شهریار عدل

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14

شهریار عدل، باستان‌شناس، کارشناس تاریخ هنر و معماری ایرانی و کارشناس پرونده‌های ثبت میراث جهانی در ایران بود.
 

شناسنامه
24 بهمن سال 1322 ه.ش	تولد
31 خرداد سال 1394 ه.ش	درگذشت
ایست قلبی	علت درگذشت
قطعه نام آوران بهشت زهرا (سلام الله علیها) تهران	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
-	دیگر نام ها
دکتری تاریخ	تحصیلات
درسه معماری پاریس- بوزوار	دانشگاه
باستان‌شناس، کارشناس تاریخ هنر و معماری	زمینه فعالیت
-	سبک
از سال 1976 میلادی	سال های فعالیت
دو جلد کتاب	آثار مهم
مدال فرهنگ جهانی یونسکو	جایزه ها
-	وبگاه رسمی
ماریا – مریم پیر	همسر
همایون	فرزندان
پدر: احمدحسین عدل – مادر:هما ضیاالملوک والی	والدین

زندگی نامه

تولد

شهریار عدل، فرزند احمدحسین عدل و هما ضیاالملوک والی، در سال ۱۳۲۲ ه.ش در تهران به دنیا آمد. اجداد پدریش از اهالی تبریز و اجداد مادری از بسطام بودند.
 

درگذشت

شهریار عدل در ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ ه.ش به دلیل ایست قلبی در شهر پاریس درگذشت. پیکرش پس از انتقال به تهران، در قطعه نام‌آوران بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.
 

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات

او در سال ۱۳۳۸ ه.ش برای ادامه تحصیل به پاریس رفت. و تحصیلات دانشگاهی خود را در مدرسه عالی علوم تاریخی در سوربن و همچنین در رشته تاریخ عمومی هنر، باستان‌شناسی مشرق‌زمین و تاریخ هنرهای دوره اسلامی در مدرسه موزه لوور به پایان رساند. عنوان پایان‌نامه‌اش در دانشگاه سوربن فتوحات همایون بود که به تاریخ جنگ‌های شاه عباس در خراسان و فتح هرات می‌پرداخت. او به مدرسه معماری پاریس- بوزوار نیز رفت. پس از آن دکترای خود را در رشته تاریخ ایران و آسیای میانه گرفت. موضوع رساله وی «فتوحات همایون» بود که تاریخ جنگ‌های شاه عباس در سال ۱۷۰۷ هجری در خراسان و فتح هرات است.
 

فعالیت های فرهنگی

پروفسور شهریار عدل، عضو موسسه ملی تحقیقات علمی فرانسه بود. او بخش عمده‌ای از جوانانی‌اش را صرف میراث فرهنگی کرد و رویکردش نگاه به ایران بود. از مهم‌ترین اقدامات وی می‌توان راه‌انداختن ثبت جهانی در ایران را مثال زد. وی مدیر تحقیقات در موسسه ملی پژوهش علمی فرانسه بود. عدل در سال ۱۹۷۶ به عضویت مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (اختصاری CNRS) بزرگترین سازمان علمی-پژوهشی فرانسه درآمد.

وی هم‌چنین ریاست کمیته بین‌المللی تدوین تاریخ آسیای میانه در یونسکو را به عهده داشت. وی با کوشش بسیار تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان اصفهان را در فهرست میراث فرهنگی جهان یونسکو به ثبت رساند. عدل در سال 1361 ه.ش بخشی از فیلم‌های بجا مانده از دوران قاجار را از خطر نابودی نجات داد و آنها را برای مرمت و بازیافت به فرانسه برد. در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۸۸ ه.ش دبیرکل یونسکو مدال فرهنگ جهانی یونسکو موسوم به پنج قاره را به شهریار عدل اهدا کرد. عدل همچنین از اعضای هیئت تحریریه مجله استودیا ایرانیکا بود که از ابتدای دهه ۷۰ میلادی در فرانسه منتشر می‌شود و دیگر اعضای تحریریه آن افرادی چون ژیلبر لازار، پل برنار، ژان کالمار، یان ریشار و فیلیپ ژینیو بودند.
 
شهریار عدل در سال ۱۹۶۶ در یونسکو طرحی را تصویب کرد مبنی بر اینکه مطالعات و پژوهش در آسیای میانه مدنظر قرار گیرد. ده سال بعد در سال ۱۹۷۶ مجمع عمومی یونسکو طرحی را به نام «طرح تدوین تاریخ تمدن‌های آسیای میانه» تصویب کرد. در آن زمان شش کشور افغانستان، هند، ایران، پاکستان، مغولستان و اتحاد جماهیر شوروی عضو تمام عیار این طرح بودند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دکتر ورجاوند، دکتر عدل را به عنوان نماینده ایران و نه متخصص بین‌المللی دعوت شده از سوی یونسکو، بار دیگر به این مجمع فرستاد. بنابراین او نه تنها برای دومین بار نماینده ایران شد بلکه از طرف همه کشورهای آسیای میانه، اروپا و آمریکا به ریاست کمیته بین‌المللی تدوین این تاریخ نیز انتخاب شد. شهریار عدل در طول سال‌های گذشته ریاست این کمیته بین‌المللی را بر عهده داشت. او همچنین یکی از ارزیابان کمیته ملی یونسکو بود.
 
شهریار عدل به هزینه خود برای ثبت جهانی تخت جمشید، چغا زنبیل و میدان نقش جهان اصفهان وارد عمل شد و موفق هم بود. او اوایل انقلاب به هزینه شخصی خود به دنبال میراث به تاراج رفته ایران رفت و برخی را با ارائه سند و مدارک کافی و به یاری سازمان میراث فرهنگی به ایران برگرداند.
 

آثار

از دکتر عدل تا به حال مقالاتی در مورد تاریخ و جغرافیای تاریخی و آثار کومس (سمنان کنونی)، نقاشان و صورتگران دوره صفوی، آثار تاریخی خراسان و شهر زوزن، تاریخ عکاسی و سینما در ایران منتشر شده است. همچنین دو کتاب تهران پایتخت دویست ساله-مجموعه مقالات و هنر و جامعه در جهان ایرانی از آثار ایشان می باشد.
 

در نگاه دیگران

اشخاص

- مسعود سلطانی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در واکنش به درگذشت دکتر شهریار عدل گفت: او بی‌هیچ توقعی عمر گران بهای خویش را در راه اعتلاء و سربلندی ایران مصروف کرد.
- محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعتقاد دارد هر گوشه‌ای که نگاه می‌کنیم رد پایی از وی را می‌بینیم. او مانند یک نسیم در حوزه میراث فرهنگی حاضر بود.
- مهدی حجت نیز شهریار عدل را فردی توصیف کرد که فوق‌العاده به بلندی نام ایران و اینکه آثار ایران به دقت مراقبت و حفاظت شود، توجه داشت.
- داریوش شایگان در گفتگویی پس از درگذشت دکتر عدل با بیان خدمات شهریار عدل به ایران و آثار تاریخیش، اضافه کرد که آدم خیلی مهمی را از دست دادیم درگذشت او را من به ملت ایران تسلیت می‌گویم.
- علیرضا تابش (مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی) نیز طی پیام تسلیتی تلاش شهریار عدل جهت یافتن و مرمت و معرفی فیلم‌های زمان مظفرالدین‌شاه قاجار را افکندن پرتویی نو بر آغاز تاریخ سینمای ایران دانست.
- علیرضا رزم‌حسینی استاندار کرمان نیز تأکید کرد که مردم استان کرمان هرگز زحمات و خدمات ارزنده شهریار عدل را در دوران پس از زلزله دهشتناک بم و ثبت ارگ تاریخی و منظر فرهنگی شهر بم در فهرست میراث جهانی یونسکو را فراموش نخواهند کرد.
- محمد فرهادی، وزیر علوم و تحقیقات نیز در پیام تسلیتش اظهار امیدواری کرد که پژوهشگران با شناخت ابعاد گوناگون شخصیت شهریار عدل، راه او را در شناخت و صیانت از فرهنگ و میراث تمدنی ایران ادامه دهند.
- ایرینا بوکووا مدیرکل یونسکو در نامه تسلیتی به سفیر ایران در یونسکو ضمن برشمردن سابقه همکاری شهریار عدل با یونسکو اعلام کرد که فقدان پروفسور عدل و جای خالی او برای یونسکو سنگین و عمیق خواهد بود.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. همشهری آنلاین
3. وبسایت قلممو