دیدگاه اسلام در مورد نقش های جنسی

از دیدگاه اسلام یادگیری نقش جنسی تقریبا به صورت ناآگاهانه و غیر مستقیم و در جریان ارتباط نزدیک فرزندان با والدین رخ می دهد.
 

 آنچه در کشور خود مشاهده می کنیم این است که، در میان دیدگاه های مختلف، حداقل سه دیدگاه متمایز جنسی و تفاوت دختران از پسران برجستگی بیشتری دارد:
 
ا. دیدگاه سنتی ۲ - دیدگاه مدرن و غرب گرایی. ۳. دیدگاه میانه روی و اعتدال.
 

این دیدگاه از گذشته های دور و به طور سنتی خصوصیات مردان را متفاوت از ویژگی های زنانه به حساب می آورده اند. همگان از مرد انتظار داشته اند که موجودی نیرومند قدرت مدار، نترس، خشن، معتمد به نفس، ستبر، قوی دل، منطقی و غیر احساسی باشد، در کارهای منزل دخالت نکند. او نباید هرگز اظهار عجز کند و به خصوص در رفتار با زنان و کودکان جدی و با وقار باشد.
 
مفاهیم سنتی در مورد خصوصیات زنانه نیز متفاوت از خصوصیاتی است که از مردان انتظار می رود این طرز تفکر هنوز هم به شدت در میان اکثر مردم وجود دارد که زن موجودی است احساسی دل بسته زینت های ظاهری، درونگرا و تودار، مراقبت کننده، با عاطفه، زاری کننده ، غیر دوراندیش، تابع زور و دارای روحیه ای که بر سر مسائل کوچک مشکل آفرینی های بزرگ می کند.
 

اقلیتی از مردم ما هستند که ارتباط مستقیم و غیر مستقیم بیش تری با فرهنگ غرب دارند و بر این باورند که آنچه در غرب می گذرد، الگوی بهتری برای زندگی است و به همین جهت توجه چندانی به دیدگاه های سنتی ایران نسبت به نقش جنسی مردان و زنان ندارند.
 
آرمان این گروه ایجاد جامعه دو جنسیتی است. اعضای جامعه دو جنسیتی ممکن است از نظر جسمی مذکر و مونث باشند، اما ویژگی های مردانه و زنانه را با اختلاف اغراق آمیز روانشناختی نشان نمی دهند. محور تعیین ویژگی های زنانه برای اینان تساوی زن مرد از جمیع جهات و برداشتن فاصله زنان و مردان است.
 

این دیدگاه در پی شکوفایی و تحقق تمامیت طبیعت ورشد مردان و زنان است، یکی را بر دیگری بر تر نمی داند به مردان می آموزد که از خشونت علیه زنان بپرهیزند، حرمت انسانی آنان را حفاظت کنند و آرام باشند، به زنان هم آموزش می دهد که با اولویت دادن به زندگی خانوادگی و از سر انصاف از حقوق خود دفاع کنند.
 
هم مردان و هم زنان نیازمند آنند که نقش و هویت جنسی خود را با عواطف گرم و رفتار مهرآمیز آراسته سازند. در این دیدگاه نقش های جنسی علاوه بر تناسب آنها با طبیعت مرد و زن به علت برخورداری از حکمت هایی که در این نقش ها وجود دارد، از مفهوم ارزشمند بودن رفتار نیز برخوردار است. از عمومی ترین حکمت هایی که تعیین کننده نقش های جنسی در این دیدگاه است، می توان ظرفیت های وجودی هرکدام از دو جنس، حفظ کرامت، حفظ کانون خانواده و حفظ جامعه بزرگ را نام برد.
 

از دیدگاه اسلام یادگیری نقش جنسی تقریبا به صورت ناآگاهانه و غیر مستقیم و در جریان ارتباط نزدیک فرزندان با والدین رخ می دهد. کودکان می بینند که هر یک از والدین چه رفتاری دارند، چه می گویند، چه می پوشند و چه حالاتی از خود بروز می دهند و در واکنش به دختران و پسران چه می کنند. به این ترتیب کودکان در جریان روزمره خود یاد می گیرند یک مادر، یک پدر ، یک مرد و یک زن چیست و چه خصوصیاتی دارد و کدام ویژگی های او مورد قبول و کدام ها غیر قابل قبول است. قرآن کریم درباره طبیعت اولیه انسان هنگام تولد می فرماید:
 
و الله أخرجکم من بطون أمهاتکم لا تعلمون شیئا و جعل لکم السمع و الأبصار و الأفئده لعلکم تشکرون[1]؛ و خداوند شما را از شکم مادرانتان خارج کرد، در حالی که هیچ چیز نمی دانستید و برای شما گوش و چشم و عقل قرار داد، تا شکر نعمت او را به جا آورید.
 
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه شریفه می گوید: انسان هنگام تولد از معلوماتی که بعدة از طریق حس و خیال و عقل درک می کنند، خالی است. این آیه نظریه علمای نفس را تایید می کند که می گویند: لوح نفس بشر در ابتدای تکوینش از هر نقشی خالی است؛ به طوری که گفته شد و بعد کم کم چیزهایی در آن نقش می بندد. خداوند مبانی علم را به انسان انعام کرده، چرا که مبدأ تمامی تصورات حواس ظاهری است، که عمده آنها حس باصره و حس سامعه است.
 
نقش جنسی هم مانند سایر معلومات انسان از طریق مبادی که خداوند برای کودک قرار داده است، حاصل می شود.
 

 از دیدگاه روان شناسان والدین می توانند از جهات مختلف در رشد نقش جنسی فرزندان خود موثر باشند. نوع لباسی که برای کودک تهیه می کنند و بر او می پوشانند، همچنین نوع آرایشی که برای او در نظر می گیرند، می تواند او را برای پذیرش نقش های جنسی آماده کند. شرکت والدین در بازی های کودک، نوع بازی ها و اسباب بازی هایی که برای او تهیه می کنند، از عمده ترین عوامل تسهیل کننده برای پذیرش نقش جنسی است. در این جا به عنوان نمونه به تأثیر بازی والدین با کودک اشاره می کنیم.
 
والدین از همان ماه های اول نسبت به کودک دختر یا پسر تفاوت های رفتاری نشان می دهند. با افزایش سن به تدریج اسباب بازی های خاصی به هر یک از دو جنس ارائه می دهند. به دختران بیش تر عروسک ولباس های عروسک و وسائل اسباب بازی خانگی و به پسران بیشتر اسباب بازی علمی مانند ماشین، قطار، تفنگ می دهند. این رفتار والدین به این علت است که والدین به نهادینه کردن نقش جنسی فرزندان اهمیت زیادی قائلند.
 
با رشد کودک والدین در بازی های کودکانه شرکت می کنند. شیوه های بازی والدین در نوع روابط با فرزندان مؤثر است. اکثر پدرها بیشتر در تماس کودکان به بازی های پر جنب و جوش و پر تحرک دست می زنند. با نگاه کردن به این تعامل چنین به نظر می رسد که پدر انتظار دارد پاسخ کودک پر هیجان تر و بازی گونه تر باشد. و به این نتیجه هم می رسد که عجیب این که در عرض دو یا سه هفته کودک با دیدن پدر واکنشی کاملا متفاوت از دیدن مادر نشان می دهد (چشم های گشاده تر، حالتی بازی گونه و بشاش).
 
نوع بازی پدرها و مادرها، بعدها می تواند تأثیر مهمی بر رشد نقش جنسی کودک داشته باشد. بعضی از بازی ها اثرات کوتاه مدتی دارند و هدف اصلی آنها جلب توجه کودک به جنسیت خودش می باشد. مانند پذیرفتن نقش یک پلیس توسط پدر در بازی دختر و پذیرفتن نقش پرستار توسط مادر.
 
همچنین تأثیر والدین در استفاده از نوع اسباب بازی هایی که هر یک از دو جنس استفاده می کنند مؤثر است. اگرچه ممکن است بین رفتار پدر و مادر تفاوت هایی وجود داشته باشد. به نظر می رسد پدرها به شدت مخالف هر نوع اسباب بازی هایی که مخالف چهارچوب های جنسیتی است، می باشند. مثلا پدرها با استفاده پسر از وسایل آرایشی مادر به شدت مخالفت می کنند و عصبانی می شوند. اما مادران این تمایلات را کودکانه می دانند و به آن اهمیتی نمی دهند.
 
منبع:   تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن. گروه نویسندگان.491-493، موسسه آموزشی-پژوهشی امام خمینی (ره). سوم. 1388.