از اضطراب اجتماعی چه می دانید؟

از وقتی خودم را می شناسم هر وقت در یک جمع قرار می گیرم، خصوصاً اگر آن جمع، جمعی شلوغ باشد و حاضرین از نزدیکانم نباشند، احساس اضطراب و ترس می کنم. وقتی دانشگاه قبول شدم، ابتدا خیلی خوشحال شدم، چون برای قبول شدن در رشته و دانشگاه مورد علاقه ام خیلی زحمت کشیده بودم ولی وقتی شروع سال تحصیلی نزدیک شد، کم کم احساس اضطراب پیدا کردم و هر چه به زمان بازگشایی دانشگاه و شروع کلاس ها نزدیکتر می شدم، اضطرابم چند برابر می شد. با خودم فکر می کردم با ورودم به کلاس های دانشگاه، مشکل تا حدی حل می شود، اما مشکلم حل که نشد، بدتر هم شد. همیشه فکر می کنم همه به من توجه می کنند و به خاطر همین، دست و پایم را گم می کنم. تازه، این در حالت عادی است. خدا نکند استاد سر کلاس از من سؤالی بپرسد یا اینکه خودم بخواهم سؤالی از استاد بپرسم. از همه این ها بدتر وقتی است که استاد بخشی از نمره درس را منوط می کند به ارائه یک کنفرانس! معمولاً سعی می کنم هر طور که شده از زیر کار در بروم، حتی به قیمت از دست دادن نمره و اگر هم به هر دلیل مجبور به ارائه کلاسی شوم، چنان سرخ می شوم و صدایم می لرزد که  موجبات خنده هم کلاسی هایم را فراهم می نمایم و در نهایت خجالت زده سر صندلی ام بر می گردم. متأسفانه مشکل من حتی در جمع های خانوادگی نیز به چشم می آید و من را آزار می دهد. خصوصاً وقتی به هر دلیلی کانون توجه دیگران قرار بگیرم ...
 

موردی که در بالا ذکر شد، یکی از مراجعانی است که به یکی از مراکز مشاوره مراجعه نموده و مشکل خود را چنین بیان کرده است. ممکن است این مشکل، کم و بیش برای همه ما پیش آمده باشد اما آنچه در اینجا مورد توجه است و بنا داریم در موردش صحبت کنیم، اختلال اضطراب اجتماعی است که ویژگی های خاص خود را دارد.
در کتاب مرجع DSM4، نام این اختلال را فوبیای اجتماعی و یا ترس اجتماعی نامیده بودند ولی در نسخه بعدی این کتاب یعنی DSM5، نام اختلال اضطراب اجتماعی را برای این اختلال انتخاب کردند. اختلال اضطراب اجتماعی عبارت است از ترس شدید و دائمی از موقعیت هایی که در آن ها فرد در جمع دیگران قرار می گیرد و یا باید جلوی آن ها کاری انجام دهد (مثلاً سخنرانی کند)[1]. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از قرار گرفتن در هر جمع و شرایطی که گمان کنند ممکن است در آن رفتاری خجالت آور از خود نشان دهند، چشم پوشی نموده و اجتناب می کنند. همچنین اگر حس کنند با ورود به یک جمع ممکن است در مورد آن ها فکر منفی شود، و به عبارتی مورد ارزیابی منفی دیگران قرار گیرند، سعی می کنند از حضور در چنین جمع هایی پرهیز کنند. این اختلال ممکن است در برخی افراد اضطراب های بسیار شدیدی ایجاد کند و همین اضطراب زمینه مشکلاتی جدی همچون افسردگی و اعتیاد به مواد مخدر را فراهم نماید.
 

کتاب DSM5 خصویات و ویژگی های بارز اختلال اضطراب اجتماعی را توضیح داده است. در این مقاله سعی می کنیم با بیانی ساده و روان این ویژگی ها را برای شما مخاطب عزیز سایت راسخون بیان کنیم:
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از اینکه خجالت زده شوند وحشت دارند و نگرانند دیگران آن ها را افرادی مضطرب، دست و پا چلفتی، احمق و حتی دیوانه فرض کنند. این افراد سعی می کنند از صحبت کردن در حضور دیگران اجتناب کنند، زیرا گمان می کنند دیگران متوجه ترس، اضطراب، لرزش دست و یا صدای آن ها خواهند شد. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از خوردن، نوشیدن و حتی نوشتن در برابر دیگران، مضطرب می شوند زیرا فکر می کنند همه حواس و توجه دیگران به آن هاست و دیگران متوجه لرزش دست آن ها در هنگام خوردن و یا نوشیدن و حتی نوشتن می شوند. مبتلایان به این اختلالِ آزار دهنده، تقریباً همیشه علائم اضطراب را از خود نشان می دهند[2].  
 

اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع ترین اختلالات محسوب شده و می توان آن را با اختلال اضطراب تعمیم یافته که از شایع ترین اختلالات اضطرابی است، مقایسه نمود. در مورد علل ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی نظرات مختلفی مطرح شده است که در ادامه به برخی از این علل اشاره خواهیم کرد:

اگر به روانشناس مراجعه کرده اید و به شما گفته است مبتلا به اضطراب اجتماعی هستید، احتمالاً ژن خاصی در ساختمان DNA شما وجود دارد که می توانید آن را یکی از اصلی ترین مسبب های مشکل خود تلقی کنید! از سویی اگر در بستگان درجه اول خود فردی با چنین اختلالی دارید، 2 تا 6 برابر دیگران مستعد ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی خواهید بود[3].
محققان دریافته اند جهش و تغییرات ژنی در برخی انسان ها موجب به هم خوردن تعادل سروتونین شود. سروتونین یکی از انتقال دهنده های عصبی است که زیاد شدنش نقشی جدی در افزایش اضطراب ایفا می کند.
 

اضطراب اجتماعی ممکن است در حقیقت رفتاری باشد که در اثر مواجه شدن با یک موقعیت اجتماعی ناخوشایند و یا خجالت آور، به صورت شرطی در آمده و آموخته شود. از سویی اگر پدر و مادر و یا نزدیکان فرد، مبتلا به چنین اختلالی باشند، کودک از آن ها تقلید کرده و چنین رفتارهایی را خواهد آموخت. همچنین برخی پژوهش ها ارتباطاتی را میان سبک های فرزند پروری کنترل گر و بیش از حد حمایتی، با اختلال اضطراب اجتماعی فرزندان، نشان داده اند[4].
 

اسکن های مغزی نشان داده اند که افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از فعالیت بیش از حد در یک قسمت از مغز به نام آمیگدال، رنج می برند[5]. آمیگدال در حقیقت مسئول پاسخ به تهدیدات ادراک شده است و در واقع آمیگدال است که به مغز می گوید تهدید خارجی، واقعی است یا تخیلی.
افرادی که از این ناحیه مغز دچار مشکل هستند نمی توانند تفاوت میان تهدید واقعی و غیر واقعی را تشخیص داده و حتی محرک هایی مانند حضور در جمع را تهدید آمیز توصیف کرده و دچار اضطراب می شوند.
این سه علت تنها برخی علل ابتلا به اضطراب اجتماعی هستند و پرداختن به همه آن ها مجالی مفصل تر می طلبد. از دیگر علل این اختلال می توان به عوامل شناختی و رشدی نیز اشاره نمود.