با بیماری واگیردار دیفتری بیشتر آشنا شوید (بخش اول)

نشانه‌ها و علائم خاص بیماری دیفتری به گونه‌ی باکتریایی عامل بیماری و ناحیه‌ی آلودگی در بدن بستگی دارد.
 

دیفتری یک عفونت باکتریایی به شدت واگیردار است که بینی و گلو را آلوده می‌کند. خوشبختانه، به خاطر رواج واکسیناسیون، بیماری دیفتری در بیش‌تر بخش‌های جهان ریشه‌کن شده است. طی ۱۰ سال اخیر، تنها پنج مورد از ابتلا به این عفونت باکتریایی گزارش شده است. با وجود این، در کشورهایی نظیر هندوستان که هنوز میزان استفاده از دوزهای تقویتی (یادآور) واکسن دیفتری پایین است،  سالانه هزاران مورد از ابتلا به این بیماری گزارش می‌شود. در ۲۰۱۴، تعداد ۷۳۲۱ مورد از ابتلا به بیماری دیفتری در سراسر جهان به سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش شد.

این عفونت در آدم‌هایی که علیه باکتری عامل دیفتری واکسینه نشده باشند، می‌تواند باعث ایجاد عوارضی نظیر مشکلات عصبی، نارسایی قلبی، و حتی مرگ شود. به طور کلی، ۵ الی ۱۰ درصد از آدم‌هایی که دچار عفونت دیفتری می‌شوند، جان‌شان را از دست می‌دهند. برخی از آدم‌ها در برابر این بیماری آسیب‌پذیرتر هستند؛ آمار مرگ و میر در کودکان زیر ۵ سال و بزرگسالان بالای ۴۰ سال – که به دیفتری مبتلا می‌شوند – بیش از ۲۰ درصد است.

در ادامه، به چند نکته‌ی مختصر درباره‌ی دیفتری اشاره می‌کنیم:‌
الف. پیش از پیشرفت و توسعه‌ی روش‌های درمانی و تولید واکسن‌، بیماری دیفتری بسیار شایع بود و عمدتا کودکان زیر ۱۵ سال را مبتلا می‌کرد.
ب. برخی از علائم دیفتری مشابه‌ی علائم سرماخوردگی معمولی هستند.
پ. عوارض ابتلا به این بیماری شامل آسیب عصبی، نارسایی قلبی، و در برخی موارد، مرگ می‌شوند.
ت. تشخیص این بیماری با کمک نمونه‌های آزمایشی از ترشحات گلوی بیمار و تست‌های آزمایشگاهی انجام می‌شوند.
ث. برای درمان این بیماری از آنتی‌توکسین‌ و آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود؛ در طول دوره‌ی درمان، بیمار باید در حالت قرنطینه قرار بگیرد و به شدت از وی مراقبت شود.
 

دیفتری یک بیماری عفونی است که بر اثر آلودگی با یک میکروارگانیسم باکتریایی به نام کورینه‌باکتریوم دیفتری ایجاد می‌شود. سایر گونه‌های کورینه‌باکتریوم نیز به ندرت می‌توانند باعث بروز بیماری دیفتری شوند.

برخی از گونه‌های این باکتری سمی تولید می‌کنند که علت اصلی ایجاد خطرناک‌ترین عوارض بیماری دیفتری به شمار می‌رود. این باکتری به این دلیل سم تولید می‌کند که خود به نوع خاصی از ویروس به نام فاژ آلوده است. سم منتشر شده در بدن باعث بروز مشکلات زیر می‌شود:‌
الف. جلوگیری از تولید پروتئین توسط سلول‌ها
ب. نابودی بافت‌های اطراف محل عفونت
پ. منجر شدن به تشکیل غشاء
ت. راه یافتن به جریان خون و انتشار در بافت‌های بدن
ث. ایجاد التهاب در قلب و آسیب عصبی
ج. کاهش شمار پلاکت‌ها، یا ترومبوسیتوپنی، و تولید پروتئین در ادرار – وضعیتی که به نام پروتئینوری مشهور است.
 

دیفتری نوعی عفونت است که فقط در میان انسان‌ها شیوع دارد. این بیماری با تماس بدنی مستقیم و از راه‌های زیر به دیگران سرایت می‌کند:
الف. قطراتی که به همراه بازدم بیماری از دهان یا بینی‌اش خارج می‌شوند
ب. ترشحات بینی یا گلو از قبیل مخاط و بزاق
پ. ضایعات پوستی آلوده
ت. استفاده‌ی مشترک از وسایل شخصی نظیر ملحفه یا لباس فرد آلوده به بیماری (در موارد نادر)

این عفونت می‌تواند از فرد آلوده به غشاء مخاطی فرد دیگر منتقل شود، ولی عفونت سمی در بیش‌تر موارد به دیواره‌ی بینی و گلو حمله می‌کند.
 

نشانه‌ها و علائم خاص بیماری دیفتری به گونه‌ی باکتریایی عامل بیماری و ناحیه‌ی آلودگی در بدن بستگی دارد. یک نوع از دیفتری که بیش‌تر در مناطق استوایی شایع است، به جای عفونت تنفسی باعث بروز زخم‌های پوستی می‌شود. این موارد معمولا در مقایسه با موارد شایع و سنتی دیفتری که می‌توانند به بیماری شدید و گاهی اوقات مرگ منجر شوند، خطرات کم‌تری به همراه دارند.

شکل شایع و سنتی بیماری دیفتری عبارت است که عفونت بخش فوقانی دستگاه تنفسی بر اثر باکتری عامل دیفتری. این باکتری باعث تولید یک غشاء کاذب یا پوششی شبیه غشاء به رنگ خاکستری می‌شود که دیواره‌ی بینی و گلو – نواحی اطراف لوزه‌ها – را می‌پوشاند. این غشاء کاذب ممکن است به رنگ‌های سبز یا آبی، و حتی در صورت بروز خونریزی، به رنگ سیاه نیز باشد.

ویژگی‌های اولیه‌ی این عفونت، پیش از ایجاد غشاء کاذب، عبارت هستند از:
الف. تب خفیف، بی‌حالی و ضعف
ب. تورم غدد موجود در گردن
پ. تورم بافت نرم گردن که باعث ایجاد ظاهری شبیه گردن گاو می‌شود
ت. ترشحات بینی
ث. افزایش سرعت ضربات قلب

کودکان مبتلا به عفونت دیفتری در حفره‌ی پشت بینی و دهان، به احتمال زیاد، دچار نشانه‌های اولیه‌ی زیر خواهند شد:‌
الف. حالت تهوع و استفراغ
ب. لرز، سردرد، و تب

بین زمان آلودگی اولیه‌ی فرد به این باکتری تا بروز نشانه‌ها و علائم اولیه‌ی دیفتری، به طور متوسط، حدود ۵ روز دوره‌ی نهفتگی وجود دارد.

پس از بروز علائم اولیه‌ی دیفتری، چنان‌چه باکتری عامل بیماری سمی باشد،  ظرف ۱۲ الی ۲۴ ساعت، غشاء کاذب به تدریج تشکیل می‌شود، و علائم زیر را ظاهر می‌شوند:
الف. گلودرد
ب. دشواری در بلع
پ. انسداد احتمالی که باعث دشواری در تنفس می‌شود

چنان‌چه غشاء کاذب به حلق نیز گسترش یابد، باعث گرفتگی صدا و سرفه‌های شدید می‌شود؛ در این شرایط، خطر انسداد کامل مجاری تنفسی وجود دارد. هم‌چنین، این غشاء ممکن است به سمت پایین دستگاه تنفسی و ریه‌ها نیز گسترش پیدا کند.

ادامه دارد...

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده –  امیر رضا مصطفایی