محمود طالقانی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ح 1358 -1289 ش)، عالم دینى، مفسر، فقیه، محقق و نویسنده. در قصبه گلیرد طالقان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتى را در تهران گذراند و در 1305 ق به قم مهاجرت كرد و چندین سال از محضر اساتیدى جون آیت‏الله حایرى و آیت‏الله حجت و آیت‏الله خوانسارى بهره برد. او آن‏گاه در مدرسه‏ى سپهسالار (شهید مطهرى فعلى) به تدریس پرداخت. در 1318 ش بر اثر مخالفت با دولت پهلوى به شش ماه زندان محكوم گشت. پس از درگذشت استادش، آیت‏الله حایرى، و پدرش، آیت‏الله سید ابوالحسن طالقانى، در تهران مقیم گشت و در مسجد هدایت به تفسیر قرآن و ترویج دین و انشتار مقالات مذهبى و دیگر وظایف دینى مشغول شد. در 1320 ش اولین مقاله‏ى خود را در مجله‏ى «دانش‏آموز» پیرامون اوضاع تاریك مسلمین نوشت. پس از جنگ جهانى دوم به طور جدى و ارد فعالیتهاى سیاسى شد و تا پایان عمر از زندانى به زندانى رفت و بیش از ده بار زندانى شد. او عالمى روشنفكر و مبارزى بیداردل بود. در 1334 ش با نوشتن ترجمه و شرح كتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» علامه نایینى، دروان خفقان پس از كودتاى 28 مرداد را پیش‏بینى و خاطرنشان كرد كه، با وجود استبداد، رشد علمى و اخلاقى ممكن نیست. آیت‏الله طالقانى در 1357 ش از طرف امام خمینى به ریاست شوراى انقلاب و در 1358 ش به سمت اولین امام جمعه تهران- بعد از انقلاب- منصوب و با رأى مردم به نمایندگى مجلس خبرگان انتخاب شد. آیت‏الله طالقانى در 19 شهریور از دنیا رفت و در كنار شهداى 17 شهریور در بهشت زهرا (س) اقامت جاوید گزید. از آثار وى: «اسلام و مالكیت»؛ ترجمه‏ى «الامام على بن ابى‏طالب (ع)» عبدالفتاح عبدالمقصود؛ «بسوى خدا مى‏رویم (با همه به حج مى‏رویم)»؛ «پرتوى از قرآن»، تفسیر جزء سى‏ام قرآن و سوره‏ى حمد و بقره و آل‏عمران؛ ترجمه و شرحى بر «نهج‏البلاغه»؛ «مبعث، وحى، غار حرا»؛ «گفتارهاى دینى، اجتماعى، اخلاقى، فلسفى، تربیتى».[1] آقاى حاج سید محمود بن العلامه الورع آیت‏اللَّه حاج سید ابوالحسن طالقانى از افاضل علماء و مجاهدین دانشمندان عصر حاضر تهرانست تولدش حدود سال 1330 قمرى در تهران واقع شده و در حجر تربیت والد ماجدش پرورش یافته و تحصیلات خود را در تهران شروع و پس از آن مهاجرت به قم و چندین سال از محضر اساتید حوزه مخصوص مرحوم آیت‏اللَّه حایرى و آیت‏اللَّه حجت كوهكمرى و آیت‏اللَّه حاج سید محمد تقى خونسارى استفاده نموده و پس از فوت مرحوم آیت‏اللَّه حایرى و والد خود به طهران آمده و در مسجد خیابان اسلامبول (مسجد هدایت) اقامه جماعت و تنویر افكار جوانان و غیره نموده و در راه هدف خود حوادث و بلیاتى را تحمل نموده است. نگارنده گوید: علامه طالقانى معاصر عالمى مبارز و دانشمندى مجاهد است بسهم خود خدمات ارزنده‏اى نموده و موجب هدایت و ارشاد بسیارى از جوانان و روشن فكران گردیده و نیز آثار عددیه آموزنده‏اى بطبع رسانیده است كه از آنهاست: 1- پرتوى از قرآن چهار مجلد، دو جلد از اول قرآن و دو جلد از آخر قرآن كه تفسیر بسیار زیبائى است از جهت مطلب و قلم 2- ترجمه و مقدمه كتاب عبدالفتاح بنام طلوع خورشید. محقق، عالم اسلامى، مجتهد. تولد: 1282، یكى از روستاهاى اطراف طالقان. درگذشت: 19 شهریور 1358، تهران. آیت‏الله سید محمود طالقانى تحصیلات خود را در قزوین شروع كرد و دوره سطح را در تهران به پایان رسانید. اساتید ایشان آیت‏الله محمدحسن اصفهانى، آیت‏الله میرزاى شیرازى و آیت‏الله سید حسن صدر بودند. در قم نیز استادان وى آیات عظام كوه‏كمره‏اى و خوانسارى بودند. پس از سال‏ها تحصیل در قم از آیت‏الله العظمى حائرى یزدى بنیانگذار حوزه‏ى علمیه‏ى قم اجازه‏ى اجتهاد گرفت. آیت‏الله طالقانى در مدرسه‏ى سپهسالار به آموزش علوم اسلامى پرداخت. در حدود سال 1318 الى 1320 به تفسیر قرآن در مسجد قنات‏آباد پرداخت. اولین بار به سبب دفاع از یك زن محجبه در سال 1318 زندانى شد. بعد از شهریور 1320 دست به تشكیل كانون اسلام در خیابان امیریه زد كه در آن یك سلسله سخنرانى‏هایى ایراد مى‏شد. همچنین در این كانون مجله‏اى به نام «دانش‏آموزان» منتشر مى‏شد. از جله همكاران این مجله مهندس مهدى بازرگان بود كه اساس دوستى آن دو و همچنین دكتر عزت‏الله سحابى از همین جا آغاز شد. در همین دوره است كه انجمن اسلامى دانشجویان با همكارى مهندس بازرگان و دكتر سحابى تشكیل مى‏شود. آیت‏الله طالقانى در تشكیل و تأسیس اتحادیه مسلمین هم نقش فعالى داشت. علاوه بر این فعالیت‏ها، در ترجمه و تدوین موضوعى نهج‏البلاغه با آقاى حاج میرزا خلیل كمره‏اى همكارى نزدیك داشت. وى بعد از واقعه آذربایجان در سال 1325، از طرف اتحادیه مسلمین و جامعه روحانیت آن روز براى سركشى به حوادث آذربایجان به آنجا سفر مى‏كند و گزارشى تهیه مى‏نماید. در دوره‏ى ملى شدن صنعت نفت در مبارزات مردم شركت داشت و در انتخابات دوره‏ى هفدهم مجلس شوراى ملى از طرف مردم شمالى نامزد نمایندگى مجلس شد كه مورد پشتیبانى مردمى قرار گرفت ولى انتخابات آن ناحیه مانند بعضى از نواحى دیگر انجام نگرفت و به دستور دولت براى جلوگیرى از اخلالگرى‏ها انتخابات آنجا تعطیل شد. بعد از كودتاى بیست و هشت مرداد مبارزه را به صورت پنهانى در نهضت مقاومت ملى ادامه داد و همچنان در منبر و جلسات مسجد هدایت براى مردم سخن مى‏گفت. در سال 1334 فدائیان اسلام مدتى در منزل طالقانى پنهان شدند تا این كه مأموران طنین مى‏شوند ولى چند ساعت قبل از اینكه مأموران به خانه بریزند، نواب و دوستانش از منزل طالقانى خارج مى‏شوند و بعد از آن مأموران سر مى‏رسند و وى را دستگیر مى‏كنند كه مدتى در بازداشت بود ولى چون مدركى علیه او وجود نداشت، آزاد مى‏شود، مجددا در سال‏هاى 1324 و 1325 نیز بار دیگر سید مجتبى نواب‏صفوى، از اعضاى فداییان اسلام را، در اطراف دهات طالقان مخفى مى كند. در سال 1336 نیز توسط ساواك دستیگر شد كه بیش از یك سال در زندان به سر برد . با آیت‏الله مرتضى مطهرى همكارى نزدیك داشت و در تابستان سال 1339 در انتخابات دوره بیستم مجلس شوراى ملى به جبهه ملى دوم پیوست، جلسات وى در مسجد هدایت توسط حكومت تعطیل مى‏شود و بعد از مدت كوتاهى آن جلسات در منزل احمد على بابایى به مدت ده شب در دهه‏ى آخر ماه صفر ادامه پیدا مى‏كند و همراه با آیت‏الله مطهرى به تحلیل مسایل اجتماعى و سیاسى و روشنگرى و افشاگرى حقایق مى‏پردازد. در بیست و دوم خرداد 1342 دوباره دستگیر شد. پس از مدتى در شانزدهم دى 1342 او را به ده سال زندان محكوم كردند. فعالیت‏هاى او در زندان عبارت بود از برقرارى جلسات قرآن، نهج‏البلاغه و تاریخ اسلام بود. آیت‏الله طالقانى همچنین توانست نخستین نماز جماعت در زندان را برپا نماید. ایشان در كنفرانس‏هایى در كشورهاى اسلامى به عنوان نماینده آیت‏الله كاشانى یا آیت‏الله بروجردى شركت مى‏كرد. در عید سعید فطر سال 1348 به مسئله‏ى فلسطین پرداخت و پس از خطبه‏ها مردم به پیروى از او گروه گروه به طرف محراب رفتند و فطریه خود را براى كمك به فلسطین هدیه كردند. روز عید فطر 1350 دستگیر و به زابل تبعید شد. آیت‏الله طالقانى دو سال بدون محاكمه، شكنجه‏هاى روحى و جسمى را در زندان تحمل كرد. در سال 1356 سه سال را در بدترین شرایط در زندان گذراند. سرانجام در پاییز 1357 همراه با دیگر زندانیان سیاسى از زندان آزاد گردید. در محرم سال 1357 برابر با یازده آذر پیامى براى مردم ایران فرستاد. ایشان همچنین به پیروى از امام در دهم بهمن 1357 پیامى براى ارتشى‏هایى كه با ملت همدل بودند فرستاد. در تشكیل مجلس خبرگان به عنوان نماینده اول مردم تهران انتخاب شد. وى همچنین امام جماعت نخستین نماز جمعه در پنج مرداد 1358 بود. ایشان هفت نماز جمعه برگزار كرد كه آخرین آن در بهشت زهرا در شانزده شهریور 1358 بود. آیت‏الله طالقانى براى پایان یافتن درگیرى‏هاى كردستان به همراه آیت‏الله سید محمدحسین بهشتى و حجت‏الاسلام على‏اكبر هاشمى رفسنجانى به آنجا سفر كردند. از جمله آثار اوست: پرتوى از قرآن (1342، تنظیم شده در زندان قصر)؛ مقدمه، توضیح و تعلیقه بر تنبیه الامة و تنزیه الملة؛ اسلام و مالكیت (1330)؛ ترجمه جلد اول كتاب امام على بن ابیطالب (نوشته عبدالمفتاح عبدالمقصود، 1335)؛ به سوى خدا مى‏رویم؛ با هم به حج مى‏رویم (1332)؛ پرتوى از نهج‏البلاغه؛ آینده‏ى بشریت از نظر مكتب ما؛ آزادى و استبداد؛ آیه حجاب؛ مرجعیت و فتوا؛ مبحث وحى؛ غار حرا (1368 ق.)؛ درسى از قرآن؛ درس وحدت؛ گفتارهاى دینى، اجتماعى، اخلاقى، فلسفى، تربیتى (گفتارهاى رادیویى وى در سال‏هاى 1325 و 1327 ،1326)، روزها و خطابه‏ها، خطبه‏هاى نماز جمعه، مقدمه‏اى بر انجیل برنابا (ترجمه سردار كابلى)؛ مقالات منتشره در مجلات مختلف. آیت‏الله سید محمود طالقانى در ساعت یك و چهل و پنج دقیقه بامداد دوشنبه نوزدهم شهریور 1358 جان سپرد و در بهشت زهرا به خاك سپره شد.