فخر داعی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : فرهنگ فارسی معین (جلد ششم)

(سید) محمدتقى گیلانى ملقب به فخرالمحققین و داعى‏الاسلام نویسنده و محقق ایرانى (ف. تهران آذرماه 1343 ه.ش/ شعبان 1384 ه.ق). وى پس از تحصیل نزد شیخ محمد طالقانى، میرزا حسن كرمانشاهى، میرزا مسیح سمنانى، فاضل تفرشى عازم عراق عرب شد و از محضر آخوند ملاكاظم خراسانى و شیخ عبداللَّه مازندرانى استفاده كرد و به درجه‏ى اجتهاد رسید. در اوایل نهضت مشروطه با آزادى‏خواهان عراق همكارى كرد. سپس از طرف آخوند ملا كاظم مأمور اداره‏ى انجمن دعوةالاسلام بمبئى گردید. وى علاوه بر وظایف دینى كه به عهده داشت به تحقیق و تتبع مشغول بود و زبانهاى انگلیسى و اردو را تحصیل كرد و مدت چهار سال در «كالج ایندور» به تدریس ادبیات فارسى و عربى پرداخت. وى پس مراجعت به ایران در وزارت فرهنگ به خدمت مشغول شد و كتب ذیل را ترجمه و منتشر كرد: تمدن اسلام و عرب تألیف گوستاولوبون، تاریخ ایران تألیف سرپرسى سایكس (دو جلد)، تاریخ عرب و اسلام تألیف امیرعلى، شعرالعجم یا تاریخ منظوم ایران تألیف شبلى نعمانى (پنج جلد)، تفسیر قرآن تألیف سید احمدخان (كه سه جلد آن منتشر شده)، تاریخ علم كلام تألیف شبلى نعمانى، مجموعه‏ى مقالات شبلى نعمانى، تاریخ هند تألیف امیرعلى. وى در هشتاد و پنج سالگى درگذشت. (وف 1343 ش)، عالم و مترجم. ملقب به فخرالمحققین و معروف به داعى الاسلام. وى از شاگردان آخوند ملا محمد كاظم خراسانى و شیخ عبدالله مازندرانى است كه به مقام اجتهاد رسید. در نهضت مشروطه به پیروى از استادانش به حزب آزادیخواهان ایران مقیم عراق پیوست. وى به دستور آخوند ملا محمد كاظم خراسانى به بمبئى رفت و اداره‏ى امور انجمن دعوه الاسلام آن شهر را بر عهده گرفت و معروف به داعى الاسلام شد. او به زبان اردو و انلگیسى مسلط بود. آن گونه كه توانست كتابهایى را به زبان فارسى برگرداند. فخر داعى در كالج ایندور به تدریس ادبیات فارسى و عربى پرداخت. در تهران درگذشت و در قم در كنار آرامگاه میرزایوسف مستوفى و مقابل صحن طلا دفن شد. از آثار وى: «تمدن اسلام وعرب» گوستاولوبون، ترجمه؛ «تاریخ عرب و اسلام» امیرعلى، ترجمه؛ «تاریخ هندوستان»، ترجمه؛ «تاریخ علم كلام» شبلى نعمان، ترجمه؛ «تفسیر القرآن و هو الهدى و الفرقان» یا «تفسیر قرآن سید احمدخان»، ترجمه؛ «سوانح مولوى» شبلى نعمان، ترجمه؛ «شعر العجم» یا «تاریخ ادبیات منظوم ایران» شبلى نعمان، ترجمه؛ «تاریخ ایران» سرپرستى سایكس، ترجمه.[1]