احمد دهقان

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)

در 1287 در اصفهان متولد شد. پس از انجام تحصیلات مقدماتى، نظر به استعداد و علاقه‏اى كه به فن تئاتر داشت، وارد مدرسه‏ى هنرپیشگى شد و دوره‏ى مدرسه را پایان داد و كار خود را در دو تئاتر اصفهان، كه شهرتى نسبى داشتند، آغاز كرد و تدریجا جزء هنرپیشه‏هاى معروف شد. آنگاه محیط اصفهان را مناسب براى فعالیت خویش ندید و به تهران آمد و كار هنرپیشگى خود را در تهران آغاز كرد. مرحوم سید على نصر كه از پیش‏كسوتان فن تئاتر در ایران بود، تئاترى به نام خویش در خیابان لاله‏زار كه در آن روزها معروفترین خیابان تهران بود، دائر كرده بود، جوانانى كه استعداد این كار را داشتند، به دور خود جمع نموده بود. دهقان هنرپیشه‏ى اصفهانى به تئاتر نصر كه نام تئاتر تهران داشت وارد شد و خیلى زود توانست در زمره‏ى دوستان و همكاران نصر واقع شود. در آن ایام سید على نصر در دستگاه دولت مقام و موقعیتى خاص داشت و معاونت وزارت پیشه و هنر با او بود. براى اینكه دهقان زندگى بهترى داشته باشد، او را به استخدام پرداخت مى‏نمود. صمیمیت و وفادارى دهقان به نصر به مرحله‏اى رسید كه وقتى مقام وزارت و سفارت گرفت، تئاتر خود را به احمد دهقان واگذار كرد. دهقان بعد از شهریور 1320 درصدد برآمد روزنامه‏اى هم در تهران انتشار دهد. ابتدا در شركتى كه به مشاركت معدل شیرازى و حسین فاطمى براى ادامه‏ى روزنامه‏ى باختر تشكیل شده بود وارد شد و مدیریت داخلى روزنامه را بر عهده گرفت. پس از چندى امتیاز نشریه‏ى تهران مصور را از وزارت فرهنگ به نام خود اخذ كرد. چند شماره‏اى به صورت روزنامه‏ى هفتگى آن را انتشار داد، ولى هزینه‏ى كمرشكن روزنامه باعث شد تا دهقان روزنامه‏ى خود را در اختیار نشریاتى قرار دهد كه توقیف مى‏شوند. پس از چندى، نشریه‏ى تهران مصور به صورت مجله‏ى هفتگى درآمد و احمد دهقان با كادر مجهزى كه دور خود جمع كرده بود، مجله‏اى نسبتا آبرومند و پرمطلب انتشار داد. با انتشار مجله‏ى تهران مصور، دهقان كه جوانى خوش‏برخورد، مبادى آداب، خوشرو و حراف بود در محافل سیاسى ایران راه یافت. با قوام‏السلطنه، سپهبد رزم‏آرا، اشرف پهلوى و سایر دولتمردان دوستى و رفاقت به هم زد بیش از هر كسى با رزم‏آرا نزدیكى پیدا كرد و تحقیقا مجله‏ى وى ارگان ستاد ارتش بود و در تمام مدت وقایع آذربایجان در سالهاى 1324 و 1325 وى ارتش را تقویت و فرقه‏ى دموكرات و حزب توده را به شدت مورد انتقاد قرار مى‏داد. رزم‏آرا در چاپ و انتشار مجله‏ى تهران مصور همه‏گونه كمك مادى و معنوى مى‏نمود به طورى كه مجله در چاپخانه‏ى ارتش به طبع مى‏رسید و علاوه بر آن در هر شماره چند خبر اختصاصى و پشت پرده در اختیار او قرار مى‏دادند. در انتخابات دوره‏ى پانزدهم، احمد دهقان اصفهانى از طرف حزب دموكرات ایران كاندیداى نمایندگى مجلس از خلخال شد و با كمك همه‏جانبه‏ى رزم‏آرا و ارتش، از صندوق سردرآورد. در مجلس پانزدهم خیلى زودگل كرد. در همه جا دست او در كار بود و از عوامل موثر در مجلس گردید و موافقت او با دولتها براى رئیس دولت شانس زیادى بود. همزمان با وكالت مجلس، مجله‏ى تهران مصور جهت خود را كاملا مشخص نمود و همه مى‏دانستند كه این مجله نه تنها با حزب توده مخالف است بلكه با شوروى هم در مقام مبارزه برآمده است. مخصوصا پس از واقعه‏ى 15 بهمن 1327 در دانشگاه تهران، حمله‏ى تهران مصور به شوروى افزایش یافت. پس از ترور هژیر، دهقان فعالیت خود را براى زمامدارى رزم‏آرا توسعه داد. شبكه‏هائى كه براى تضعیف او به وجود آمده بود، تماما به دست وى متزلزل یا از بین مى‏رفتند. دشمن سرسخت رزم‏آرا یعنى سرلشكر حسن ارفع كه با تشكیل گروهى ضربات كوبنده‏اى به رزم‏آرا وارد مى‏كردند، توسط دهقان براى همیشه از بین رفت. در عوض، دهقان هم آنچنان نفوذ و قدرتى در ارتش به هم زده بود، كه هرچه اراده مى‏كرد انجام مى‏گرفت. دهقان هم آنچنان نفوذ و قدرتى در ارتش به هم زده بود، كه هرچه اراده مى‏كرد انجام مى‏گرفت. دهقان در دوره‏ى شانزدهم مجددا از خلخال به وكالت رسید. در اواخر 1328 در مجله‏ى تهران مصور سلسله مقالاتى تحت عنوان «من جاسوس شوروى در ایران بودم» به قلم كریم روشنیان انتشار یافت. این مقالات كه اسناد معتبرى هم هراه داشت، حربه‏ى كوبنده‏اى علیه شوروى بود و دخالت آنها را در امور ایران مسلم مى‏ساخت. در آن ایام، رزم‏آرا جاده را براى نخست‏وزیرى آنها را در امور ایران مسلم مى‏ساخت. در آن ایام، رزم‏آرا جاده را براى نخست‏وزیرى خویش هموار مى‏ساخت. سه تن از دوستان نزدیك خود را به عنوان وابسته‏ى نظامى به سه كشور اعزام داشته بود. سرتیپ ابراهیم والى در شوروى، سرتیپ محمد مظهرى در آمریكا و سرتیپ بیژن گیلانشاه در انگلیس مشغول زمینه‏سازى براى رزم‏آرا بودند. طبعا انتشار سلسله مقالات تهران مصور به حسن روابط رزم‏آرا و شورى لطمه وارد مى‏كرد و آنها درخواست نموده بودند سلسله مقالات قطع شود. رزم‏آرا از دهقان تقاضاى قطع مقالات را نمود، مورد اجابت واقع نشد. روابط آنها به سردى گرائید. فشار رزم‏آرا براى قطع مقالات افزون شد. نویسنده‏ى مقالات را دستگیر و به خدمت وظیفه بردند، او از سربازخانه فرار كرد و مخفى شد و در مخفى‏گاه خود به ادامه‏ى مقالات پرداخت. دهقان در خردادماه 1329 یعنى بیست روز قبل از نخست‏وزیر رزم‏آرا، در محل كار خود واقع در تئاتر تهران توسط شخصى به نام حسن جعفرى كه عضو حزب توده بود مقتول گردید. او حین‏الفوت 41 سال داشت. درباره‏ى مرگ و قتل دهقان همه‏گونه سخن گفته شده است. بعضى به دلایل متقن معتقدند رزم‏آرا در این ترور دست داشته است. جعفرى قاتل در دادگاه جنائى تهران محاكمه شد. دكتر بقائى وكیل مجلس آن روز، وكالت او را پذیرفت. ولى سرانجام پس از قتل رزم‏آرا حكم اعدام قاتل صادر و به دار مجازات آویخته شد.