درباره اختلالات خواب بیشتر بدانید! (بخش دوم)

یکی از انواع اختلالات خواب، کابوس های شبانه است. 
 

کودکان اغلب در به خواب رفتن، مشکلاتی دارند و از والدین خود انتظار دارند تا مدتی در پیش آنها باشند تا به خواب بروند. کودکانی هستند که به طور کلی از رفتن به رختخواب خودداری می کنند و در اتاق نشیمن و یا بغل و یا زانوی کسی به خواب می روند.
 
در نمونه ای که به وسیله ریچمن (۱۹۸۱) مورد بررسی قرار گرفت، 6۲ درصد از کودکانی که شب ها زیاد بیدار می مانند برای رفتن به رختخواب تمایلی از خود نشان نمی دهند، و در همین حدود کودکانی بودند که مدت زیادی می بایست با آنها سر و کله زد تا سرانجام در رختخواب قرار بگیرند و بخوابند.
 

کودکان خردسال اغلب دچار کابوس های شبانه می شوند؛ اگرچه این امر تا زمانی که کودک نمی تواند صحبت کند برای والدین کاملا روشن نیست و نمی دانند که علت از خواب پریدن و بیدار شدن کودک، کابوس های شبانه بوده است. به هنگام مواجه شدن با کابوس، کودک ممکن است با وحشت و جیغ و فریاد از خواب بپرد که در این صورت، لازم است او را با نوازش و دلجویی آرام کرده و سعی کنیم دوباره بخوابانیم. البته امکان دارد که در بعضی موارد، صحنه هایی از آن کابوس وحشتناک در ذهنش متبادر شود و از ترس اینکه دوباره آن منظره های وحشتناک را ببیند از رفتن به رختخواب امتناع ورزد.
 
علل و موجبات اصلی کابوس ها ممکن است بر اثر رویدادها و مسائل ترسناکی باشد که کودک در طی روز در تلویزیون می بیند یا در داستان ها و کتاب ها می خواند و یا اصولا مسأله ای باشد که خود شخصا با آن رو به رو شده است، آغاز این گونه کابوس ها ممکن است ناشی از وحشت از تاریکی یا سایه ها باشد. اصولا اگر یک حالت اضطراب کلی در او مشاهده شود، در این گونه موارد باید عامل اصلی کابوس ها را در روابط بین اعضای خانواده جستجو کرد.
 
این گونه رویاهای ترسناک که در مراحل سبک خواب که آن را رم (حرکات سریع چشم) می نامند ممکن است روی دهد. این ناراحتی ها معمولا خود به خود از بین می روند و کودک تنها به آسایش و اطمینان مجدد نیاز دارد.
 

این گونه حالت ها تقریبا نقطه مقابل کابوس های شبانه است و کودک از آنها آگاهی ندارد. کودک ممکن است به هنگام خواب، فریاد کشیده و یا به وحشت بیفتد، اما کاملا از خواب بیدار نشود و صبح وقتی بیدار می شود از آنچه شب گذشته اتفاق افتاده هیچ گونه اطلاعی نداشته باشد. این نوع وحشت ها در عرض چند دقیقه پایان می یابد و کودک را می توان دوباره با یک خواب راحت آرام کرد. وقتی که کودک به چنین حالتی دچار می شود، بیدار کردنش از خواب بسیار مشکل است و توصیه می شود که نباید کودک را از خواب بیدار کرد، فقط باید سعی کرد که کودک به حالت عادی خود برگردد.
 
بروز وحشت های شبانه در مراحل عمیق خواب اتفاق می افتد (مراحل ۳ و ۴) و اغلب در چند ساعت اول رخ می دهد و تقریبا جنبه ارثی دارد و عموما در پسران و در کودکان بزرگتر در حدود سن پنج تا دوازده ساله بیشتر دیده می شود (اندرز و وین اشتاین، ۱۹۷۲). بروز این گونه بی نظمی و اختلال ها در خواب بسیار نادر است، و هیچ گونه معالجه ای نیاز ندارد. بیدار کردن کودک در طی ساعت های اولیه خواب ممکن است که روند پیشرفت رؤیا را در ایجاد وحشت های مورد بحث از هم بگسلد و بدین ترتیب، از بروز وحشت های شبانه در اوایل شب جلوگیری شود.
 

این حالت تقریبا شبیه به وحشت های شبانه است، چون این هم در مراحل خواب عمیق صورت می گیرد و کودک بعد از بیداری از خواب به هنگام صبح هیچ گونه خاطره ای از آنچه شب گذشته انجام داده است، ندارد. در این گونه موارد، باید به آرامی کودک را به رختخواب خود راهنمایی کرد. البته باید متوجه این موضوع مهم بود که وضعیت خانه را باید طوری ترتیب داد که در این حالت ها آسیبی به کودک نرسد؛ زیرا کودک ممکن است به هنگام حرکت در خواب از پله ها سقوط کرده یا اینکه از پنجره ای بالا رود. این حالت تقریبا در بین ۱۵ درصد از کودکان دیده می شود و اغلب بیشتر در میان پسران مشاهده می شود و نیز تا حدی جنبه وراثتی دارد. در ضمن باید متذکر شد که این امر بیشتر در بین سنین بالاتر، یعنی، در حدود سن پنج تا دوازده ساله متداول است.
 

بروز حرکات و سر جنباندن منظم، عملی آرام بخش است که برای مجبور کردن کودکان برای به خواب رفتن استفاده می شود. کودکان از این عمل به عنوان آرام بخش و برای کمک به خوابیدن خودشان استفاده می کنند (سالوسترو و اتول، ۱۹۷۸). انجام این کارها ظاهرا به آنها صدمه و آزاری نخواهد رسانید. مشکلات زمانی شروع می شود که والدین از این امر ناراحت شده و تسلیم خواسته های کودک برای توجه بیشتر با صرف وقت بیشتر می شوند. سرکوبیدن ها و سر جنباندن های شدید ممکن است پاره ای از یک مشکل رفتاری گسترده تر باشد، به طوری که کودک از این رهگذر سعی دارد عکس العمل والدین خود را برانگیزد و کنترل و توجه آنها را به خود معطوف دارد. وقتی که کودک بر اثر حرکات و جنبش های سر به خواب نرود، در این حالت، دیگر این امر به عنوان یک عامل آرام بخش محسوب نخواهد شد، بلکه برای او مستمسکی خواهد بود که از این طریق خشم و ناکامی خود را ابراز داشته و از این راه تصمیم های خود را به مرحله اجرا در آورد.
 
کلایو کودک هجده ماهه ای است که در شب از این حرکات بسیار شدید داشت. او اصولا از رفتن به رختخواب خود نفرت داشت و به محض اینکه در رختخوابش قرار داده می شد، آن قدر سر خود را تکان می داد و سر و صدا ایجاد می کرد که والدینش مجبور می شدند او را از رختخواب بردارند. این رفتارهای پرخاشگرانه کلایو، والدینش را به تنگ آورده بود و آنها نمی دانستند که در برابر او چه رفتاری از خود نشان دهند. گاهی اوقات سعی می کردند که به حرکات نابهنجار او اهمیت ندهند، اما نیم ساعت بعد تسلیم ضربات شدیدی می شدند که او بر اثر تکان دادن شدید سرش به آن وارد می کرد. در مدت شش ماه کلایو در این امر در جهت امتناع از رفتن به رختخواب تسلط کامل پیدا کرده بود. به طوری که جای ضربه های شدید بر روی پیشانیش به خوبی قابل تشخیص بود.
 
حرکت کردن در رختخواب می تواند ناراحت کننده باشد، چون می تواند سر و صدا ایجاد کند. کودکان می توانند تخت خود را مرتب تکان بدهند یا به آن ضربه بزنند. در بعضی از کودکان این امر ممکن است انعکاس سطح بالایی از تنش باشد که کودک در طی روز با آن مواجه شده است. بنابراین، به طور معمول نمی توان گفت که این رفتارها به منظور جلب توجه والدین باشد، اما یک عادت تسلی دهنده موزون است که به کودکان در تداوم خواب کمک می کند.
 

نویسنده: یو داگلاس

 
منبع: کتاب «اصلاح رفتار کودکان»