پیامدهای شیوه مطلوب تربیتی والدین بر رشد روانی فرزندان (بخش دوم)

فرزندان والدینی که حداقل پذیرش و کنترل و مشارکت را در برخورد با فرزندان اعمال می کردند به لحاظ تحصیلی در پایین ترین وضعیت قرار داشتند.
 

گلاسکو و همکاران (۱۹۹۷) در مطالعه ای به بررسی نقش تعاملات خانوادگی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پرداخت. وی در این مطالعه از آزمون شیوه فرزند پروری شیفر (۱۹۶۵) استفاده نمود. نتایج این مطالعه حاکی از این است که فرزندان والدینی که ترکیب متعادلی از پذیرش و کنترل و مشارکت را در برخورد با فرزندان به کار می بردند از لحاظ تحصیلی در سطح بالایی برخوردار بودند.
 
در مقابل فرزندان والدینی که حداقل پذیرش و کنترل و مشارکت را در برخورد با فرزندان اعمال می کردند به لحاظ تحصیلی در پایین ترین وضعیت قرار داشتند و بین عملکرد تحصیلی فرزندان این دو دسته از والدین تفاوت معناداری گزارش شد. آلن و همکاران (۱۹۹۴) معتقدند که والدین اولین معلمان فرزندان هستند و شیوه های تربیتی آنها می تواند روی تجربه تربیتی فرزندان اثر بگذارد. نتایج تحقیقات آلن نشان داد والدینی که بیش تر با تحصیلات فرزندانشان درگیر شده اند، باعث افزایش عزت نفس و موفقیت تحصیلی آنها شده اند.
 

مطالعه استینبرگ و همکاران (۱۹۹۲) نشان داده است که فرزندانی که در خانواده های مقتدر تربیت شده اند در مدرسه نسبت به همتاهای خود عملکرد بهتری داشته اند. این مطالعه بیان می کند که رابطه مقتدر بودن و موفقیت تحصیلی عالی است. به اعتقاد این محققان (۱۹۹۲) فرزندانی که در خانه های مقتدر تربیت شده اند دارای تعهد بیشتر در فعالیت های کلاسی، آرزوهای بالاتر تحصیلی، احساسات مثبت تر درباره مدرسه، صرف وقت بیشتر بر روی تکلیف، خودپنداره تحصیلی مثبت تر و سطوح پایین تر بداخلاقی در مدرسه می باشند.
 
به اعتقاد لطف آبادی (۱۳۷۱) همبستگی بین رفتارهای والدین و پیشرفت تحصیلی فرزندان بسیار قوی و مثبت است. این بدان معنا است که خانواده ها اگر بخواهند فرزندانشان از توانایی یادگیری بیشتری برخوردار باشند، باید شرایط عاطفی - رفتاری بهتری را در خانه خود برای آنان فراهم نمایند تا آنان شخصیت روانی سالم تری بدست آورند و به این ترتیب از رشد هوشی و پیشرفت تحصیلی بهتری برخوردار باشند. (یعقوب خانی غیاثوند ۱۳۷۲) در تحقیق خود در مورد محیط خانواده و پیشرفت تحصیلی به این نتیجه رسید که گرمی روابط خانواده با پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت دارد. به این معنی که فرزندان خانواده های گرم موفقیت های تحصیلی زیادتری دارند. از این رو عامل محبت تأثیر بیشتری را نشان داده است.
 

مارتینز پونز و زیمرمن (۱۹۸۹) در مطالعه ای به بررسی نقش شیوه های تربیتی والدین بر رشد پردازش های شناختی سطوح بالا از قبیل تفکر و استدلال و پردازش های خود تنظیمی پرداخت. وی در این مطالعه از آزمون خودتنظیمی در یادگیری و مصاحبه نیمه - ساختاری استفاده نمود.
 
نتیجه این مطالعه حاکی از این است که افرادی که در آزمون خودتنظیمی در یادگیری نمره بالاتری کسب کرده بودند، در مصاحبه، نیمه ساختاری نیز نحوه برخورد والدین با خود را مطلوب تر ارزیابی نموده بودند تا افرادی که در آزمون خودتنظیمی نمره پایین تری کسب کرده بودند. این جاست که این محققان نتیجه گیری نمودند که شیوه تربیتی والدین در خود تنظیمی در یادگیری فرزندان (که جزء پردازش های شناختی سطوح بالاست) نقش مهم و تعیین کننده ای ایفا می کند.
 

 علت اینکه ترکیب متعادل پذیرش، کنترل و مشارکت توسط والدین بر روی فرزندان دارای نتایج مطلوبی است این است که این والدین تعادل خوب و مناسبی بین منع و استقلال و مشارکت فراهم می کنند. به همین دلیل فرزندان فرصت هایی برای رشد اعتماد به خود و رشد انواع استانداردها و محدودیت ها و راهبردها را پیدا می کنند.
 
این خانواده ها در مورد دیدگاه هایشان نسبت به برخورد با فرزندان انعطاف دارند و قادر هستند تا در خواست ها و انتظاراتشان را نسبت به نیازهای آنها تغییر دهند که این موضوع نیز در فرآیند رشد به فرزندان کمک می کند (هیل، ۱۹۸۰ به نقل از استینبرگ و همکاران، ۱۹۹۲).
 
این والدین با مطرح کردن قوانین صریح و مسؤولیت های آشکار می توانند راهبردهای سازگاری بیشتری برای فرزندان فراهم نمایند. شرکت در بحث های خانوادگی، تصمیم گیری ها، تنظیم قواعد و انتظارت به فرزندان کمک می کند تا روابط اجتماعی را درک کنند و این موضوع باعث رشد توانایی عقلانی، نقش ها و اخذ قضاوت اخلاقی و رشد همدلی در آنها می شود (بامریند، ۱۹۹۱). در این شیوه تربیتی کنترل و گرمی خانوادگی را با هم ترکیب می شود و فرزندان نیز حس کنترل بیشتری بر رفتار از خود نشان می دهند و در نهایت احساس می کنند که وجود آنها برای دیگران با ارزش می باشد.
 
لازم به ذکر است که رفتارهای خود فرزندان نیز می تواند نقش بسیار مهمی در شکل گیری شیوه های مطلوب تربیتی باشد. فرزندانی که مسؤول، خود جهت ده و کنجکاو هستند از سوی والدین گرمی و محبت بیشتری دریافت می کنند.
 
از این روست که به سیاستگذاران و تئوریسین های امر توسعه پیشنهاد می شود که یکی از راه های استفاده بهینه از نیروهای فعال جامعه در فرآیند توسعه در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و علمی، آموزش خانواده ها و آگاه نمودن آنها نسبت به شیوه مناسب تربیتی با فرزندان یا به عبارتی آگاه نمودن آنها نسبت به استفاده متعادل از فاکتور پذیرش، کنترل و مشارکت در برخورد با فرزندان و چرایی و چگونگی استفاده متعادل از آن عوامل است. از این روست که پیشنهاد می شود سیاستگذاران با سرمایه گذاری در این مسیر دستیابی به فرآیند توسعه را ممکن سازند.
 

 یکی از کانون عمده تربیتی کانون خانواده است. از رسالت های کانون خانواده یا به عبارتی والدین در برخورد با فرزندان این است که زمینه را برای رشد اعم از فیزیکی و روانی آنان فراهم نماید. در چهارچوب خانواده ابزار فراهم نمودن رشد روانی در فرزندان، تعامل مطلوب والدین و فرزندان است. ابزار تعامل مطلوب استفاده متعادل والدین از روش محبت و کنترل و مشارکت در برخورد با فرزندان در شرایط و موقعیت های گوناگون است.
 
بر اساس مطالعات انجام شده تعامل مطلوب والدین با فرزندان دارای اثرات قابل توجهی بر رشد روانی است. از جمله این اثرات می توان به نحوه مقابله فرزندان با فشارهای مختلف روانی، سلامت فیزیکی و روانی، سازگاری با شرایط در حال تغییر، فاصله گرفتن از تعارضات آشکار، پیشرفت تحصیلی، پردازش های شناختی سطوح بالا از قبیل تفکر، استدلال و خودتنظیم گری اشاره کرد.
 
از این روست که به سیاستگذاران و تئوریسین های امر توسعه پیشنهاد می شود که جهت استفاده بهینه از نیروهای فعال جامعه در فرآیند توسعه در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و علمی، لازم است به آموزش خانواده ها و آگاه نمودن آنها نسبت به شیوه مناسب تربیتی یا به عبارتی آگاه نمودن آنان نسبت به استفاده متعادل از فاکتور پذیرش، کنترل و مشارکت در برخورد با فرزندان و چرایی و چگونگی استفاده متعادل از آن عوامل، اقدام نمایند.
 
 
منبع:  تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن. گروه نویسندگان. 435-439، موسسه آموزشی-پژوهشی امام خمینی (ره). سوم. 1388.