رضاقلی نظام مافی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد سوم)

ملقب به مجیرالسلطنه، سالار معظم، سردار مكرم، نظام‏السلطنه، فرزند حیدر قلى خان برهان‏الدوله و برادرزاده حسن قلى نظام‏السلطنه در 1246 ش متولد شد. وى تا سن پانزده سالگى به تحصیل اشتغال داشت و رویهمرفته آموزش خوبى دید و خط و ربطى پیدا كرد. فنون نظامى را هم فرا گرفت و وارد دستگاه عموى خود گردید و تدریجا مشاغلى به وى ارجاع شد مانند ریاست عدلیه خوزستان، نایب‏الحكومه بنادر، ریاست گمركات جنوب، حكومت بندر و دشتستان، و فرمانده قشون آذربایجان. در 1322 ق به حكومت لرستان و خوزستان منصوب شد و بعد از آن والى كرمان گردید. چندى حكمران كرمانشاه بود تا والى فارس شد. مدتى در فارس بود تا به تهران احضار گردید و زمانى نیز بدون شغل بود تا حكومت لرستان و خوزستان و بروجرد را مجددا به او دادند. در 1333 ق در بحبوبه جنگ بین‏المللى اول عده‏اى از رجال و معاریف و روحانیون براى مبارزه با قواى روس و انگلستان تهران را ترك كرده، به قم، اصفهان و كرمانشاه رفتند و هسته مركزى مبارزه با نیروهاى روس و انگلیس را فراهم ساختند. نظام‏السلطنه والى خوزستان به مهاجرین پیوست و به حمایت دولتین آلمان و عثمانى یك حكومت موقت تشكیل داد. وزراى حكومت عبارت بودند از مدرس وزیر عدلیه و اوقاف، حاج عزالممالك اردلان، محمد على خان كلوپ، ادیب‏السلطنه سمیعى، محمد على خان سالار معظم و بالاخره میرزا قاسم خان تبریزى (صوراسرافیل)، سالار لشكر داماد نظام‏السلطنه هم فرمانده كل قشون بود. دولت موقت در چند منطقه با رسوها جنگید و سرانجام قواى روسیه كرمانشاه را تصرف نموده نظام‏السلطنه و اركان دولت او به كركوك و موصل رفته سپس وارد استانبول شدند. در نتیجه اقدامات نظام‏السلطنه و جنگ با روس و انگلیس دولت مركزى ناگزیر تمام نشانها و امتیازات دولت را كه قبلا به نظام‏السلطنه داده بود پس گرفته و اموال او را مصادره كرد و حق ورود به ایران را از او سلب نمود. نظام‏السلطنه پس از پایان یافتن جنگ كماكان در استانبول باقى ماند در حالیكه تمام مهاجرین به ایران بازگشتند. تا اینكه در 1298 كه سلطان احمدشاه از طریق عثمانى عازم اروپا بود با ترتیبى كه نصرت‏الدوله داد نظام‏السلطنه به حضور احمدشاه رسید و پیشكشى قابل ملاحظه‏اى تقدیم شاه كرد و احمدشاه هم گناهان او را بخشید و به وى اجازه داد تا به ایران بازگردد. نظام‏السلطنه در همان سال به ایران بازگشت و مبلغى هم در تهران خرج كرد و اموال خود را پس گرفت و به انتظار ارجاع كارى روزشمارى مى‏كرد. وقتى قیام كلنل محمدتقى خان پسیان در خراسان شكسته شد نیروى نظامى تمام امور را قبضه كرد و قوام‏السلطنه رئیس‏الوزارء، نظام‏السلطنه را والى خراسان نمود. قریب یك سال و نیم در مشهد باقى ماند و با عزت نفس وظایف خود را انجام مى‏داد. در 1302 به طور ناگهانى حال مزاجیش دگرگون شد و در مشهد نتوانستند او را درمان نمایند. به تهران آمد و چندى بسترى بود تا اینكه در 1303 در 57 سالگى درگذشت و در امامزاده عبدالله مدفون گردید. نظام‏السلطنه از رجال موجه و كارآمد و جدى ایران بود و پس از مرگش املاك زیادى از او باقى ماند. قسمت اعظم زمینهاى غرب تهران متعلق به او بود كه سالها پس از درگذشت او فرزندش محمد على نظام مافى آنها را فروخت و قسمتى را نیز صرف خیرات و مبرات كرد.