ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14
یوسف ثبوتی، فیزیک‌دان سرشناس ایرانی و مؤسس مرکز تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان است.
 
شناسنامه
 1 شهریور سال 1311 ه.ش  تولد
 -  درگذشت
 -  علت درگذشت
 -  آرامگاه
 ایرانی  ملیت
 اسلام  دین
 شیعه  مذهب
 -  دیگر نام ها
 دکترای فیزیک  تحصیلات
 دانشگاه شیکاگو  دانشگاه
 تدریس و تحقیق  زمینه فعالیت
 -  سبک
 از سال 1342 ه.ش  سال های فعالیت
 -  آثار مهم
انتخاب بعنوان چهره ماندگار و  چندین مدال و عنوان  جایزه ها
 -  وبگاه رسمی
 -  همسر
 دکتر سوسن ثبوتی  فرزندان
 پدر: احمد – مادر: ام کلثوم  والدین

زندگی نامه

تولد
دکتر یوسف ثبوتی، اول شهریور ماه ۱۳۱۱ ه.ش در خانواده‌ای فرهنگی در شهر زنجان به دنیا آمد. گوشه ای از زندگی نامه دکتر از زبان خودش در کتابی که انتشارات زمان و جهان فرهنگ از چهره های ماندگار باعنـوان "مشاهیر معاصر ایران" منتشر کرده;«من فرزند احمد و ام‌کلثوم هستم. بنابر شناسنامه، در اول شهریور 1311 ه.ش در زنجان متولد شدم. ولی خواهر بزرگم می‌گوید تولد من در ماه شعبان و در زمستان و در وقت اذان مغرب بوده است. اگر روایت درست باشد که به احتمال قوی همچنین است، من چند ماهی بزرگتر یا کوچکتر از آنچه که شناسنامه می‌گوید هستم. پدر و مادرم که هر دو به رحمت ایزدی پیوسته‌اند و روانشان شاد باد، مطابق سنت زمانه پر اولاد بودند. من چهارمین فرزند از نُه فرزندی هستم که زنده مانده‌اند و بزرگ شده‌اند. پدر تحصیلات سنتی داشت و با ادبیات مرسوم زمان آشـنا بود. خود پدر ندیده بود بنابراین در کسـب و کار و تامین معاش راهنما نداشت و مهـارتی کسب نکرده بود، در عوض کتاب می‌خواند و همین خصلت او در فرزندان او به‌خصـوص در برادر بزرگم و من تاثیر فراوان داشت، بطوریکه برادر بزرگم در همان اوان صباوت به معلمی روی آورد و من در هشت سالگی «امیر ارسلان نامدار» را و بخش‌های زیادی از اسکندرنامه را خوانده بودم و همیشه در درس دیکته نمره خوب می‌آوردم. . . پروفسور ثبوتی که در خـط درس و مشق افتـادن مدرسه و دانشـگاه خود را مدیون بزرگواری‌های برادر بزرگش دکتر محمد ثبوتی می داند، هنگامی که می‌خواست کلنگ آغاز ساختمان کتابخانه مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان را به زمین بزند و دکتر مـحمد ثبوتی هم در آن جمع حضور داشت، کلنگ را به دسـت برادر داد تا او آغازگر این کار بزرگ باشد و به این ترتیب قدرشناسی خود را از برادر خود به دیگران نشان داد.»

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی
تحصیلات و استادان
وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی خود در زادگاهش در سال ۱۳۲۹ ه.ش به‌طور هم‌زمان در دو رشته کشاورزی و فیزیک دانشگاه تهران پذیرفته شد که به دلیل علاقه وافر به فیزیک، این رشته را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. ثبوتی در دوران دانشگاه با توفان‌های سیاسی شدید سال‌های ۱۳۲۹ ه.ش تا ۱۳۳۳ ه.ش همراه بود. وی پس از پایان تحصیلاتش در آزمون نقشه‌برداری قبول شد و به صورت رایگان به یاری دکتر حسین کشی افشار شتافت و پس از چندی با معرفی وی به «دانشگاه تورنتو» در کانادا عزیمت کرد و موفق شد که درجه کارشناسی ارشد را از آن دانشگاه دریافت کند. ثبوتی پس از آن به «دانشگاه شیکاگو» راه یافت و به تحصیل اختر فیزیک نزد استادان صاحب‌نامی هم‌چون «سوبرامانیان چاندراسخار» و «اوون چمبرلین» پرداخت. او در سال ۱۳۴۲ ه.ش مدرک دکتری تخصصی خود را در این رشته دریافت کرد و برای تدریس با سمت استادیاری رهسپار «دانشگاه نیوکاسل» در انگلستان شد. دکتر ثبوتی پس از مدتی به ایران بازگشت و چندی بعد با سمت دانشیاری در دانشگاه شیراز به کار مشغول شد. فعالیت وی در دانشگاه شیراز سرآغاز تحولات جدیدی در دستگاه آموزش عالی ایران بود. نظام ترمی - واحدی کنونی از دستاوردهای دکتر ثبوتی برای نظام آموزشی کشور است. وی، هم‌چنین طرح ارتقای اعضای هیئت علمی بر مبنای پژوهش‌های آنان را پیشنهاد داد و آن را در دانشگاه شیراز اجرا کرد. پایه‌گذاری دوره‌های کارشناسی ارشد در آن دانشگاه از جمله دیگر کارهای وی در دوران فعالیت در دانشگاه شیراز است.
 

دکتر ثبوتی در سال ۱۳۴۸ ه.ش در یک فرصت مطالعاتی به «دانشگاه پنسیلوانیا» رفت و ضمن تحقیقات به تدریس در آن دانشگاه پرداخت. وی پس از مدتی به ایران بازگشت و علاوه بر تدریس در «دانشگاه صنعتی شریف» در سال ۱۳۵۱ ه.ش طرح تأسیس رصدخانهٔ ابوریحان بیرونی شیراز را ارائه داد. این رصدخانه در سال ۱۳۵۶ ه.ش افتتاح شد.

پس از آن، دوره دکتری نجوم در دانشگاه را بنیان گذاشت و زمینه تحصیلات عالی علاقه‌مندان اختر فیزیک را در دانشگاه شیراز فراهم کرد. دکتر ثبوتی با پی‌گیری‌های فراوان، «مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان» را در سال ۱۳۷۰ ه.ش تأسیس کرد. هم‌چنین در ایجاد انجمن نجوم ایران در سال ۱۳۷۵ ه.ش که با تلاش چند اخترشناس حرفه‌ای ایران محقق شد، نقش مهمی برعهده داشت. از استاد ثبوتی بیش از ۵۰ مقاله پژوهشی در مجلات علمی بین‌المللی منتشر شده‌است. وی در عرصه فیزیک و نجوم علاوه بر دریافت عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی و مدال پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در سال ۲۰۰۰ میلادی به دلیل فعالیت‌های مستمر علمی به دریافت مدال ویژه آکادمی علوم جهان سوم مفتخر شد.
 

فعالیت‌ها

علمی
استادیار بخش ریاضی، دانشگاه نیوکاسل، انگلستان، ۴۳–۱۳۴۲ ه.ش
دانشیار بخش فیزیک، دانشگاه شیراز، ۵۰–۱۳۴۳ ه.ش
دانشیار مدعو بخش نجوم، دانشگاه پنسیلوانیا، آمریکا، ۴۸–۱۳۴۷ ه.ش
استاد فیزیک، دانشگاه شیراز، ۱۳۵۰ ه.ش
محقق ارشد انستیتوی نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه آمستردام، هلند، ۵۴–۱۳۵۳ ه.ش
محقق مدعو مرکز نجوم و اختر فیزیک، دانشگاه شیکاگو، آمریکا، ۶۴–۱۳۶۳ ه.ش
استاد مدعو بخش فیزیک، دانشگاه نورث ایسترن، بوستون، آمریکا، ۷۱–۱۳۷۰ ه.ش
عضو وابسته مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (تریست ایتالیا)، 1372 ه.ش
عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن فیزیک ایران، ۵۴–۱۳۵۰ و ۷۰–۱۳۶۲ ه.ش
عضو جامعه منجمین آمریکا، تا کنون- ۱۳۴۷ ه.ش
عضو انجمن بین‌المللی نجوم، تا کنون- ۱۳۴۸ ه.ش
عضو هیئت مشاوران مجله علوم و تکنولوژی ایران، ۵۴–۱۳۵۰ ه.ش
عضو هیئت تحریریه مجله علوم و تکنولوژی ایران، تا کنون- ۱۳۶۲ ه.ش
عضو هیئت مشاوران مجله فیزیک ایران، تا کنون-۱۳۶۵ ه.ش
عضو آکادمی علوم جهان سوم، تا کنون- ۱۳۶۶ ه.ش
عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، تا کنون- ۱۳۶۸ ه.ش
عضو شورای علمی مرکز بین‌المللی فیزیک نظری (تریست ایتالیا) ۱۳۷۴–۱۳۶۸ ه.ش
عضو شورای عالی کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز، ۷۷–۱۳۷۰ ه.ش
 

اجرایی
مؤسس و رئیس مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه- زنجان، ۳۰ مرداد۱۳۸۹–۱۳۷۰ ه.ش
رئیس بخش فیزیک دانشگاه شیراز، ۶۰–۱۳۵۸ و ۵۳–۱۳۵۰ ه.ش
مؤسس و رئیس رصدخانه ابوریحان بیرونی، دانشگاه شیراز، ۶۵–۱۳۵۲ ه.ش
عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن فیزیک ایران، ۷۸–۱۳۷۵ و ۶۷–۱۳۶۵ ه.ش
عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن نجوم ایران، ۱۳۸۱–۱۳۷۵ ه.ش
عضویت شورای همکاریهای علمی و بین‌المللی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 1376 ه.ش تا کنون
عضو شورای دانشگاه شیراز، ۵۷–۱۳۵۵ ه.ش
مؤسس و رئیس پژوهشکده تغییر اقلیم و گرمایش زمین، ۱۳۹۱ ه.ش
ریاست گروه علوم پایه فرهنگستان علوم ایران، ۱۳۹۲ ه.ش تاکنون
ریاست مؤسسهٔ غیرانتفاعی صوفی رازی زنجان (۱۳۹۴) ه.ش

فرهنگی و اجتماعی
رئیس هیئت امنای انجمن خیریه مهرانه (انجمن حمایت از بیماران سرطانی در استان زنجان)
 

جوایز و افتخارات

۱۳۵۷ ه.ش - مدال پژوهشی- وزارت علوم
۱۳۶۶ ه.ش - عضویت در آکادمی علوم جهان سوم، تا کنون
۱۳۶۸ ه.ش - عضویت در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، تا کنون
۱۳۷۴ ه.ش - جایزه کتاب سال ایران - ریاست جمهوری اسلامی ایران
Medal Lecture, in Physical Sciences, The Third World Academy of Sciences, TWAS, ۲۰۰۰
۱۳۷۹ ه.ش - جایزه خوارزمی
۱۳۸۰ ه.ش - چهره ماندگار
۱۳۸۱ ه.ش - تجلیل انجمن فیزیک ایران و نام‌گذاری کنفرانس فیزیک سالانه ۱۳۸۱ ه.ش بنام کنفرانس ثبوتی
۱۳۹۱ ه.ش - دریافت جایزه آکادمی علوم جهان سوم، «تواس».
۱۳۹۱ ه.ش - اهدا جایزه مرحوم علامه طباطبایی به استاد یوسف ثبوتی.
۱۳۹۲ ه.ش - اخذ نشان درجه یک دانش:در هفتم دی ماه سال 1392 ه.ش دکتر یوسف ثبوتی از طرف فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران جهت اخذ نشان درجه یک دولتی دانش انتخاب شد.

درنگاه دیگران

سایت
انجمن فیزیک ایران در شهریور ماه ۱۳۸۱ ه.ش هفتادمین سال موجودیت خود را همزمان با هفتادمین سالگرد تولد استاد ثبوتی در کنفرانس سالانه‌ی فیزیک ایران جشن گرفت. این برنامه به احترام این همراه خستگی‌ناپذیر سال‌های فیزیک ایران، کنفرانس ثبوتی نامگذاری و با حضور بیش از ۸۰۰ تن از استادان و دانشجویان فیزیک ایران با شکوه خاصی در دانشگاه زنجان برگزار شد.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. همشهری آنلاین
فعالیت ها : : مشاهیر / عالمان و دانشمندان / تدریس