محمد میر خواند بلخی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 8 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(ح 903 -837 ق)، مورخ، ادیب و شاعر. معروف به میر خواند و امیر خواند. وى در شمار بزرگترین مورخان عهد تیمورى بود. خاندان وى از سادات حسینى است و سلسله‏ى آباء و اجدادش به زید بن على بن حسین (ع) منتهى مى‏شود. در بلخ به دنیا آمد و در جوانى به هرات رفت و در آنجا تحصیلات خود را در علوم معقول و منقول به پایان رساند. وى از همان آغاز مورد توجه سلطان حسین بایقرا و وزیرش امیرعلیشیر نوایى (906 -844 ق) قرار گرفت و دوستى و الفت همواره بین میرخواند و امیرعلیشیر برقرار بود، به همین دلیل میرخواند كتاب «روضة الصفا» را به نام او تألیف كرد. وى در فن تاریخ و صنعت انشاء و فنون ادب مهارت بسزایى داشت با این وجود به مشاغل دیوانى روى نیاورد تا در اواخر عمر، كارش به انقطاع و انزوا كشید و بیش از یك سال در گازرگاه هرات منزوى شد و به علت بیمارى به هرات منتقل گردید و در آنجا نیز درگذشت و در مزار شیخ بهاءالدین كه پیر و مراد پدرش بود، به خاك سپرده شد. صاحب «ریحانة الادب» او را معاصر جامى مى‏داند و در «دایرةالمعارف فارسى» زندگى پدر میرخواند، بهاءالدین خاوند شاه، با صاحب عنوان درآمیخته شده است. گروهى از منابع نیز در مورد محل تولد و تحصیلاتش اختلاف دارند. از آثار وى: «روضة الصفا فى سیرة الانبیاء و الملوك و الخلفا»، مشتمل بر وقایع عمومى عالم از بدو خلقت تا زمان خود مؤلف. تاریخ او قسمتى ترجمه از تاریخ‏هاى عربى و قسمتى اقتباس از تواریخ خاصه فارسى و حتى نقل به عبارت از «جامع التواریخ» رشیدى و «ظفرنامه» شرف‏الدین على با اندكى اصلاح است. میرخواند طرح این كتاب را در هفت جلد افكنده بود، با شروع جلد هفتم شدت بیماریش مانع پیشرفتش شد و از این رو نواده‏ى او غیاث‏الدین خواند میر، مؤلف «حبیب السیر»، این كتاب را به اتمام رسانید و حوادث عهد تیمورى را تا 929 ق به آن افزود. رضا قلى خان هدایت ذیلى بر این كتاب در سه مجلد تا حوادث زمان خود نوشته و آن را، به اسم ناصرالدین شاه قاجار، «روضة الصفاى ناصرى» نامیده است. از دیگر آثارش: «دیوان» شعر.