ابوالعلاء حسن همدانی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 6 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(569 -488/ 483 ق)، مقرى، حافظ، محدث، مفسر، ادیب، نحوى، لغوى و زاهد. شیخ همدان و امام العراقین در قراآت بود. در همدان به دنیا آمد. در طلب علم مسافرت‏هاى بسیارى نمود. علم قرائت را نزد ابوعلى حداد اصفهانى و ابوالعز قلانسى و ابوعبداللَّه بارع حسین دباس و ابوبكر مزرفى فراگرفت و در همدان از عبدالرحمان بن حمد دونى و در اصفهان از محمود اشقر و ابوعلى حداد اصفهانى و در بغداد از ابوالقاسم بن بیان و ابن‏حصین و ابوعلى ابن مهدى و ابوعلى بن نبهان و در خراسان از ابوعبداللَّه فراوى حدیث شنید. آنگاه به همدان بازگشت و تا پایان عمر در این شهر زندگى نمود. او در علم تفسیر، حدیث، انساب و تاریخ متبحر بود. ابواحمد بن سكینه و ابوالحسن ابن دباس و محمد بن محمد بن كیال علم قرائت را در نزد وى فراگرفتند. شیخ منتجب‏الدین، صاحب «الفهرست»، نیز از شاگردان وى بود و كتاب «الهادى» را نزد او خواند. منتجب‏الدین استادش ابوالعلاء را صدرالحفاظ و در علم حدیث و قرائت علامه معرفى كرده است. فرزندانش، احمد و عبدالبر و فاطمه، و نوادگانش، قاضى على و محمد و عبدالحمید پسران عبدالرشید بن على بن بنیمان، و ابوالمواهب ابن صصرى و عبدالقادر حافظ و یوسف بن احمد شیرازى حافظ و محمد بن محمود حمامى و عتیق بن بدل مكى و جماعتى دیگر از وى حدیث شنیدند. ابوالحسن ابن المقیر از وى اجازه‏ى روایت داشت و شیخ هاشم بن محمد در «مصباح‏الانوار» خویش از وى روایت كرده است. در «معجم‏الادباء» وفات وى 599 ق آمده است. از آثارش: «زاد المسافر»، در پنجاه مجلد؛ «غایةالاختصار»، در قراآت دهگانه؛ «الهادى الى معرفة المقاطع والمبادى»، در وقوف قرآن؛ «الانتصار فى معرفة قراء المدن والامصار» كه «طبقات القراء» است؛ «مفردات القراء»؛ «مولد امیرالمؤمنین (ع)»؛ كتاب «الادب فى حسان الحدیث».