جلال الدین محدث ارموی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(1400 -1323 ق)، عالم دینى، مدرس، محقق، مصحح و ادیب. به علت شوق بسیار به مطالعه، در جوانى، از طرف آیت‏اللَّه سید حسین عرب باغى، لقب محدث گرفت. او در ارومیه به دنیا آمد. پس از فراگیرى مقدمات و ادبیات فارسى، علوم اسلامى را در محضر شیخ على ولدیانى آموخت. سپس به مشهد رفت و فقه و اصول و ادب و تاریخ و حدیث و رجال را در محضر علماى مشهد فراگرفت. پس از اتمام تحصیلات به تهران آمد و عازم نجف بود كه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و براى تدریس راهى تبریز شد. با ورود روسها به آذربایجان به تهران بازگشت و به تصنیف و تألیف پرداخت و عهده‏دار سمت ریاست بخش نسخ خطى كتابخانه‏ى ملى گردید. در 1322 ش داماد آیت‏اللَّه سید احمد طالقانى شد. از 1335 ش به دانشكده‏ى معقول و منقول رفت و تا 1347 ش كه بازنشسته شد به تدریس اشتغال داشت. او به اخذ درجه دكتراى الهیات در رشته علوم منقول نایل آمده و از علما و مراجع اجازات بسیارى كسب كرده بود كه از جمله آنها اجازه‏ى شیخ آقا بزرگ تهرانى و شیخ محمدعلى معزى دزفولى بود. وى تا آخر عمر به تألیف و تحقیق و تصحیح كتاب مشغول بود. در تهران درگذشت و در جوار آرامگاه شیخ ابوالفتوح رازى، در حرم حضرت عبدالعظیم، به خاك سپرده شد. از آثارش: «تشریح الزلازل بأحادیث الافاضل»؛ «عشق و محبت»؛ «ایمان و رجعت»، در چهار مجلد؛ «كشف الكربة»، در شرح «دعاء الندبة»، كه حاصل تلاش شصت سال كار اوست؛ شرح بر «اصول الاصیلة» فیض كاشانى؛ تذییل «میزان الملل» على بخش میرزا قاجار؛ تصحیح كتابهاى: «الصوارم المهرقة فینقد الصواعق المحرقة» قاضى نوراللَّه شوشترى، «التفضیل» ابوالفتح كراجكى، «المحاسن» برقى، «النقض» عبدالجلیل قزوینى رازى، «الغارات» ابواسحاق ثقفى، «التعریف بوجوب حق الوالدین» ابوالفتح كراجكى، «زاد السالك» فیض كاشانى، «آثار الوزراء» عقیلى، «تفسیر گازر» موسوم به «جلاء الاذهان و جلاء الاحزان» ابوالمحاسن جرجانى، «التنبیهات العلیة» ترجمه‏ى «اسرار الصلاة» شهید ثانى، «مفتاح التحقیق» معزى دزفولى، «نسائم الاسحار من لطائم الاخبار» ناصرالدین منشى كرمانى، «فهرست منتجب الدین»، «الاربعین من الاربعین عن الاربعین فى فضائل امیرالمؤمنین (ع)» و «دیوان» قوامى رازى.[1] محقق، مصحح. تولد: 2 آذر 1283 (13 رمضان 1323 ق.)؛ ارومیه. درگذشت: 5 آبان 1358. سید جلال‏الدین محدث ارمى، فرزند قاسم حسینى، پس از اتمام تحصیلات مقدماتى در زادگاه خود و فراگیرى ادبیات فارسى، به تكمیل معلومات خود پرداخت و علوم اسلامى را در محضر اساتیدى همچون شیخ على ولدیانى فراگرفت و با آنكه پزشكان او را از خواندن زیاد نهى مى‏كردند ولى او به مطالعه ادامه مى‏داد تا جایى كه آیت‏الله سید حسین عرب‏باغى با این كه در صنف روحانیت نبود لقب «محدث» را به وى اعطا نمود. سپس براى تكمیل معلومات خود، به جانب مشهد حركت كرد و در بین راه به شبستر وارد شد و در این حال سرپرستى حوزه‏ى علمیه‏ى آنجا را كه به وى پیشهاد شده بود رد كرد. پس از آن چهار سال در مشهد به تحصیل علم مشغول بود تا اینكه قتل عام مردم توسط حكومت رضاشاه پیش آمد و چند شبى را در زندان به سر برد و پس از آن عازم تهران شد تا از آنجا روانه حوزه‏ى علمیه‏ى نجف اشرف شود بعدا به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. براى تدریس به تبریز رفت و در سال 1320 به هنگام ورود روس‏ها به آذربایجان، وى به تهران عزیمت كرد و با سمت رییس «بخش مخطوطات كتابخانه‏ى ملى ایران» به خدمت خود ادامه داد. در سال 1322 ازدواج كرد. وى به دعوت دانشكده‏ى معقول و منقول به آن دانشكده رفت تا در سال 1347 بازنشسته شد. لازم به ذكر است كه وى همچنین كلاس‏هاى دوره‏ى دبیرستان و دانشگاه را گذرانده بود و دكتراى الهیات در رشته‏ى علوم منقول را نیز گرفته بود. علامه ارموى بعد از بازنشستگى تا آخر عمر به تألیف كتاب مشغول بود. فهرست آثار وى به این شرح است: تصحیحى میزان الملل (تألیف على بخش میرزا قاجار)؛ تصحیح الصوارم المهرقة فى نقد الصواعق المحرفة (به زبان عربى، تألیف قاضى نوالله شوشترى)؛ تألیف فیض‏الاله فى ترجمة القاضى نورالله (در شرح احوال قاضى شوشترى و خاندانش)؛ تصحیح اسرارالصلوة ترجمه التنبیهات العلیة على وظائیف الصلوة القلبیة (تألیف زین‏الدین شهید ثانى، ترجمه محمدصالح بن محمدصادق واعظ، 1368 ق.)؛ تصحیح دیوان الحاج میرزا ابوالفضل الطهرانى (شعر عربى، با مقدمه‏اى در خدمات ایرانیان)؛ تصحیح التفضیل (تألیف ابوالفتح محمد بن على بن عثمان كراجكى)؛ تصحیح المحاسن برقى (دو جلد، تألیف ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقى)؛ تصحیح النقض (تصنیف عبدالجلیل قزوینى رازى، 1331)؛ تصحیح زادالسالك (تألیف محمد بن مرتضى ملقب به فیض كاشانى، 1331)؛ استخراج فهرست كتاب التدوین فى ذكر اخبار قزوین (تألیف عبدالكریم بن محمد رافعى)؛ تصحیح دیوان قوامى رازى (1334)؛ تصحیح نجاتیه (تألیف شیخ ابومحمد بسطامى)؛ تصحیح دیوان سعد فضل‏الله راوندى كاشانى؛ تألیف مقدمه‏ى نقض و تعلیقات آن؛ تألیف كلید نقض یا فهرست بعض مثالب النواصب؛ همراه با فهرست مقدمه نقض و تعلیقات آن؛ تصحیح آثار الوزراء (تألیف سیف‏الدین حاجى بن نظام عقیلى)؛ تصحیح تفسیر گازر موسوم به جلاء الاذهان و جلاء الحزان (تألیف ابوالمحاسن حسین بن حسن جرجانى)؛ تصحیح نسائم الاسحار من لطائم الخبار (در تاریخ وزراء تألیف ناصرالدین منشى كرمانى)؛ تصحیح مفتاح التحقیق (تألیف شیخ محمدعلى معزى دزفولى)؛ تصحیح نقاوة الاصابة فیمن أجمعت علیه العصابة (تصنیف حاج میرزا ابوالفضل تهرانى)؛ تصحیح شش رساله‏ى فارسى (تألیف مولى محمد طاهر قمى)؛ تصحیح شرح فارسى غرر الحكم و درر الكلم (تألیف عبدالواحد بن محمد تمیمى آمدى، شرح از جمال‏الدین محمد خوانسارى)؛ تصحیح تفسیر شریف لاهیجى (تألیف بهاءالدین محمد بن شیخ على شریف لاهیجى)؛ تصحیح رساله‏ى طینت (از جمال‏الدین محمد خوانسارى)؛ تصحیح شرح فارسى كلمات قصار پیغمبر خاتم (ص) (شرح شهاب‏الاخبار، تألیف قاضى قضاعى)؛ اهتمام و طبع رجال برقى (از احمد بن محمد بن خالد برقى)؛ شرح فارسى مصباح الشریعةو مفتاح الحقیقة (از عبدالرزاق گیلانى، در دو جلد)؛ تصحیح الرسالة العلیة فى الاحادیث النبویة (تألیف كمال الدین حسین كاشفى)؛ اهتمام و طبع سه رساله در علم رجال (1. توضیح الاشتباه و الاشكال؛ 2. رسالة فى معرفة الصحابة؛ 3. رجال قاین؛ به تصحیح سید كاظم موسوى)؛ اهتمام و طبع الفصول الفخریه فى اصول البریة (تألیف نسابه معروف جمال‏الدین احمد بن عنبه مؤلف عمدةالمطالب به تصحیح سید كاظم موسوى)؛ تصحیح شرح المائة كلمة لامیرالمؤمنین على بن ابى طالب (ع) (تألیف كمال‏الدین میثم بن على بن میثم بحرانى)؛ تصحیح شرح المائة كلمة لامیرالمؤمنین على بن ابى طالب (ع) (تألیف عبدالوهاب)؛ تصحیح مطلوب كل طالب من كلام امیرالمؤمنین على بن ابى طالب (ع) (تألیف رشیدالدین وطواط)؛ تصحیح الاصول الاصلیة (تألیف مولى محمد محسن فیض كاشانى)؛ تصحیح الحق المبین فى تحقیق كیفیة التفقه فى الدین (تألیف مولى محمدمحسن فیض كاشانى)؛ تصحیح الایضاح (تصنیف علم‏الدین فضل بن شاذان نیشابورى)؛ تصحیح فردوس (در تاریخ شوشتر و برخى از مشاهیر آن، تألیف علاءالملك مرعشى شوشترى)؛ تصحیح حكمت اسلام (تألیف محمد صالح بن محمدباقر قزوینى)؛ تصحیح الغارات (تألیف ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثقفى كوفى)؛ تصحیح الدلائل البرهانیة فى تصحیح الحضرة الغرویة (تألیف علامه جمال‏الدین ابى منصور حسن بن مطهر حلى)؛ تألیف تعلیقات نقض (دو جلد)؛ تألیف كشف الكربة فى شرح دعاء الندبة؛ تصحیح فهرست شیخ منتجب الدین رازى؛ تصحیح الاربعین من الاربعین عن الاربعین شیخ منتجب‏الدین رازى. سید جلال‏الدین محدث ارموى ساعت دو بامداد شنبه پنجم آبان 1358 به علت سكته قلبى درگذشت و پیكر وى در جوار آرامگاه شیخ ابوالفتح رازى در صحن امامزاده حمزه به خاك سپرده شد.