ویژگی صحبت خوب از نگاه قرآن (بخش دوم)

با هر گروهی که می‌خواهید صحبت کنید، باید بلیغ و شیوا باشد چون صحبت های خارج از چارچوب باعث بی ارزش شدن حرف شما خواهد شد.
 

اصولا در زندگی روزمره امروزی اشخاص ارتباطات بسیاری با یکدیگر دارند چه در محیط شغلی چه در اماکن عمومی، ارتباطات بسیار گسترده تر از گذشته شده است. یکی از مسائل مهم در این حوزه روش مناسب صدا زدن و خطاب کردن یکدیگر است. چون نحوه خطاب باعث اختلاف یا ایجاد عشق و محبت در بین طرفین می‌شود. برای خوب صحبت کردن لازم است اصول آن را بلد باشیم. این نوشتار با کمک از قرآن می‌خواهد اصول صحبت کردنِ خوب را آموزش دهد. 
 

تذکر؛ اسلام یک دین پویا و ارزشمندی است و به پیروان خودش سفارش دارد که برای صحبت کردن درباره دیگران، هم عدالت داشته باشید، هم صداقت داشته باشید و هم اینکه مستدل و مستند باشد. این یعنی اینکه اگر خبری را شنیدید که مستند ندارد و فرد عادلی هم آن را بیان نکرده، پس اجتناب کنید. 

جامعه آرمانی و مد نظر قرآن، جامعه ای است که عدالت و صداقت در آن حاکم است، سعی کنیم در این جامعه قرآنی خودمان را قرار دهیم. یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا. ای اهل ایمان، متّقی و خدا ترس باشید و همیشه به حقّ و صواب سخن گویید.[1] قول سدید، یعنی استوار و درست؛ اینجوری حرف بزنیم. من می خواهم عرض بکنم به جوانان عزیزمان، جوان های انقلابی و مؤمن و عاشق امام، که حرف می زنند، می نویسند، اقدام می کنند؛ کاملاً رعایت کنید. اینجور نباشد که مخالفت با یک کسی، ما را وادار کند که نسبت به آن کس از جاده‌ی حق تعدی کنیم، تجاوز کنیم، ظلم کنیم؛ نه، ظلم نباید کرد. به هیچ کس نباید ظلم کرد.[2]
 

ما نمی‌توانیم با سرمایه خود، تمام افراد را راضی کنیم و به آنها نیکی کنیم. اما می‌توانیم با زبان نرم و گفتار خوش باعث آرامش آنها شویم. و برای اینکه آرامش را به دیگران هدیه دهیم باید زبان و کلامی خوش و در عین حال ساده و روان داشته باشیم. اگر بخواهید در گفتار خود از کلمات سخت و نامفهوم استفاده کنید باعث ناراحتی فرد می شوید. یک سخنور خوب باید دقت کند که چه کلماتی را در چه جایگاهی استفاده کند تا عمل درست داشته باشد. خداوند در قرآن می‌فرماید؛ "قَوْلاً مَّیْسُورًا"گفتار خوش و ساده به آنان بگو.[3]
 

اگر می‌خواهید کلام شما موثر باشد و در جان مخاطب اثر بگذارد باید رسا و شیوا باشد. با هر گروهی که می‌خواهید صحبت کنید، باید بلیغ و شیوا باشد چون صحبت های بدون برنامه و خارج از چارچوب باعث خستگی طرف مقابل و بی ارزش شدن حرف شما خواهد شد. خداوند به پیامبر خود می فرمایند؛ " قَوْلاً بَلِیغًا"و به آنان سخنی رسا که در دلشان اثر کند بگوی.[4]
 

سخن زیبا، نوعی احترام به شخصیت دیگران است. لذا زیباگویی با هرکس و در هر شرایط سنی موجب می شود که گوینده، جواب مناسب بشنود. زیبا گویی باعث خواهد شد تا صحبت های شما خریدار پیدا کند. برای مثال؛ گر شما به دخترتان بگویید دخترم لطفا یک لیوان آب بیار!! خیلی متفاوت خواهد بود با اینکه بگویید؛ هی دخترک پاشو برو آب بیار!! چون کلام شما زیبا و دلنشین نیست. یا اینکه شما با مخاطبین خودتان با لحن زشت و تند صحبت کنید آنها از دور شما فرار خواهند کرد اما صحبت های زیبا و دلنشین عاملی خواهد بود برای زیاد شدن دوستان و طرفداران شما. در قرآن کریم می‌خوانیم که؛ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً. و با مردم (به زبان) خوش سخن بگویید.‌[5]
 

نباید تحت تاثیر احساسات قرار بگیرید و از دایره اعتدال خارج شوید و کلماتی را بر زبان جاری سازید که زمینه از عناد و دشمنی شود. شاید افراد افراطی حرف های بزنند که سبب ناراحتی شما شود اما شما باید با زبان ملایم، بهترین کلمات را انتخاب کنید تا سبب تحریک عواطف آنها شود. کلام و گفتار خوب، زمینه‌ساز محبّت است. و سخن‌ناروا، زمینه‌ساز انواع وسوسه‌هاى شیطانى است. پس حواستان باشد که چه کلماتی را برای گفتارتان انتخاب می‌کنید. خداوند در قرآن کریم فرمودند؛ "یَقُولُ الَّتی هِیَ أحْسَن"و بندگانم را بگو که همیشه سخن بهتر را بر زبان آرند.[6]
 

یکی از روش های که می‌تواند محبوبیت شما را بیشتر کند، خوب صدا زدن و نام نیکو نهادن به دوستان تان است. اگر آنها را با اسم های نیکو صدا بزنید، در رفتار آنها تاثیر گذار است. اگر زبان ‌ما به تمسخر کردن عادت کند و دیگران را با اسم ها و القاب زشت صدا بزنیم باعث خواهد شد تا کینه و د‌منی بوجود بیاید و طولی نمی‌کشد که این رفتار زشت، دو طرفه خواهد شد. خداوند به ما می‌فرمایند که؛ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ ۖ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ. با نام و لقب‌های زشت یکدیگر را مخوانید. [7]

توجه؛ تمام دستورات اسلام برای خودش اهدافی دارد که پایبندی به آنها سبب برکات زیادی خواهد شد. یکى از برکات عمل به دستورات اسلام، سالم‌سازى محیط و جلوگیرى از درگیرى‌هاى اجتماعى است. اگر همدیگر را با القاب زشت صدا بزنیم سبب دشمنی و دعوا خواهد شد و امنیت شخص و جامعه را از بین می‌برد. 

یادآوری: به کار بردن القاب زشت برای افراد موجب خرد شدن شخصیت، تحقیر و ناراحتی فرد خطاب‌شونده شده که در این حال ممکن است فرد در جواب شخص مقابله به مثل کند و در نتیجه به‌مرور زمینه برای ترویج یک عمل زشت و ناپسند در جامعه فراهم شود. 

پی نوشت :
[1]قرآن کریم، سوره مبارکه احزاب،آیه 70
[2]مقام معظم رهبری، خطبه‌های نمازجمعه در بیست و یکمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) 14/3/1389
[3]قرآن کریم، سوره مبارکه اسراء، آیه 28
[4] همان، سوره مبارکه نساء، آیه 63
[5] همان، سوره مبارکه بقره، آیه 83 
[6] همان، سوره مبارکه اسراء، آیه 53
[7] همان، سوره مبارکه حجرات، آیه 11