندی آن‌ها کاسته شود و از این طریق، نه تنها کارایی‌های قبل را از دست دهند، بلکه حتی نگهداری از آن‌ها نیز خیلی اهمیتی نداشته باشد.

لذت‌گرایی

با تغییر سبک زندگی و آموزه‌های مستقیم و غیرمستقیم رسانه‌های جنگ نرم، حضور سالمندان در کنار خانواده به عنوان عنصری زائد و مزاحم برای خانواده قلمداد شده و مانعی برای لذت بردن، خوش‌گذرانی و عیش و نوش افراد تلقی می‌شود. لذا از بهانه رسیدگی بهتر و راحتی آن‌ها در خانه سالمندان به عنوان مکانیزم دفاعی خود استفاده می کنند تا به امیال خود دست یابند. غافل از آنکه والدین آن‌ها با این حرکتشان دچار مشکلات عدیده‌ای خواهند شد که از آن جمله:

1. بیماری‌های روحی: پیامد بی‌توجهی و کم لطفی در حق سالمندان، بروز ناامیدی، غم و اندوه و نهایتاً بیماری‌های مهم روانی مانند افسردگی خواهد شد.
2. عود بیماری: امروزه ثابت شده است که داشتن روحیه قوی در بهبود خطرناک‌ترین بیماری‌ها مانند سرطان ضروری است. این در حالی است که بسیاری از بیماری‌ها نیز عامل روانی داشته و مشکلات روانی فرد می‌توانند جسم او را نیز درگیر خود نمایند[4]. با این تفاصیل، عدم روحیه مناسب در سالمند نه‌تنها در بهبود بیماری او اختلال ایجاد می‌کند، بلکه باعث بروز بیماری‌های دیگری نیز خواهد شد.
3. عدم انگیزه زندگی: پیامی که به سالمند در سپردن او به خانه سالمندان مخابره می‌شود این است که «تو دیگر در خانواده و جامعه کارایی نداری لذا از آن‌ها طرد شده‌ای». بنابراین چنین فردی از انگیزه لازم برای زندگی برخوردار نبوده و در انتظار مرگ خواهد بود. امام حسن عسکری فرمودند: «شَرٌّ مِنَ‏ الْمَوْتِ‏ مَا إِذَا نَزَلَ‏ بِکَ أَحْبَبْتَ الْمَوْت‏»[5] از مرگ بدتر آن چیزی است که هرگاه بدان گرفتار آیی، آرزوی مرگ کنی.
4. عدم رفع نیازها: هر انسانی؛ نیازها و عاداتی در زندگی دارد که ممکن است با دیگران در آن‌ها متفاوت باشد. این صحیح است که در خانه سالمندان به نیازهای اولیه آن‌ها توجه می‌شود، اما نیازهای اختصاصی فرد که در طی زندگی و در سالیان دراز در او به‌صورت اختصاصی شکل گرفته است، مسلماً نادیده گرفته خواهد شد.

مثلاً ممکن است سالمندی پژوهشگر برتر و نمونه بوده و از شأن و مقامی برخوردار و همیشه مورد احترام و تکریم اطرافیان قرار گرفته است. اما پس از سالیان سال تجربه و تلاش در جهت بهبود فرهنگ و ارزش‌های جامعه، حالا خود نیز باید به دست فراموشی سپرده شده و در کنج بی‌مهری خانه سالمندان در انتظار مرگ بنشیند.
ادامه دارد.