عزت الله انتظامی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14

بیوگرافی
 
عزت‌الله انتظامی (زاده ۳۱ خرداد ۱۳۰۳) بازیگر پر سابقهٔ تئاتر و سینما، تلویزیون، مشهور به «آقای بازیگر»سینمای ایران است. وی در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار ایران انتخاب شد.
 
 
زندگی و کارنامه
 
عزت‌الله انتظامی ۳۱ خرداد سال ۱۳۰۳ در محلهٔ سنگلج تهران متولد شد. وی پس از گذراندن دوره تحصیلات مقدماتی، وارد هنرستان صنعتی تهران شد و در رشته برق به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۶ وارد عرصه هنر گردید و با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر گردید. وی پدر مجید انتظامی آهنگ‌ساز و نوازنده معروف است. عزت‌الله انتظامی فعالیت هنری خود را با پیش پرده خوانی در تماشاخانه‌های لاله زار شروع کرد؛ او پس از یک سال به تماشاخانه‌های هنر و فرهنگ تهران رفت؛ در سال ۱۳۲۰ نخستین نمایش حرفه‌ای خود را با عنوان اولتیماتوم نوشته پرویز خطیبی به کارگردانی اصغر تفکری در تئاتر پاریس خیابان لاله‌زار اجرا کرد و تا سال ۱۳۲۶ توانست در بیش از ده نمایش نقش پردازی کند. بازی در فیلم واریته بهاری به کارگردانی پرویز خطیبی نخستین تجربه سینمایی اوست.
او در سال ۱۳۴۸ با گاو ساخته داریوش مهرجویی وارد عرصه حرفه‌ای سینما شد. انتظامی در نقش مش حسن که در فراق گاو خود می‌نالد با او همزات‌پنداری می‌کند و شرایطی را به وجود می‌آورد که بازی او در فیلم گاو نقطه عطف و تحولی شگرف در تاریخ بازیگری سینمای ایران می‌شود. بازی‌های او در دیگر آثار مهرجویی همچون آقای هالو، دایره مینا، پستچی، اجاره‌نشین‌ها، هامون و بانو از آثارهای ماندگار هردو شخص است. انتظامی علاوه بر نقش‌آفرینی در آثار داریوش مهرجویی، در فیلم‌های کارگردانان مطرح دیگری چون علی حاتمی، مسعود کیمیایی، رخشان بنی‌اعتماد، ناصر تقوایی و محسن مخملباف نیز بازی کرده‌است. او در فیلم مستند عشق‌پرداز به کارگردانی محمدهادی کاویانی در کنار محمود فرشچیان حضور داشته‌است. انتظامی پس از انقلاب و به خصوص در دهه شصت در انواع و اقسام نقش‌ها به بهترین نحو ممکن ظاهر شد. بازی او در فیلم‌های حاجی واشینگتن، اجاره نشین‌ها، گراند سینما، هامون، بانو، گاو، ستارخان، صادق کرده، خانه خلوت، ناصرالدین شاه اکتور سینما، روز فرشته، روسری آبی، مینای شهر خاموش، ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود، دیوانه از قفس پرید، خانه‌ای روی آب و راه آبی ابریشم اوج هنرنمائی او و فیلم‌های ماندگار او در کارنامه سینمائی اش است. او در گاوخونی دومین همکاری اش با بهروز افخمی را تجربه کرد و جائی برای زندگی چهارمین تجربه‌اش با محمد بزرگ‌نیا بود. او برای اولین بار با مسعود کیمیایی یکی از کارگردانان صاحب سبک سینمای ایران و در سن ۷۹ سالگی در فیلم حکم همکاری کرد. نقش رضا در فیلم حکم شبیه یک دن کورلئونه است. عزت‌الله انتظامی اولین بازیگر ایرانی بود که موفق به دریافت جایزه از فستیوال بین‌المللی شد. وی برای بازی در فیلم گاو جایزه هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد را از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو دریافت کرد.
 
کارنامه بازیگری
 
سینما
 
۱۳۲۸ واریته بهاری
۱۳۴۸ گاو
۱۳۴۹ آقای هالو
۱۳۵۱ بی تا
۱۳۵۱ پستچی
۱۳۵۱ صادق کرده
۱۳۵۲ ستارخان
۱۳۵۲ قیامت عشق
۱۳۵۳ بنگاه تئاترال (ناتمام)
۱۳۵۵ شیر خفته
۱۳۵۵ ملکوت
۱۳۵۷ این گروه محکومین
۱۳۵۷ دایرهٔ مینا
۱۳۵۷ غبارنشین‌ها
۱۳۶۰ مدرسه‌ای که می‌رفتیم
۱۳۶۱ حاجی واشینگتن
۱۳۶۲ خانهٔ عنکبوت
۱۳۶۳ کمال الملک
۱۳۶۴ چمدان
۱۳۶۵ اجاره‌نشین‌ها
۱۳۶۵ شیر سنگی
۱۳۶۶ شیرک
۱۳۶۷ جعفرخان از فرنگ برگشته
۱۳۶۷ در مسیر تندباد
۱۳۶۷ کشتی آنجلیکا
۱۳۶۷ گراند سینما
۱۳۶۸ هامون
۱۳۶۹ سایه خیال
۱۳۷۰ بانو
۱۳۷۰ خانه خلوت
۱۳۷۰ ناصرالدین شاه آکتور سینما
۱۳۷۲ بازیچه
۱۳۷۲ روز فرشته
۱۳۷۲ جنگ نفتکش‌ها
۱۳۷۳ روز واقعه
۱۳۷۳ روسری آبی
۱۳۷۵ طوفان
۱۳۷۵ جهان پهلوان تختی (نسخهٔ اول - ناتمام)
۱۳۷۷ باد و شقایق
۱۳۷۷ کمیتهٔ مجازات
۱۳۷۸ طهران روزگار نو
۱۳۷۸ میکس
۱۳۸۰ سایه‌روشن
۱۳۸۰ خانه‌ای روی آب
۱۳۸۱ گاوخونی
۱۳۸۱ دیوانه‌ای از قفس پرید
۱۳۸۳ جایی برای زندگی
۱۳۸۴ حکم
۱۳۸۴ ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
۱۳۸۵ مینای شهر خاموش
۱۳۸۶ شب
۱۳۸۶ آتش سبز
۱۳۸۷ زادبوم
۱۳۸۷ چهل سالگی
۱۳۸۹ راه آبی ابریشم
 
 
تلویزیون
 
عزت‌الله انتظامی در مصاحبه‌ای با ماهنامه فیلم در شهریور ۱۳۶۷، اظهار داشت که در چهارصد نمایش تلویزیونی به عنوان بازیگر و کارگردان حضور داشته‌است.
بخشی از این سریال‌ها و نمایش‌های تلویزیونی (تله‌تئاترها) به شرح زیر است:
 
۱۳۷۷–۱۳۷۸  محاکمه       
۱۳۷۴  زندگی
۱۳۵۸–۱۳۶۶  هزاردستان    
۱۳۵۷  تله فیلم «مسافرت» 
۱۳۵۴-۱۳۵۶   الموت 
۱۳۴۶  تله تئاتر «از خود گریخته» 
۱۳۴۶  تله تئاتر «تولد»      
۱۳۴۶  تله تئاتر «راشل»     
۱۳۴۵  تله تئاتر «پیک نیک»
۱۳۴۵  تله تئاتر «مجسمه جاندار» 
۱۳۴۵  تله تئاتر «مرد کوته فکر»   
۱۳۴۵  تله تئاتر «انفجار»   
۱۳۴۴  تله تئاتر «کبوتر جَلد و معاملات»  
۱۳۴۴  تله تئاتر «جعفرخان از فرنگ برگشته»     
۱۳۴۴  تله تئاتر «دلیجان»  
۱۳۴۴  تله تئاتر «آرامگاه ماهان»   
۱۳۴۴  تله تئاتر «ترازوی پایه بلند»
۱۳۴۴  تله تئاتر «غرور دزد گاوصندوق»   
۱۳۴۴  تله تئاتر «آدمهای شب»     
۱۳۴۴  تله تئاتر «گاو»       
۱۳۴۳  تله تئاتر «روشنایی‌های خانه ما»   
۱۳۴۳  تله تئاتر «دیدار»    
۱۳۴۳  تله تئاتر «عروس»   
۱۳۴۳  تله تئاتر «گوهر شب چراغ»         
۱۳۴۳  تله تئاتر «یک کلاغ، چهل کلاغ»    
۱۳۴۳  تله تئاتر «آدمهای شب»     
۱۳۴۳  تله تئاتر «تنهایی»   
۱۳۴۳  تله تئاتر «شنل»      
۱۳۴۲  تله تئاتر «عروسک‌های گوشتی»   
۱۳۴۲  تله تئاتر «ابرام آقا» 
۱۳۴۲  تله تئاتر «کنار جاده»        
۱۳۴۲  تله تئاتر «تا نیمه شب»     
۱۳۴۲  تله تئاتر «شادروان مادر خانم»     
۱۳۴۲  تله تئاتر «ازدواج با مکاتبه»
۱۳۴۲  تله تئاتر «داستان یک شب»
۱۳۴۲  تله تئاتر «حماسه بازگشت و انتظار»       
۱۳۴۲  تله تئاتر «روز شوم»
۱۳۴۲  تله تئاتر «غریبه»    
۱۳۴۲  تله تئاتر «دست بزن»        
۱۳۴۱  تله تئاتر «آتشکده» 
۱۳۴۱  تله تئاتر «تنهایی»   
۱۳۴۱  تله تئاتر «دو خجول»        
۱۳۴۱  تله تئاتر «شوم»      
۱۳۴۱  تله تئاتر «خشت اول»       
۱۳۴۱  تله تئاتر «آگهی ازدواج»    
۱۳۴۱  تله تئاتر «چشمهای قشنگ خانم والری»  
۱۳۴۱  تله تئاتر «عشق شوم»       
۱۳۴۱  تله تئاتر «گردنبند مروارید»         
۱۳۴۱  تله تئاتر «کلبه»      
۱۳۴۱  تله تئاتر «بازگشتی نیست» 
۱۳۴۰  تله تئاتر «بعد از همه آن سالها»   
۱۳۴۰  تله تئاتر «مکتب بیوه‌ها»   
۱۳۴۰  تله تئاتر «بیم و امید»       
۱۳۴۰  تله تئاتر «نترس از جریمه» 
۱۳۴۰  تله تئاتر «شیدوش و ناهید»
۱۳۴۰  تله تئاتر «رستاخیز» 
۱۳۴۰  تله تئاتر «مادموازل می می»
۱۳۴۰  تله تئاتر «شکارگاه» 
۱۳۴۰  تله تئاتر «جراح پلاستیک»  
۱۳۴۰  تله تئاتر «اعتراف می‌کنم»  
۱۳۴۰  تله تئاتر «طلسم»   
۱۳۴۰  تله تئاتر «عروسی جناب میرزا»    
۱۳۳۹  تله تئاتر «الماس»     
۱۳۳۹  تله تئاتر «قایق سرنوشت»  
۱۳۳۹  تله تئاتر «صبح آفتابی»     
۱۳۳۹  تله تئاتر «خانه اجاره‌ای»    
۱۳۳۹  تله تئاتر «خودکشی»
۱۳۳۹  تله تئاتر «پزشک دهکده کوکونیان»        
۱۳۳۹  تله تئاتر «ویلای یوکا»
۱۳۳۹  تله تئاتر «طناب»    
۱۳۳۹  تله تئاتر «اسب سیرک»      
۱۳۳۹  تله تئاتر «پنجه»              
۱۳۳۹  تله تئاتر «ده و سه دقیقه»          
 
 
جوایز
 
کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۷ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
برنده تندیس بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره بین‌المللی فیلم بیروت ۲۰۰۸ برای فیلم شب
کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۸۶ برای فیلم مینای شهر خاموش
نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۴ برای فیلم ستاره‌ها ۱: ستاره می‌شود
نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۳ برای فیلم جایی برای زندگی
برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۲ برای فیلم گاوخونی
برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۰ برای فیلم خانه‌ای روی آب
کاندید تندیس زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشن خانه سینما ۱۳۷۷ برای فیلم حاجی واشنگتن
برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۲ برای فیلم روز فرشته
لوح تقدیر بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۰ برای فیلم خانه خلوت و ناصرالدین شاه آکتور سینما
جایزه ویژه هیئت داوران بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره سه قاره ۱۹۹۱ برای فیلم گاو
نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۸ برای فیلم هامون
برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۷ برای فیلم گراند سینما
نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۵ برای فیلم اجاره‌نشین‌ها
برنده هوگو نقره‌ای بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو ۱۹۷۱ برای فیلم گاو
برنده مجسمه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره سینمایی سپاس ۱۳۴۹ برای فیلم آقای هالو
 
 
تجلیل یونسکو
 
آیین بزرگداشت و تجلیل از عزت‌الله انتظامی بازیگر سینمای ایران در سال ۲۰۰۷ مصادق با مهر ماه ۱۳۸۵ در مقر سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد یونسکو در پاریس برگزار شد. در این نمایشگاه پوستر فیلم‌هایی که انتظامی در آن‌ها نقش‌آفرینی کرده‌است به همراه آرشیو عکسهای شخصی وی و لوح تقدیر فیلم گاو به نمایش درآمد. در این مراسم که با همکاری رئیس موزه سینما، سفارت فرانسه در تهران، نماینده ایران در یونسکو و بنیاد سینمایی فارابی و رایزن فرهنگی ایران در فرانسه برگزار شد، نویسندگان و سینماگران فرانسوی و ایرانیان مقیم فرانسه حضور یافتند.
 
 
من عزتم، بچه سنگلج
 
کتاب شناخت نامهٔ عزت‌الله انتظامی زیر عنوان «من عزتم، بچه سنگلج» توسط نشر سخن در سال ۱۳۹۲ منتشر شد. در مقدمه این کتاب یادداشتی از ژان-کلود کریر، فیلم‌نامه‌نویس و بازیگر فرانسوی، با عنوان «عزت انتظامی: یک شمایل» به چشم می‌خورد که آورده است: «هیچ دستوری برای ستاره شدن و ستاره ماندن وجود ندارد. باید دارای یک نگاه، یک حضور، جذابیتی آنی و چهره‌ای آشنا، حتی پیش از نخستین دیدار، بود. باید دارای یک دم، یک حس و تمام ویژگی‌هایی که لغت روح را معنی می‌کند، بود.»
 
 
خانه موزه عزت‌الله انتظامی
 
به منظور ارج نهادن به هنرمندان کشورمان و همچنین احیا و احداث موزه در نقاط مختلف شهر تهران، منزل مسکونی عزت‌الله انتظامی موزه عمومی شد. تیرماه سال ۱۳۹۱ خانه انتظامی به منظور بهره‌برداری فرهنگی به عنوان خانه موزه در تملک و تحویل معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه یک شد. خانه موزه انتظامی با مساحتی معادل ۴۵۱ مترمربع در بلوار اندرزگو واقع شده و در زیربنایی معادل ۵۳۸ مترمربع شامل بخش‌های جذابی از جمله موزه استاد انتظامی در شمال پروژه، سالن بلک باکس با ظرفیت ۱۲۰ نفر در زیرزمین، کافی شاپ در پشت بام، شهر فرنگ، اتاق آینه، تماشاخانه، گالری و تابلوی ثبت امضاء و یادگاری ویژه هنرمندان صاحب نام است که عملیات اجرایی آن از اسفند ماه سال ۱۳۹۱ آغاز شد و در ابتدا قرار بر این بود که خانه موزه انتظامی در اواخر اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳ افتتاح شود اما از آنجا که او در بیمارستان بستری شد این مراسم به تأخیر افتاد و در شهریور ماه سال ۱۳۹۳ هم‌زمان با آغاز پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی به صورت رسمی افتتاح شد.
 
 
حاشیه‌ها
 
انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲
 
عزت‌الله انتظامی در زمان ثبت نام اسفندیار رحیم مشایی به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری به وزارت کشور رفته بود. عکس‌هایی که از او در کنار محمود احمدی‌نژاد و اسفندیار رحیم مشایی در وزارت کشور، منتشر شده بود، این تصور را برای بسیاری ایجاد کرده بود که او رئیس جمهور و مشاورش را برای ثبت نام آقای مشایی همراهی کرده‌است.
انتظامی چند روز بعد با انتشار یادداشتی دربارهٔ چگونگی حضورش در وزارت کشور نوشت که ماه‌هاست برای ثبت بنیاد فرهنگی و هنری عزت‌الله انتظامی تلاش می‌کند و آن روز از دفتر ریاست جمهوری با او تماس گرفتند که کارهای ثبت بنیاد دارد به سرانجام می‌رسد. سپس به سرعت ماشینی برایش فرستادند که او را به کاخ ریاست جمهوری بُرد. انتظامی نوشت:
ناگهان آقای مشایی سمت ماشین ما آمد … گفت با ما بیایید همین امروز انجام می‌دهم. آقای مشایی سوار ماشینِ بزرگِ سفید رنگی شد و ما بلافاصله پشت سر او حرکت کردیم… ناگهان دیدم میدان فاطمی هستم… تازه فهمیدم اینجا وزارت کشور است! … آقای رئیس جمهور و مشایی و عده‌ای دیگر، همه آنجا بودند. مرد جوانی آمد و مرا همراه خودش باز به راهروهای تودرتو دیگری برد. واقعاً خسته شده بودم… مجبور بودم با عصا پا به پای او راه بروم. به سالن بزرگی رسیدیم. آنجا یک صندلی سه نفره فلزی آبی رنگ دیدم خودم را به آن رساندم و روی صندلیِ وسط نشستم. ناگهان دیدم آقای مشایی و آقای رئیس جمهور و چند نفر دیگر که همراه آن‌ها بودند از روبرو به طرف من می‌آیند. آقای مشایی طرف چپ من و آقای رئیس جمهور طرف راست من نشستند. ناگهان اطرافمان پر شد از دوربین‌های عکاسی. آقای مشایی گفت "چی شده؟ یه خرده شاد باشین! " من حرفی نداشتم که بزنم. عکاس‌ها تند و تند عکس می‌گرفتند. عکسشان را که گرفتند محل را ترک کردند و من بازهمان جا بهت زده وسط آن صندلی سه نفره تنها ماندم. مرد جوان که آمد مرا ببرد خانه، گفتم چه شد؟ گفت امروز که دیگه نمیشه بعداً انشاالله اوراق رو براتون میاریم."
مردم سرزمینم! من برای شما همیشه همان عزتم، همانی که از سیزده سالگی در تماشاخانه‌های لاله زار با تشویق‌های شما بزرگ شده‌ام… همانی که همراه شما با دردهای ایران بسیار گریسته‌ام و با شادی‌هایش لبخندها زده‌ام… برای شما من همیشه همان عزتم… بچه‌ای از سنگلج…"
 
 
نامه به حسن روحانی
 
سایت کلمه، در ۲۶ اسفند ۱۳۹۴ دست خطی از نامه‌ای از عزت‌الله انتظامی به حسن روحانی به تاریخ یکم همان ماه منتشر کرد که در آن از روحانی خواسته شده در آستانه نوروز مسئله حصر را حل کند.