حیدرقلی سردار کابلی کرمانشاهی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1372 -1293 ق)، عالم دینى، فیلسوف، فقیه اصولى، محدث، متكلم، رجالى، مورخ و ریاضیدان. از علماى بزرگ شیعه در قرن چهاردهم قمرى بود. اصلش از ایران و از قزلباشان است. پدرش ساكن افغانستان بود و سردار در كابل به دنیا آمد. در هشت سالگى به خواندن و نوشتن پرداخت. چون داراى استعداد فوق‏العاده‏اى بود به زودى ریاضیات و زبان انگلیسى را فراگرفت. در 1304 ق پدرش خانواده خود را به عراق برد و در كاظمین ساكن كرد. معلم وى در ریاضیات و انگلیسى نیز به همراه آنان مهاجرت كرد و شش سال نیز در عراق به وى آموزش داد و او در حساب و هندسه و هیئت و جغرافى و علوم غریبه صاحب نظر شد. وى همچنین در لغات و ادبیات عربى و فارسى و سانسكریت و هندى و عربى و لاتین دستى توانا داشت. سردار كابلى در این مدت علاوه بر آموزش علوم جدیده به تصحیل علوم قدیمه نیز پرداخت و سپس به نجف رفت و فقه و اصول را در محضر علامه میرزا محمدعلى رشتى چهاردهى و شیخ على‏اصغر تبریزى و دیگران فراگرفت و فلسفه را نزد استادان بزرگ آن آموخت. در 1310 ق در خدمت پدر عازم ایران شد و در كرمانشاه با شیخ عبدالرحمان شافعى مكى ملاقات كرد و مجذوب كمالات وى گشت و در همان جا ماندگار شد. او از شیخ خود، چهاردهى، و سید حسن صدر و سید عباس لارى و محدث قمى و سید آقا یحى تهرانى و سید محسین امین و شیخ آقا بزرگ تهرانى داراى اجازه بود. شیخ مرتضى گیلانى نجفى از شاگردان وى مى‏باشد. سردار كابلى استاد ریاضى و هندسه آیت‏اللَّه حجت بود. پدرش قبل از مرگ سرپرستى خانواده‏ى خود را به وى سپرد و او را ملقب به سردار كرد. سردار كابلى در كرمانشاه به نشر احكام و تالیف و تصنیف مشغول شد. او به شهرهاى بسیارى سفر كرد و با علماى هر شهر مصاحبت نمود. سرانجام در كرمانشاه درگذشت و جنازه‏اش به نجف انتقال یافت و در كنار پدرش در وادى‏السلام دفن شد. از آثار وى: «الاربعون حدیثا»، در فضایل امیرالمومنین (ع) از طرق اهل سنت؛ «تبصره الحر فى تحقیق الكر»، در بیان انطباق تحقیقى بین وزن و مساحت و حجم؛ «تحفه الاحباب»، در بیان آیات قرآن؛ «تحفه الاجله»، در شناخت قبله، كه براى فهم كتاب به دانش جبر و مثلثات و هیئت و جغرافى نیاز است؛ «العلم الشاخص فى اسرار ظل الشاخص»، در اعمال فلكى؛ كتابى در «المساحه»، ترجمه از انگلیسى؛ ترجمه «انجیل برنابا»، از انگلیسى به فارسى؛ «غایه التعدیل فى معرفه حقیقه الاوزان و المكاییل»؛ «كشف القناع فى تحقیق المیل و الذراع»؛ «مناهج الوفاق»، در اعداد؛ شرح حدیث امیرالمومنین (ع) در بیان قطر و محیط خورشید و ماه و اختلاف افق خورشید؛ «دیوان ابوطالب (ع)» و شرح «لامیه‏ى» آن؛ شرح «تهذیب المنطق»؛ شرح «خطبه‏ى حضرت زینب (ع)»؛ «مصباح القواعد»، در قواعد علوم ریاضى؛ «مثنوى» در نظم «الباب الحادى عشر»؛ «الدرر النثیره»، شبیه به «كشكول»، در سه مجلد.