خواب برای یادگیری و حافظه حیاتی است. تحقیقات نشان می دهد که خواب برای تقویت حافظه ضروری است و تقویت حافظه در طول عمیق ترین مراحل خواب رخ می دهد.
 

مقدمه

حافظه، پدیده ای بسیار پیچیده است که رابطه انسان را با گذشته برقرار می‌کند. به زبان ساده حافظه عبارت است از:پدیده ای برای حفظ خاطرات حال و یادآوری گذشته. روبرت توکه در مورد حافظه می گوید: حافظه نوعی فعالیت ذهنی است که به ما امکان می دهد حالات خودآگاهی از قبیل لذات، دردها، تمایلات، خواسته ها، احساسات، دریافت های حسی، اندیشه ها و قضاوت ها را حفظ کرده و آنها را مجددا در ذهن خویش بازیابیم. حافظه امکان بازشناسی و مراجعه به گذشته را به ما می دهد. [1] حال که با تعریف حافظه آشنا شدید، می‌رویم به سراغ بررسی این سوال که آیا راهکاری وجود دارد تا حافظه خودمان را تقویت کنیم یا نه؟ جواب مثبت است! می‌شود با راهکارهای مناسب حافظه را تقویت کنید. 
 

7 روش برای تقویت حافظه


1. از قدرت تصویر ذهنی بیشتر استفاده کنید
از قدرت تصویر ذهنی خود بیشتر استفاده کنید، متخصصان فن حافظه می گویند: هرچه به تصویر درآید به سادگی به خاطر سپرده می‌شود. افراد با حافظه‌ تصویری اصولاً یادگیری بیشتری دارند و نحوه‌ی حل شدن مسائل راحت تر در ذهن شان ماندگار می‌شود. تصاویر، عکس‌ها و جزوات را دقیقاً به همان شکل در مغزشان ثبت می‌کنند و  قادرند آنها را به خوبی در ذهن خود مجسم کنند.

2. اطلاعات خودتان را مرور کنید
هر از چند گاهی به حافظه خودتان سری بزنید و به آن اطلاعات  یک مروری بیاندازید، چون با این کار کمک شایانی به حافظه خودتان می کنید و باعث تقویت آن میشوید. 

3. برنامه معمول زندگی را تغییر دهید
شاید به نظر احمقانه باشد، ولی زمانی که برنامه زندگی معمول و عادت شده تان را تغییر دهید، در واقع در حال تمرین دادن به خودتان هستید. برای مثال به جای استفاده کردن از آسانسور، از پله‌ها به طبقه مورد نظر بروید و به جای روش کاری همیشگی تان، یک برنامه دیگر را پیش بگیرید. این کار سطح توجه شما را تقویت می‌کند و باعث هوشیاری بیشتر تان می‌شود.

4. کم بخورید و روزه بگیرید 
شاید جای تعجب باشد اگر بگوییم روزه موجب قوی شدن حافظه و هوش و ذکاوت می‌شود‌، ولی واقعا این‌گونه است. علتش این است که پرخوری و سیری، دل را کدر کرده، اندیشه را کند می کند و ایجاد کسالت می‌نماید.شعرای بزرگ ایران زمین هم اشاره داشتند به همین نکته که کم خوری سبب می‌شود تا حافظه تقویت شود، برای نمونه مولانا در کتاب مثنوی خودش می گوید: گر تو این انبان ز نان خالی کنی پر ز گوهرهای اجلالی کنی[2] 

رسول اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: سه تا چیز هستند که فراموشی را از بین می‌برند و حافظه را تقویت می‌کنند، 1. قرائت قرآن 2. مسواک زدن 3. روزه گرفتن. [3] در حدیثی آمده است: «وَ مِنَ الْفِرْدَوْسِ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السّلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) خَمْسٌ یَذْهَبْنَ بِالنِّسْیَانِ وَ یَزِدْنَ فِی الْحِفْظِ وَ یَذْهَبْنَ بِالْبَلْغَمِ السِّوَاکُ وَ الصِّیَامُ وَ قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ وَ الْعَسَلُ وَ اللُّبَانُ»: پنج چیزند که فراموشی را برطرف می‌کنند و حافظه را می‌افزایند و بلغم را می‌برند: مسواک زدن، روزه گرفتن، قرآن خواندن، خوردن عسل و کُندر. [4] 

5. خواب منظم داشته باشید
خواب برای یادگیری و حافظه حیاتی است. تحقیقات نشان می دهد که خواب برای تقویت حافظه ضروری است و تقویت حافظه در طول عمیق ترین مراحل خواب رخ می دهد. پس از یک استراحت خوب، مغز می‌تواند اطلاعات بیشتر و بهتری را به حافظه شما باز گرداند، امّا مغزی که تمام روز را بدون استراحت گذرانده باشد، باعث کاهش توان حافظه می‌شود. شما برای اینکه بتوانید حافظه خود را تقویت باید برنامه خواب منظمی داشته باشید. هر شب در ساعتی یکسان به رختخواب بروید و هر روز صبح نیز در ساعتی یکسان بیدار شوید. سعی نکنید روال خود را حتی در تعطیلات آخر هفته به هم بزنید.

6. از روش تداعی معانی استفاده کنید
در روانشناسی (تداعی معانی) یعنی پیدایش اندیشه یا مفهومی در ذهن به سبب مشاهده یا به یاد آوردن مفهومی همخوان با آن. مثلا برای به خاطر سپردن نام یک شخص، نام آن را با نام شخص دیگری که آن را به خاطر دارید مرتبط کنید و به این ترتیب هرگاه بخواهید نام شخص اول را به خاطر آورید، نام شخص اخیر را وسیله قرار دهید تا فرایند تداعی صورت گیرد. [5] 

7. ورزش کنید
 همه می گویند که ورزش برای فلان و فلان و فلان چیز مفید است! حالا ما هم می گوییم که ورزش برای حافظه هم مفید است و قدرت حفظ کردن را بالا می برد. از پشت کامپیوتر بلند شوید و کمی هم فعالیت بدنی بکنید. قرار نیست قهرمان المپیک بشوید. هدف این است که فعالیت بدنی منظم داشته باشید.

پی نوشت :
[1] پروفسور روبرت توکه، چگونه حافظه برتر داشته باشیم؟ مترجم ساعد زمان، تهران: ققنوس، چاپ نهم، 1393، صفحه 45.
[2] مولانا، مثنوی معنوی. 
[3] ثلاثة یذهبن النسیان و یحدثن الذکر، قراءة القرآن و السواک و الصیام، بحارالانوار، جلد 62،صفحه 266.
[4] بحارالانوار، باب ۴۶- قوی‌النفس و مشاعرها، صفحه۴۵
[5] رابرت جی لامسون، 23 گام به سوی کامیابی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: اقبال، صفحه 148.