آفاق بیگه جلایر

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 10 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(س دهم ق)، شاعر. دختر امیرعلى جلایر و خواهر امیرحسین جلایر از سلسله جلایریان، و همسیر حاكم بلخ، امیر درویش على كتابدار، برادر امیرعلیشیر نوایى بود. در ایام سلطنت سلطان حسین بایقرا در هرات مرجع خاص و عام و صاحب املاك فراوان بود و از اموال خود براى فضلا و شعرا مقررى تعیین كرده بود. یكى از مقررى بگیران او خواجه آصفى بود. بیت زیر از او است: اشكى كه سر ز گوشه‏ى چشمم برون كند بر روى من نشنید و دعوى خون كند در تذكره‏ها از او با نام، آغابیگه و بیگى هروى نیز یاد شده است. شیخ آقا بزرگ تهرنى صحیح آن را همان ضبط تذكره‏ى «مجالس النفائس» یعنى آفاق بیگه مى‏داند.[1] قرن نهم و دهم هجرى، از زنان نامدار شاعر. وى دختر امیرعلى جلایر و خواهر امیر حسین جلایر از سرداران و شاعران قرن نهم و دهم هجرى و نیز همسر امیر درویش على كتابدار (برادر امیرعلى شیرنوایى) بود. به نوشته تذكره مرآت‏الخیال وى در ایام سلطنت سلطان حسین بایقرا (912 -875 ق) در هرات مرجع خاص و عام و صاحب خدم و حشم و املاك فراوان بود و از اموال خود براى فضلا و شعرا مقررى تعیین كرده بود و داستان تاخیر مقررى خواجه آصفى و مطایبه او با آفاق مشهور است. از اشعار اوست: اشكى كه سر ز گوشه چشمم برون كند بر روى من نشیند و دعوى خون كند نتوان دید رخ ماه تو را ماه به ماه زانكه آسان نتوان كرد به خورشید نگاه آه از آن زلفى كه دارد رشته جان تاب از او واى از آن لعلى كه هر دم مى‏خورم خوناب از او آبى كه فلك به لب چكاند ما را سرگشته بود همى دواند ما را اى كاش به منزلى رساند ما را كز هستى خود باز رهاند ما را مطلع زیر را هنگامى كه از خوردن شراب توبه كرده بود، در محضر شاهزاده بدیع‏الزمان میرزا (- 912 ق) كه به شرابخوارى مى‏پرداخته سروده است: من اگر توبه ز مى‏كردم اى سرو سهى تو خود این توبه نكردى كه مرا مى‏ندهى عرفات العاشقین این واقعه را مربوط به مهرى هروى دانسته و بیت فوق را منسوب به او مى‏داند. تذكره‏ها از او به آقابیگم، آغابیگه، آقابیگه و بیگى هروى نیز یاد كرده‏اند. تذكره جواهرالعجایب او را خواهر امیرحسن جلایر (757 -736 ق)، از امراى جلایرى و خیرات حسان او را همسر امیرحسن مى‏داند كه این دو گفته درست به نظر نمى‏رسد.[2]