آداب معاشرت عید دیدنی (بخش اول)

گزیده سخن گفتن و سکوت کردن به وقت مقتضی‌ از آداب مهمانی رفتن در ایام نوروز است.
 

معمولا میزبان هنگام مشاهده شیطنت‌های مهمان کوچولوی نوروزی‌اش، دندان روی جگر می‌گذارد و با بیان جملاتی چون «اشکالی ندارد، بچه است»، «همه ما بچه بزرگ کردیم، حال و هوای بچه‌ها را می‌شناسیم»، «عید برای بچه‌هاست» سعی می‌کنند ساعات حضور این کودک و خانواده‌اش را با خوشحالی و بدون ناراحتی تاب بیاورند، اما به حقیقت هیچ میزبانی از ته دل، حاضر نیست پذیرای خانواده‌هایی از خویشاوندان و دوستان باشد که بچه‌های بازیگوش و کنجکاوی دارند، حال چه برسد که بدانند مادر و پدر این کودک، بسیار اهمال کارند و نسبت به رفتارهای نامطلوب و ناخوشایند فرزندشان بی‌تفاوت هستند.
 

نوروز و تعطیلات آن فرصت مناسبی را برای بهاری کردن دیدارهایمان از خویشاوندان و آشنایان مهیا می‌کند و همیشه آغاز بهار و شکوفایی طبیعت، یادآور بخشی از خاطرات شیرین کودکانه‌مان است، خاطراتی که به کفش‌ها و لباس‌های رنگارنگ، دید و بازدیدها، خوردن میوه و شیرینی و آجیل و عیدی گرفتن‌های نوروزی گره خورده‌اند. تجدید دیدارها نه‌تنها انرژی‌های مثبت و ارزش‌های پنهانی را برای مان به ارمغان می‌آورد، بلکه احساسات لطیف و خوشایندی را در ما ایجاد می‌کند که معمولا به دور از احساس ناامیدی و کمبودهاست. نوروز و ایام آن پر است از مجالس مهمانی و یک مجلس مهمانی خوب هم، درست مثل سکه دو رو دارد: هم مهمانانش باید آداب مهمانی بلد باشند هم میزبانانش آداب میزبانی را. شما با این آداب چقدر آشنایی دارید؟ آیا می‌دانید چطور باید مهمان خوبی بود؟

مریم می‌گوید: دیدارهای نوروزی را دوست دارم، اما گاهی این دیدارها به جای لذتبخش بودن، مایه دردسر و زحمت می‌شوند مثلا، به هنگام حضور یک مهمان در خانه، مهمانی دیگر از راه می‌رسد، فضای کوچک خانه از یکسو و سختی‌های پذیرایی از سوی دیگر، باعث می‌شود در آن لحظات میزبانی، به جای احساس خوشحالی از دیدار اقوام و گپ و گفت‌وگو با آنها، مدام احساس دلشوره و نگرانی داشته باشم.

مهمانی رفتن و حضورهای سرزده و غافلگیرانه در منزل دوستان و آشنایان، برای اعضای صمیمی و نزدیک خانواده که هیچ گونه رودربایستی با هم ندارند، اگر چه شاید مناسب است، اما درباره اقوام و دوستانی که سالی یک بار تجدید دیدار می‌کنند، چندان شایسته و مساعد نیست، چه بسا ممکن است میزبان به جای خوشحالی، احساس معذب بودن و ناراحتی کند. شاید شما اهل غافلگیری باشید، اما گاه لازم است از نگاه دیگران هم، به این رفتار مورد پسند شخصی خود توجه کنید تا دریابید آیا میزبان همچون شما، چنین مهمانی‌های سرزده را هیجان‌انگیز معنا می‌کند یا خیر. برای آن که یک مهمان مبادی آداب به حساب آیید، بهتر است پیش از آن که به قصد مهمانی از منزل خارج شوید، با میزبان تماس بگیرید و زمان مقتضی حضورتان را با ایشان هماهنگ شوید. شاید مهمانان زیادی در منزل میزبان حضور داشته باشند که اضافه شدن مهمانان دیگر به آن جمع، ایشان را به زحمت زیادی بیندازد.
 

سارا می‌گوید: کاش مهمانان نوروزی با اهمیت دادن به زمانی که برای حضور خود در منزل میزبان مقرر کرده‌اند، به وقت و زمان دیگران هم احترام و ارزش قائل شوند. آیا به راستی این از آداب مهمانی رفتن است که زمان مشخصی را برای حضور در منزل شخصی مشخص کنید اما به وقت در آنجا حاضر نشوید که هیچ، بعد از حضور هم، هزار بهانه برای تاخیر آمدن بیاورید که هیچ یک از آنها، نه تنها مورد پذیرش هیچ عقل سلیمی نخواهد بود؛ بلکه توهین به فهم و شعور میزبان هم هست، من از این عادت اشتباه مهمانان نوروزی، بسیار آزرده خاطر می‌شوم، کاش احترام به زمان و وقت و برنامه دیگران را بیش از این ارج نهیم.

ایام نوروز، روزهای خاصی از سال است که هر کس برای خود برنامه و هدفی دارد، اما برخی از ما، نسبت به این امر توجه اندکی داریم و به صرف اتکا به این باور که «تعطیلات است و همه فراغت زمان دارند»، بی‌برنامگی را پیشه این روزهای خاص همگان تصور می‌کنیم و انتظار داریم دیگران همچون خود ما، باید از رعایت اصول مشخص و برنامه‌ریزی شده‌ای که در طول سال، همگی به گونه‌ای خود را نسبت به آن مقید کرده‌ایم، منصرف شوند؛ این در حالی است که عده‌ای نه‌تنها بر‌خلاف این عقیده اندیشه می‌کنند، بلکه حتی بسیار تمایل‌دارند در این ایام خاص، بیش از دیگر روزهای سال، مقرراتی عمل کنند و از لحظه به لحظه آن نهایت استفاده و لذت را ببرند.

پس برازنده یک مهمان مبادی آداب است که در زمان مشخص شده به منزل میزبان برود و کمترین تاخیر را داشته باشد. بهتر است تاخیرهای احتمالی را لحاظ کنید و بعد از آن، برای ساعت مشخصی با میزبان هماهنگ شوید. یادتان باشد در روزهای شلوغ عید، هر خانواده‌ای برای خودش برنامه‌ریزی فشرده‌ای دارد، زود رفتن یا دیر رفتن شما ممکن است برنامه یک جمع را مختل کند، پس لطفا مراقب این مهم باشید.
 

علی می‌گوید: سالی یک بار، آن هم در دید و بازدیدهای نوروزی‌ دور هم جمع می‌شویم تا گل بگوییم و گل بشنویم اما برخی از مهمانان، جو صمیمانه گفت‌وگو را متشنج می‌کنند و بحث‌های نامربوط و گاه چنان جنجالی به راه می‌اندازند که در نهایت هم، همگی مجلس را با دلخوری و ناراحتی ترک می‌کنیم. نمی‌دانم چرا عده‌ای ملاحظه‌کار نیستند و نمی‌خواهند متوجه شوند که شیرینی این گفتمان‌ها به همان تفاوت آنهاست، اگر قادر به شنیدن بحث‌های مخالف‌ عقاید خود نیستند، در گپ و گفت‌وگوها شرکت نکنند یا اجازه بدهند حلاوت دید و بازدیدهای نوروزی به روال عادی و معمول خود، بدون هیچ گفت‌وگوی نامربوطی انجام شود.

در دور هم نشستن‌های نوروزی، احتمال این که بحث‌های متنوعی پیش بیاید، زیاد است؛ از شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی گرفته تا مسائل شخصی و خانوادگی، معمولا راجع به هر آنچه به مزاج دل جمع خوش آید شروع به گفت‌وگو می‌کنیم، اما گاه در همین بحث‌های دوستانه و شیرین است که برخی دچار مبالغه می‌شوند و با انحراف از مسیر اصلی گفت‌وگو، مصاحبت عادی و معمول را به اصرار، در جهت تحمیل عقاید شخصی سوق می‌دهند و حتی این انتظار را دارند که حاضران آن محفل، به پذیرش ادعاهای آنها اعتراف کرده و حق را به آنها نیز بدهند و وای از لحظه‌ای که این اتفاق رخ ندهد! اندک ندیده و نشنیده‌ایم که از همین گفتمان‌های عادی که در نشست‌های دیدارهای نوروزی انجام می‌شود، چه مشاجرات و اختلافات خانوادگی و خویشاوندی به پا شده است که گاه رنگ و لعاب کینه شتری به خود گرفته و تا سالیان سال هم ادامه یافته است.

به همین دلیل می‌توان اذعان نمود گزیده سخن گفتن و سکوت کردن به وقت مقتضی‌ از آداب مهمانی رفتن در ایام نوروز است. بهتر است فراموشمان نشود که ما برای دقایقی مهمان منزلی هستیم و این مجلس مهمانی، جای بحث و جدل نیست و نباید هم، این نشست‌های صمیمانه را به میدان جنگ تبدیل کرد. از فرصت‌های دید و بازدیدهای نوروزی، برای تازه کردن دیدارها و لذت بردن از مصاحبت با همدیگر استفاده کنید و هرگز خود و اطرافیان تان را با بحث‌های بیهوده بی‌پایان خسته نکنید، بسنده کردن به یک گپ خودمانی، نهایت ادب در این لحظات است.
 

سینا معترض به برخی از مهمانی‌های نوروزی است، او می‌گوید: هر وقت خاله جان به منزل ما می‌آید، کوه غمش زودتر از خودش، قدم به خانه ما می‌گذارد، بارها خواسته ام به او بگویم: «همه ما در زندگی مشکلاتی داریم، اما هیچ کس مثل شما از مشکلات زندگی‌اش گله و شکایت نمی‌کند.» انگاری خاله جان عادت کرده است هر سال بزم شادمانه نوروزی‌مان را با گریه‌های بی‌امانش، تلخ و سیاه کند. با رفتن او همیشه بار غمی به دلم می‌نشیند که گاه تا آخرین روز تعطیلات آن را به همراه خودم یدک می‌کشم.

گاه بار غم زندگی‌ روی دوش برخی افراد، آنچنان سنگینی ‌دارد که مفری از آن، برای صاحبش نمی‌توان متصور شد. مصائب زندگی چه بخواهیم و چه نخواهیم همراه ما خواهند بود، اما این دلیل نمی‌شود از شدت ناراحتی، دیگران را به وقت و مکانی که شایسته نیست در غم خود شریک بدانیم و باب سخن از سفره تلخ دلمان باز کنیم. بی‌تردید نوروز، وقت بزم و شادی است و دید و بازدیدهای نوروزی هم قرار است فرصتی باشند برای شاد بودن و فراموش کردن گرفتاری‌ها و مشکلات. پس به طاعت از این رسم قشنگ، هنگام مهمانی رفتن غم و غصه‌هایتان را در خانه جا بگذارید و به یقین بپذیرید این مهمانی‌ها جای خوبی برای طرح مسائل و مشکلات نیست چه بسا دیگران هم مثل شما مشکلات خاص خودشان را دارند، اما حال را غنیمت دانسته‌اند و به شادی این لحظات قناعت کرده‌اند.
 

شهلا می‌گوید: وقتی بازار دید و بازدیدهای نوروزی داغ می‌شود، انگاری همه فراموش مان می‌شود که تعطیلات نوروزی است، تعطیلی زندگی که نیست. در این ایام خاص، تنظیم خواب و خوراک و زمان استراحت من و خانواده‌ام به هم می‌ریزد، شاید باورتان نشود گاه تا ساعت 12 شب پذیرای مهمان‌ها هستم، اگر چه جالب‌تر آن است که بدانید چند باری در این وقت شب، مهمانی در خانه‌ام را نیز زده است، تنها به این دلیل که راه دور است و الان از منزل فلان فامیل آمده بودیم چون شما هم به آنها نزدیک بودید، صلاح بر آن دیدیم اینجا هم سری بزنیم! اگرچه دیروقت است، اما به محبت بسیارتان ما را ببخشید!

برخی از ما گاه‌ دید و بازدیدهای نوروزی را به صرف رفع تکلیف انجام می‌دهیم، گویی فقط قصد اجرای آدابی را داریم که بر دوشمان سنگینی می‌کند و به همین دلیل نیز در تلاشیم تا هر چه سریع‌تر و به هر طریق ممکن، رفع مسئولیت کرده و به روال عادی زندگی شخصی خویش بازگردیم و بی‌گمان در این شرایط است که چشم بر آداب مهمانی می‌بندیم و وقت مناسب مهمانی رفتن که از مهم‌ترین آداب است، از یاد می‌بریم و به خود اجازه می‌دهیم در هر خانه‌ای را که هر زمان مساعد احوال ماست، بکوبیم.

برخی از ما رفت و آمد در منزل دیگران را به هر سبک شایسته و ناشایستی برای خود مجاز می‌دانند، اما برای دیگران بی‌شخصیتی و بی‌نزاکتی! آیا به راستی شما در مسند یک میزبان، با دل خوش و رویی گشاده‌ پذیرای مهمانی خواهید بود که مراعات احوال شما را نمی‌کند و به هر زمان دلخواه، وقت و بی‌وقت، باب مهمانی می‌گشاید؟ قطعا مزاحم بودن و مراحم بودن از جمله عباراتی است که در چنین شرایطی، معنای حقیقی‌شان واضح و روشن می‌شود، پس شایسته است در این ایام خاص هر آنچه که بر خود می‌پسندیم بر دیگران هم بپسندیم. پس از آداب مهمان خوب این است که به وقت مناسب از دیگران دیداری داشته باشد و به زمان مناسب نیز ترک مجلس کند. معمولا صبح علی‌الطلوع، حوالی ظهر تا ساعت 4 بعدازظهر و از ساعت 9 شب به بعد زمان مناسبی برای دید و بازدیدهای نوروزی نیست.

ادامه دارد...

منبع: چاردیواری ضمیمه روزنامه جام جم