ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد سوم)
متولد 1273 ش در تهران است. در 1293 از مدرسه افسرى قزاقخانه فارغ‏التحصیل و با درجه ستوان سومى داخل قشون شد. در چند زدوخورد داخلى سریعا درجات خود را گرفت و در 1299 با درجه سرهنگى فرمانده پیاده نظام قواى كودتا بود كه بلافاصله پس از ورود به تهران به مقام سرتیپى ارتقاء یافت و به فرماندهى تیپ مركز و بعد لشكر مركزى منصوب شد. در 1303 علاوه بر فرماندهى لشكر حكومت نظامى تهران نیز با او بود. در 1307 به ریاست بازرسى كل ارتش برگزیده شد و در 1308 ریاست ژاندارمرى كل كشور ضمیمه كار او شد. در سال 1312 به درجه سرلشكرى رسید و فرماندهى لشكر دوم و سپس فرماندهى دانشكده افسرى را عهده‏دار گردید. در شهریور 1320 به جاى سرلشكر عزیزالله ضرغامى به ریاست ستاد ارتش گمارده شد. یك سال در آن سمت باقى بود و درجه سپهبدى گرفت بعد به ترتیب ریاست شوراى عالى ارتش، ریاست دفتر نظامى و ژنرال آجودانى را عهده‏دار بود. در دى ماه 1326 در كابینه ابراهیم حكیمى به وزارت جنگ معرفى شد. در 1328 در كابینه محمد ساعد وزارت راه را برعهده گرفت و در ترمیم همان كابینه وزیر جنگ گردید. در 1329 در كابینه على منصور همچنان وزیر جنگ بود. در 1331 مجددا به وزارت جنگ معرفى گردید ولى آن شغل را نپذیرفت و با سمت ریاست هیئت نظامى به امریكا رفت. از دوره دوم سنا با سمت سناتور انتصابى در مجلس سنا عضویت داشت و در دو نوبت نیز ریاست بازرسى شاه با او بود. یزدان‏پناه هیچگونه دانش نظامى نداشت و هیچ دانشكده و دانشگاهى را ندیده بود زبان روسى را در حد مكالمات روزمره در قزاقخانه یاد گرفته بود ولى از روز اول خدمت خود را به رضاخان نزدیك كرد و تمام ترقیاتش مدیون اوست. یزدان‏پناه اولین كسى است كه در 1300 به رضاخان اعلیحضرت خطاب كرد. پنجاه سال در مشاغل مهم در ناز و نعمت بود و خود را خیلى با خانواده پهلوى نزدیك مى‏دانست. غیر از مقام سناتورى و ریاست بازرسى، ریاست شورایعالى بانك سپه هم با او بود. سپهبد مرتضى یزدان‏پناه در سال 1351 در حالیكه شوراى عالى بانك سپه را اداره مى‏نمود بطور ناگهان حالش دگرگون شد و پشت میز اداره با سكته‏ى قلبى درگذشت. یزدان‏پناه در جوانى با صبیه ممتحن‏الدوله شقاقى بنام هما خانم ازدواج كرد. یكسال بیشتر این زندگى دوام نكرد و هما خانم هنگام زایمان درگذشت. یزدان‏پناه از این همسر صاحب دخترى شد كه بعدها به همسرى پروفسور وارسته درآمد. همسر دوم یزدان‏پناه یك خانم روسى بود كه صاحب یك پسر شد بنام كامبیز. بعدها این پسر وارد دربار شد و با دختر تیمور بختیار ازدواج كرد ولى پس از قیام بختیار علیه محمد رضاشاه، بین آن دو جدائى افتاد. كامبیز در اوایل انقلاب دستگیر و زندانى شد. پس از آزادى به اروپا رفت و سرانجام سه سال قبل درگذشت.
فعالیت ها : : مشاهیر / سیاست