آداب و وظایف معلم نسبت به شاگردان

محبت معلم می‌تواند تاثیر فوق‌العاده ای در روحیات شاگرد داشته باشد. اما خشونت و رفتار زشتِ معلم می‌تواند آینده علمی شاگرد را تحت الشعاع قرار دهد.
 

معلم بودن یک امتیاز بزرگی است که هر کسی نمی‌تواند آن را کسب کند چون معلم باید کسی باشد که انسان ها را به سوی کمال و پیشرفت سوق دهد و این وظیفه را هر فردی نمی‌تواند انجام دهد. نباید به معلمی نگاه یک کار ساده و معمولی داشت بلکه معلمی از خصوصیات انبیا و از صفات محبوب آنان می باشد.همانگونه که انبیا برای هدایت مردم آماده اند و هدف شان رساندن مردم به درجات بالای معنوی است، معلمین هم وظیفه دارند تا امت سرگردان را از وادی جهل و ضلالت به سر منزل هدایت و سعادت برسانند. معلمی، شغل انسان‏ سازی است؛ همان شغلی که تمام انبیا برای همین معنا آمدند. 

یک نگاه غلط و اشتباهی درباره معلمین در حال شکل گرفتن است که می‌خواهند آنها را کم اهمیت جلوه دهند. اما باید توجه داشته باشیم که یکی از بهترین و مؤثرین ترین اقشار اجتماعی، معلمان و اساتید و مربیان هستند. معلم خوب مانند شمع هدایتی است که مسیر را برای شما روشن می‌کند و موانع راه را به شما نشان می‌دهد و کمک می‌کند تا مسیر درست را انتخاب کنید تا گمراه نشوید و این شمع، برای رساندن شما به مقصودتان خودش را فدا می‌کند. در این مسیر، می‌سوزد اما نمی سوزاند، هدایت می کند و گمراه نمی سازد. بخاطر اهمیت شغل معلمی، بزرگترین معلم تاریخ بشریت یعنی؛ «پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند ؛ برای معلمین چگونه دعا کردند؛ خداوندا! معلمان را بیامرز و عمر طولانی به آنان عطا فرما و کسب و کارشان را مبارک گردان!» [1] 
 

در این نوشتار می‌خواهیم به وظایفی که یک معلم، نسبت به شاگردان خودش دارد بپردازیم. 
 

عمده دلیلی که باعث تنبلی در کسب علم می‌شود وجود استرس ها و نگرانی های کاذب است و اگر ایمان در وجود افراد تقویت شود، این استرس ها کم خواهد شد و ذهن می‌تواند قابلیت های بیشتری از خود نشان دهد و جذب علم آسان خواهد شد.«قفطی می نویسد؛ ابن سینا می‌گفت؛ هرگاه در یک مسئله علمی، دچار حیرت و سرگشتگی می شدم، و حد وسط و رمز کشف مجهول را نمی یافتم به جامع شهر یعنی به مسجد میرفتم و نماز دوگانه در برابر خدای یگانه می‌گذارد و در نتیجه از برکات ایمان و توجه به خداوند، درهای بسته بر روی من گشوده می‌شد و مشکلات و ناهمواری های علمی برای من، آسان و هموار می‌گشت.»[2] وظیفه معلم است که اهمیت ایمان و دینداری را برای دانش پژوهان تبین کند. 

یکی از دلایلی که دانش آموزان از کسب کردن علم خسته می‌شوند، بخاطر نداشتن انگیزه است. معلم باید برای دانش آموزان خود، شوق و اشتیاق بوجود بیاورد تا آنها درس خواندن را دوست داشته باشند. 

نکته؛ ایجاد انگیزه و تمایل بستگی به فضای هر کلاس دارد و این هنری است که معلم باید از خودش نشان دهد. 
 

شاگردان شما مانند فرزندان شما هستند و موفقیت هر یک از آنها باعث افتخار شما خواهد بود و شکست هر کدام از آنها باعث سرافکندگی شما خواهد بود. ما به عنوان معلم، نباید هیچ تفاوتی بین شاگردان قرار دهید. این نگاه باید حاکم باشد که تمام آنها فرزندان من هستند و شکست هر یک از آنها باعث شکست من می‌شود پس باید با همه آنها نگاه مواسات داشته باشم و هیچ تفاوتی بین برادرزاده و فلان شاگرد کلای خودم نگذارم. «در احادیث چنین آمده است؛ هیچ یک از شما نمی‌تواند عنوان «مومن» را احراز کند مگر آنگاه‌ که‌ نسبت به برادرِ ایمانی خود همان چیزی را بخواهد که درباره خود نیز، بدان احساس علاقه و محبت کند. [3] 
 

عامل لطف و محبت معلم می‌تواند تاثیر فوق‌العاده ای در روحیات شاگرد داشته باشد. اما خشونت و رفتار زشتِ معلم می‌تواند آینده علمی شاگرد را تحت الشعاع قرار دهد.

توجه؛ استعداد آدمها در یک سطح قرار ندارد و بخاطر همین، نمی‌توانیم آنها را با هم مقایسه کرده و اخلاق تندی نسبت به فردی که استعداد ضعیف تر دارد نشان دهیم  «معلم خوب، باید به تفاوت های فردی شاگردان خود، آگاهی داشته باشد.» [4] تفاوتی که باعث می‌شود تا یکی تبدیل شود به معلم خوب و دیگری تبدیل شود به آدم بدِ داستان، مهربان بودن یا عصبانی بودن معلم است. با شاگردان خود مهربان باشید وتفاوت های آنها را عاملی برای سرکوفت آنها انتهای نکنید. 
 

شما در جایگاهی قرار دارید که می‌خواهید باعث نجات انسان از گرفتاری های اخلاقی شوید و آنها را از ضلالت نجات دهید. اگر خودتان از دروازه غرور وارد شوید و هیچ فروتنی نداشته باشید باید بدانید که تاثیر چندانی در آینده علمی دانش آموزان نخواهید گذاشت. اما با فروتنی و نرم بودن می‌توانید علاوه بر تعلیم علم، بر قلب آنها حاکم شوید و تاثیر بیشتری در آینده آنها داشته باشید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند ؛ هر فردی که تواضع و فروتنی را پیشه خود سازد، در ظل مراحم پروردگار از مقام والا و شخصیتی ارجمند برخوردار می‌گردد. [5] 
 

معلم خوب تلاش می‌کند تا تمام شاگردانش موفق شوند، نه آنهایی که استعداد بیشتری دارند. بخاطر همین او تلاش خودش را بیشتر می‌کند تا مطالب را به گونه ای مهیا سازد تا تمام شاگردان بتوانند مطالب را درک کنند. 

پی نوشت :
[1] کشف الخطا، جلد 1 ، صفحه 48 
[2] اخبار العلماء با خبار الحکم، صفحه 270
[3] منیة المرید، صفحه 67
[4] حسین خنیفر، نگاهی دوباره به روش ها و فنون تدریس، قم: بوستان کتاب، 1382، چاپ دوم، صفحه 60
[5] منیة المرید، صفحه 69