ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14
مرحوم آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، ۱۱ بهمن ماه ۱۳۱۳ ه.ش در خانواده‌ای متدین و مذهبی در شهر یزد به دنیا آمد. علامه مصباح یزدی (رحمه الله)، در زمینه علمی و فرهنگی، از دیر باز، خدمات شایانی را ارزانی داشته‌اند و هر دوره بنا به مقتضیات آن دوره حرکت فرهنگی متناسبی را آغاز نمودند. پس از پیروزی انقلاب بنیاد باقرالعلوم (علیه السلام) و سپس مؤسسهٔ آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمه الله) را در قم پایه‌گذاری کرد.
 
شناسنامه
 11 بهمن 1313 ه.ش   تولد
 12 دی 1399 ه.ش  درگذشت
 بیماری گوارشی  علت درگذشت
 حرم حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)  آرامگاه
 ایرانی  ملیت
 اسلام  دین
 شیعه  مذهب
 -  دیگر نام ها
 تحصیلات حوزوی - درجه اجتهاد  تحصیلات
 -  دانشگاه
 فعالیت های سیاسی، علمی و فرهنگی  زمینه فعالیت
 -  سبک
 از سال 1342 ه.ش الی 1399 ه.ش  سال های فعالیت
 تألیفات و آثار متعددی در زمینه‌های فلسفهٔ اسلامی، الهیات، اخلاق و عقاید  آثار مهم
 -  جایزه ها
 http://www.mesbahyazdi.ir  وبگاه رسمی
  -  همسر
 2 پسر و 1 دختر  فرزندان
 پدر: حاج‌ علی‌ اکبر گیوه‌ چی‌ یزدی‌  والدین

زندگی نامه

تولد
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی آیت‌ الله محمدتقی‌ مصباح‌ یزدی‌، در یازدهم‌ بهمن‌ ماه‌ سال‌ هزار و سیصد و سیزده‌، در خانواده‌ای‌ مذهبی‌ در شهر یزد به‌ جهان‌ چشم‌ گشود. پدر ایشان مرحوم محمد باقر گیوه چی یزدی بود که شغلشان جوراب بافی بود.
 
درگذشت
ایشان از روز شنبه 6 دی 1399 ه.ش به علت وخامت بیشتر بیماری گوارشی در بیمارستانی در تهران بستری شده بود که سرانجام عصر روز جمعه 12 دی 1399 ه.ش در سن ۸۵ سالگی جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. 

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) سحرگاه ۱۳ دی در بیت خود با حضور در کنار پیکر مرحوم علامه مصباح یزدی، با ایشان وداع کردند و بر پیکر این عالم ربانی، فقیه و حکیم مجاهد نماز خواندند.
 


صبح ۱۳ دی، آیین تشییع و وداع مردم تهران با پیکر مرحوم آیت ‌الله محمدتقی مصباح یزدی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) با رعایت پروتکل های بهداشتی برگزار شد. این مراسم با تلاوت آیاتی از قرآن مجید آغاز و پیکر این مرحوم بر روی دستان مردم قدرشناس تهران و شاگردان وی تشییع و در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) طواف داده شد. سپس نماز میت توسط آیت الله محمد محمدی ری شهری تولیت آستان مقدس حرم عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) بر پیکر آیت الله مصباح یزدی اقامه شد.

پیکر مرحوم آیت الله مصباح یزدی روز شنبه 13 دی به مشهد مقدس منتقل و در حرم مطهر رضوی (علیه السلام) طواف داده شد و سپس روز دوشنبه 15 دی در شهر مقدس قم تشییع و در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) و در جوار قبر آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله) به خاک سپرده شد.
 

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی
تحصیلات و استادان
پس از تحصیلات دوره‌ ابتدایی در سال‌ تحصیلی‌ ۲۶ ـ ۱۳۲۵ ه.ش با تاثیر از یکی از اقوام بنام شیخ‌ احمد آخوندی جهت تحصیلات دینی‌ وارد مدرسه‌ علمیه شفیعیه‌ یزد شد و دروس مقدمات حوزوی را در یزد خواند. او در کنار دروس رسمى حوزه، برخى از علوم دیگر مانند فیزیک، شیمى، فیزیولوژى و زبان فرانسه را پیش یک روحانى به نام «محقّقى رشتى» آموزش دید.

وی در قم روزانه در چهار درس شرکت می‌کرد: درس خیارات مکاسب مرحوم آقا مرتضی حائری، که صبح‌ها در منزل ایشان برقرار می‌شد؛ جلد اول کفایه مرحوم آقا شیخ عبدالجواد جبل عاملی که اول طلوع آفتاب در مسجد عشقعلی برگزار می‌شد، و او با یکی از دوستانش پیش از طلوع آفتاب این درس را مباحثه می‌کردند؛ جلد دوم کفایه نزد مرحوم آقا مرتضی حائری که عصرها در منزل ایشان برگزار می‌شد؛ و دیگری درس منظومه بود. آموختن و مطالعه و مباحثه این دروس، تمام وقت او را پر می‌کرد، و در شبانه روز پنج تا شش ساعت برای استراحت و دیگر امور باقی می‌ماند. اما وی با علاقه و شوقی وصف ناپذیر مشکلات و کاستی‌ها را به جان می‌خرید و دل مشغولی عمده‌اش پرداختن به درس و بحث بود.
 

با وجود همه دشواری‌ها شیخ محمدتقی در مدت یک سال، باقی مانده دروس سطح را به اتمام رساند، و از سال بعد در دروس خارج فقه مرحوم آیت الله بروجردی و خارج اصول امام خمینی (رحمه الله) حضور یافت. از سوی دیگر، بیست سالش تمام شده بود و با احراز شرایط اقامت در مدرسه حجتیه، در آنجا حجره گرفت. توفیق آشنایی با بزرگان و علمای وارسته‌ای همچون امام خمینی، علامه طباطبایی و آیت الله بهجت چنان لذت بخش بود که تازه می‌فهمید هجرت به قم از تقدیرات بسیار نیکوی خداوند در حق او بوده است. شیخ محمدتقی از همان سال اول ورود به قم، با امام خمینی (رحمه الله) که از سال‌ها پیش استاد برجسته حوزه بود، آشنا شد و خدمت ایشان ارادت یافت. با اینکه هنوز کفایه و مکاسب می‌خواند، گاه گاهی برای کسب آمادگی در درس خارج ایشان شرکت می‌جست و از سال دوم به بعد به طور مرتب در آن درس حاضر می‌شد.

آیت الله مصباح یزدی در رشته فقه، از محضر اساتید بزرگی چون آیات بروجردی، اراکی، امام خمینی و بهجت بهره برده‌اند؛ به گونه‌ای که موفق به اخذ جایزه از سوی مرحوم آیت الله بروجردی شدند، و در نهایت ایشان در جوانی به درجه اجتهاد نائل آمد.


آشنایی با مرحوم علامه طباطبایی، و درک مقامات و کمالات روحانی و عرفانی آن اعجوبه علم و فضیلت و تقوا، سبب شد که استاد بیشتر اهتمام و مساعی خویش را صرف تعلیم علوم قرآن و تفسیر نماید. ابتدا با شرکت در جلسات درس تفسیر علامه، و سپس با استفاده از ارشادات و تعلیمات خصوصی ایشان توانست تعمق و تفکر در قرآن کریم و نکته‌سنجی‌های زیبا در آیات نورانی آن را بیاموزد، و خود در این باب صاحب نظر شود او به قدری در این وادی پیش رفت که علامه برای استفاده از نکته‌ها و دقت نظرهایش، کار بازخوانی تفسیر المیزان را، قبل از چاپ و نشر، به او سپرد.

آیت الله مصباح بیشترین وقت و سرمایه علمی خویش را صرف رشته فلسفه کرد. دلیل گرایش به فلسفه نیز شیفتگی و علاقه شدید به علامه طباطبایی بوده است. آیت الله مصباح اسفار و شفا را نزد حضرت علامه فرا گرفت، و با به‌کارگیری شیوه فلسفی آن بزرگوار، خود به برخی نوآوری‌ها و ابتکارات در این زمینه پرداخت.

او همچون استادش معتقد بود برای شناخت هرچه بهتر اسلام و معارف اسلامی و نیز کسب توانایی در پاسخگویی به شبهات و هجمه‌ها به معتقدات دینی، مطالعه و تحقیق فلسفی می‌باید در رأس مطالعات حوزوی قرار گیرد، تا طلاب، ضمن آشنایی با متون اسلامی و فقهی، شیوه دفاع از عقاید دینی را نیز فرا گیرند.

برای ادامه تحصیل به نجف مهاجرت کرد؛ اما بعد از شش‌ ماه‌ سکونت، به سبب وضع‌ نابسامان مالی‌ خانواده‌اش، به‌ یزد‌ بازگشت. محمدتقی مصباح یزدی به قم مهاجرت کرد و در دروس مکاسب‌، کفایه‌ و شرح منظومه ‌شرکت‌ کرد، سپس در درس خارج فقه آیت ‌الله بروجردی و امام خمینی حاضر شد. همچنین در این دوران با علامه محمدحسین طباطبایی آشنا شد و در جلسات درس و اخلاق او شرکت کرد. او به مدت ۱۵ سال در دروس آیت ‌الله بهجت شرکت کرد. آیت ‌الله محمدتقی‌ مصباح‌ یزدی در دوران تحصیل با محمدحسین‌ بهجتی‌ اردکانی‌، علی‌ بهجتی‌، علی‌ پهلوانی‌، میرزا حسن‌ نوری و علی‌‌اکبر مسعودی‌ خمینی دوست و هم‌درس بود.
 
اساتید
- محمدعلی‌ نحوی
- عبدالحسین‌ عجمین‌
- سیدعلیرضا مدرّسی‌
- میرزا محمد انواری‌
- شیخ مرتضی‌ حائری‌
- شیخ‌ عبدالجواد جبل‌ عاملی‌
- امام خمینی (رحمه الله)
- آیت‌ الله بروجردی‌
- علامه سیدمحمد حسین طباطبایی
- آیت‌ الله محمدعلی اراکی
- آیت ‌الله محمدتقی بهجت
 

تدریس‌
آیت ‌الله مصباح یزدی تدریس تفسیر، مباحث‌ اخلاقی‌ و تربیتی‌ را از مدرسه‌ علمیه‌ حقانی‌ آغاز کرد و در همین مدرسه کتابهای فلسفتنا و اقتصادنا نوشته آیت ‌الله سیدمحمدباقر صدر را درس می‌داد. در سالهای بعد در موسسه‌های در راه حق، باقرالعلوم (علیه السلام) و امام‌ خمینی (رحمه الله) درس های دیگر از جمله اسفار اربعه و شفا را تدریس می‌کرد.
 
شاگردان
آیت ‌الله مصباح یزدی از دوران طلبگی تدریس را آغاز کرده و تاکنون ادامه داشته است. برخی از شاگردان او عبارتند از:
- غلامرضا فیاضی
- محمود رجبی
- مرتضی آقاتهرانی
- عباسعلی شاملی
- سیداحمد رهنمایی
- محسن‌ غرویان
- اکبر میرسپاه
- سیدمحمد غروی
- محمدعلی شمالی
 
در سال ۱۳۴۶ ش آیت ‌الله مصباح یزدی به دعوت آیت ‌الله بهشتی به مدرسه علمیه حقانی رفت و بخشی از مدیریت آن مجموعه را به عهده گرفت اما بعدها به تدریس تفسیر، فلسفه و فقه اکتفا کرد. از سال‌های ۱۳۵۳ ش به بعد، بحث طرفداران و مخالفان شریعتی در مدرسه حقانی جدی شد. آیت الله مصباح و گروهی از طلاب مخالف شریعتی بودند ـ برداشت‌های شریعتی از اسلام را انحرافی می‌دانستند ـ و گروهی از طلاب طرفدار شریعتی بودند. این اختلافات باعث شد آیت الله شهید قدوسی مدیر مدرسه حقانی تعدادی از موافقان و مخالفان را از مدرسه اخراج کرد و آیت الله مصباح نیز مدرسه حقانی را ترک کرد.
 

با تشکیل بخش آموزش مؤسسه در راه حق، آیت ‌الله مصباح یزدی برای همکاری به این موسسه دعوت شد. این موسسه در راستای پاسخگویی به شبهات دینی تاسیس شده بود و بخش آموزشی آن با پذیرش تعدادی از طلاب کار خود را آغاز کرد و چند دوره آموزشی در راستای تربیت طلاب پاسخگو به شبهات دینی برگزار شد. با توسعه فعالیت‌های بخش آموزش موسسه در راه حق، این برنامه‌ها توسعه پیدا کرد و به تأسیس «بنیاد فرهنگی باقرالعلوم (علیه السلام)» انجامید که توسط آیت الله مصباح یزدی اداره می‌شد.

در سال ۱۳۷۴ ش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله) با هدف تبیین و به‌کارگیری معارف اسلامی در رشته‌های مختلف علوم انسانی و تربیت پژوهشگر در معارف اسلامی و علوم انسانی پایه‌گذاری شد. این موسسه با نظارت آیت ‌الله مصباح یزدی اداره می‌شود. از تابستان ۱۳۷۵ش با مسئولیت آیت ‌الله مصباح یزدی و همکاری سازمان بسیج مستضعفان، «طرح ولایت» آغاز شد. هدف این برنامه آشنا کردن اساتید و دانشجویان با مبانی اندیشه اسلامی بود. متون این دوره‌ها خلاصه‌ای از اندیشه‌های آیت ‌الله مصباح یزدی و شاگردان او است. درس اخلاق آیت ‌الله مصباح یزدی سال‌ها است که در دفتر آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی) در قم برگزار می‌شد.
 

فعالیت های اجتماعی - سیاسی
آیت الله مصباح یزدی، در دوره رژیم ستمشاهی، مبارزات گسترده‌ای را بر ضد آن رژیم و عوامل آن انجام داده‌اند که بخش شایان توجهی از زندگی ایشان را در بر می‌گیرد. در ماجرای «انجمن‌های ایالتی و ولایتی» و «نهضت روحانیت» به رهبری امام راحل مشارکت فعّالی داشتند.

ایشان در ماجرای دستگیری و حبس امام خمینی (رحمه الله) در زندان قیطریه، نامه مفصلی خدمت ایشان ارسال داشتند که در آن، ضمن تأیید و تشویق امام (رحمه الله) برای ادامه نهضت و گزارش اوضاع پس از دستگیری ایشان، آزادی ایشان از زندان را پیش بینی کردند. این نامه موجب خرسندی امام (رحمه الله) شد و ایشان از طریق آقای حاج حسن صانعی، از استاد مصباح تشکر کردند.

فعالیت‌های آیت‌ الله مصباح یزدی در دو مقطع زمانی سال‌های ۱۳۴۲-۱۳۴۴ ه.ش و ۱۳۵۶-۱۳۵۷ ه.ش بیشتر دیده می‌شود برخی از آنها عبارتند از:
 
وی از نویسندگان نشریات بعثت و انتقام بود. نخستین شماره نشریه "بعثت" در آذرماه ۱۳۴۲ ه.ش منتشر شد. نشریه "انتقام" نیز از تاریخ ۲۹ آذر 1343 ه.ش به عنوان دومین نشریه مخفی دانشجویان حوزه علمیه قم، به وسیله آیت‌ الله مصباح یزدی منتشر شد و انتشار آن تا تاریخ ۱۵ مهر ۱۳۴۴ ش ادامه یافت و ۸ شماره از آن منتشر شد. این نشریات رویکرد سیاسی داشته و به انتقاد از حکومت پهلوی می‌پرداختند.

برخی‌ دیگر از فعالیت‌های‌ استاد بر ضد رژیم‌ پهلوی‌ به‌ اختصار ذکر می‌شود:
ـ تنظیم‌ شکوائیه‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و ارسال‌ آن‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ و کمیسیون‌ حقوق‌ بشر؛
ـ ایراد سلسله‌ سخنرانیهای‌ «حکومت‌ اسلامی‌» در کتابخانه‌ مسجد خیابان‌ ایرانشهر تهران‌؛
ـ مشارکت‌ در تدوین‌ اساسنامه‌ اولین‌ تشکل‌ سازمان‌ یافته‌ مبارزاتی‌ روحانیت‌، موسوم‌ به‌ تشکل‌ یازده‌ نفری‌؛
ـ چاپ‌ مخفیانه‌ اعلامیه‌ها و سخنرانیهای‌ امام‌ (رحمه الله‌)؛
ـ مشارکت‌ در تهیه‌ دهها نامه‌ و اعلامیه‌ در محکومیت‌ رژیم‌ شاه‌ و حمایت‌ از امام‌ (رحمه الله).
 

آیت‌ الله مصباح یزدی عضو گروه یازده نفری بود. در اوایل سال۱۳۴۳ ش جمعی از علما و مدرسین حوزه علمیه قم، به منظور انسجام بخشیدن به مبارزات سیاسی، گروهی سری به نام "جمعیت یازده نفره" را تشکیل دادند. اعضای گروه بنام اصلاح حوزه تلاش می‌کردند تا مرکزیتی برای مبارزه با رژیم پهلوی به‌وجود بیاورند.

آیت‌الله مصباح یزدی برخی از اعلامیه‌ها و نامه‌های سیاسی سال‌های قبل از انقلاب بر علیه حکومت پهلوی را امضا کرده است. یکی از آن نامه‌ها، نامه فضلا و مدرسین حوزه علمیه قم در تاریخ ۸ مهر ۴۲ به هیئت دولت وقت نسبت به بازداشت امام خمینی است. نامه دیگر اعتراض فضلای یزد در اسفند1344 ه.ش به هویدا در اعتراض به تبعید امام خمینی به ترکیه است. امضای دیگر در اعلامیه حادثه کشتار یزد در ۱۶ فروردین 1357 ه.ش دیده می‌شود. نامه جمعی از استادان حوزه علمیه قم به رئیس جمهور فرانسه در حمایت از امام خمینی در آذرماه 1357 ه.ش نیز به امضای آیت الله مصباح یزدی رسیده است.

با تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، آیت ‌الله مصباح یزدی به عضویتِ آن درآمد و به‌منظور اسلامی‌سازی متون درسی دانشگاه‌ها، دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه تأسیس شد که او از فعالان اصلی این دفتر بود. آیت ‌الله مصباح یزدی در دوره‌های دوم مجلس خبرگان رهبری (۲ اسفند ۱۳۶۹ ه.ش – ۳ اسفند ۱۳۷۷ ه.ش) نماینده مردم خوزستان، در دوره سوم و چهارم (4 اسفند ۱۳۷۷ ه.ش – ۳ خرداد ۱۳۹۵ ه.ش) نماینده مردم تهران در آن مجلس بود. آیت ‌الله مصباح در سال ۱۳۷۶ه.ش، قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران سخنرانی می‌کرد که بعدها این سخنرانی‌ها در دو جلد کتاب بنام «نظریه سیاسی اسلام» منتشر شد. از سال ۱۳۹۰ ش گروهی از شاگردان و علاقمندان آیت ‌الله مصباح یزدی، تشکلی سیاسی بنام جبهه پایداری تشکیل دادند آنها آیت ‌الله مصباح یزدی را عضو شورای فقهای تشکل معرفی کردند، آیت الله مصباح یزدی اساسنامه آنها را تایید کرد و به آنها مشورت می‌دهد اما عضویت رسمی را قبول نکرد.


فعالیت های فرهنگی
ایشان همچنین پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ه.ش، در تأسیس دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و در جهت تحول و بازسازی نظام حوزه نقش فعالی ایفا کرد. بنیاد علمی پژوهشی باقرالعلوم و سپس مؤسسهٔ آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمه الله) را در قم پایه‌گذاری کرد که تا پایان عمر ریاست آن را بر عهده داشت.

وی همچنین رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت (خرداد ۱۳۷۶ ه.ش تا آبان ۱۳۹۱ ه.ش) را بر عهده داشت و عضو جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی بود.
 

آثار

آثار آیت الله مصباح یزدی در زمینه تفسیر قرآن، فلسفه اسلامی، عقاید و کلام، اخلاق و اندیشه سیاسی اسلام است. برخی از آثار ایشان عبارتند از:
- اخلاق در قرآن (۳ جلد)
- آذرخشی دیگر از آسمان کربلا
- اصلاحات، ریشه‌ها و تیشه‌ها
- آفتاب ولایت
- آموزش عقاید (۳ جلد)
- آموزش فلسفه (۲ جلد)
- انسان‌شناسی در قرآن
- انقلاب اسلامی، جهشی در فرایند تحولات بین‌الملل
- ایدئولوژی تطبیقی
- بر درگاه دوست
- به سوی او
- به سوی خودسازی
- پاسخ‌های استاد به جوانان پرسشگر
- پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک (۶ جلد)
- پرتویی از امامت و ولایت در قرآن کریم
- پرسش‌ها و پاسخ‌ها (۵ جلد)
- پند جاوید (۲ جلد)
- پندهای امام صادق (علیه السلام) به رهجویان صادق
- پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی
- تعدد قرائت‌ها
- تفسیر معارف القران
- تهاجم فرهنگی
- توحید در نظام عقیدتی اسلام
- انقلاب اسلامی، جهشی در فرایند تحولات بین‌الملل
- جامعه و تاریخ در قرآن
- جامعیت قرآن
- جامی از زلال کوثر (شخصیت حضرت فاطمه زهرا)
- جنگ و جهاد در قرآن (۲ جلد)
- جهان‌شناسی در قرآن
- جوانان و مشکلات فکری
- چکیدهٔ چند بحث فلسفی
- چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی
- حقوق و سیاست در قرآن
- خداشناسی در قرآن
- خودشناسی برای خودسازی
- در پرتو آذرخش
- در پرتو ولایت
- دروس فلسفه
- دروس فلسفه اخلاق
- دین و آزادی
- راه‌شناسی در قرآن
- راهنماشناسی در قرآن
- راهیان کوی دوست
- ره‌توشه (۲ جلد)
- زن، نیمی از پیکر اجتماع
- سلسه مباحث اسلام، سیاست و حکومت
- شرح الهیات شفاء (۲ جلد)
- شرح برهان شفاء (۴ جلد)
- شرح جلد اول اسفار اربعه (۲ جلد)
- شرح جلد هشتم اسفار اربعه (۲ جلد)
- شرح نهایةالحکمه (۲ جلد)
- شکوه نجوا
- عبرت‌های خرداد
- فلسفه اخلاق
- قرآن در آینه نهج‌البلاغه
- قرآن‌شناسی (۲ جلد)
- قلمرو دین
- کاوش‌ها و چالش‌ها (۲ جلد)
- گفتمان روشنگر
- مباحثی پیرامون حوزه
- مباحثی پیرامون عرفان
- معرفت‌شناسی انتقادی
- نجوای عاشقانه
- نظریه حقوقی اسلام (۲ جلد)
- نظریه سیاسی اسلام (۲ جلد)
- نقد و بررسی مکاتب اخلاقی
- نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه
- یاد او (ذکر و ذاکران در کلام امیر مؤمنان)
- یاد تو
 


اندیشه / نظرات

آیت الله مصباح یزدی در حوزه‌های مختلف اندیشه دینی تالیفات متعددی دارد او در آثار خود نظام فکری خود را ارائه کرده است. تفسیر حداکثری از دین، غیریت‌سازی با فرهنگ غربی، نفی قرائت‌های متعدد از دین، مرجعیت روحانیت در دین‌شناسی و دفاع از ولایت مطلقه فقیه از جمله اندیشه‌های اوست.
 
تفسیر حداکثری از دین
در اندیشه آیت ‌الله مصباح یزدی، دین مجموعه‌ای فراگیر از دستورات و احکام است که دنیا و آخرت انسان را دربرمی‌گیرد و همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان را در پوشش خود قرار می‌دهد. از نظر او دین جهت ارزشی پدیده‌ها را مشخص می‌کند؛ یعنی ارزش‌یابی و بیان کیفیت استفاده از آن‌ها برای زندگی در جهت سعادت وظیفه دین است اما کیفیت پیدایش آن‌ها را علم بیان می‌کند.
 
تعارض فرهنگ اسلامی و غربی
از منظر آیت ‌الله مصباح، فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ کفر والحاد مردود است و هرگونه سازش با آن را منتفی است. هرچند که به ضروت استفاده از تکنولوژی مدرن باور دارد. از نگاه او اومانیسم، سکولاریزم و لیبرالیزم عناصر اصلى فرهگ کفر و الحاد است و در برابر آن خدامحورى، اصالت دین و ولایت‌فقیه و محدود بودن قانونى فعالیّت انسان در دایره اطاعت از خداى یگانه عناصر اصلى تفکر اسلامى است. این دو فرهنگ در برابر هم قرار دارند: فرهنگ اول انسان را به آزادى مطلق از همه چیز، حتى آزادى از اطاعت خداوند، دعوت مى‌کند و فرهنگ دوم ما را به اطاعت محض از خداوند دعوت مى‌کند.
 
نفی قرائت‌های متعدد از دین
از نگاه آیت‌ الله مصباح، قرائت‌های متعدد از دین قابل پذیرش نبوده و احکام و گزاره‌های دینی روشن و واضح اند و فهم آنها نیاز به تفسیر و توجیهات علمی ندارد. آیات قرآن و روایات را کسی که با زبان و ادبیات عرب آشنا باشد می‌تواند بفهمد و تصور تنوع و تعدد در فهم گزاره‌های دینی باوری ملحدانه است. دامنه قطعیات دینی گسترده است و باید براساس آنها عمل کرد.
 
مرجعیت روحانیت در دین شناسی
آیت ‌الله مصباح با نظریه‌پردازی روشنفکران در حوزه دین مخالف بود و برداشت‌های علما را معتبر و در حوزه تخصصی تلقی می‌کرد. در حوزه مسایل فرعی دین، اجتهاد و اختلاف نظر وجود دارد اما در این حوزه تنها نظر متخصصان و صاحب‌نظران دینی معتبر است نه هرکسی که تازه از راه رسیده است. از نظر او برداشت کسانی معتبر است که در رفتار، فهم و تحقیق و استنباط برخوردار از تقوا باشند و تحت تاثیر هوس‌ها و جوسازی‌ها قرار نگیرند. از نظر او در حوزه دین نظر هرکسی که چند صباحی درسی خوانده است و خود را کارشناس دین معرفی می‌کند معتبر نیست. از نظر او در این زمان نمونه این افراد کسانی هستند که مثلا بیش از ۵۰ سال نزد استادانی چون مرحوم آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی درس خوانده باشند.
 
 
ولایت فقیه
آیت ‌الله مصباح معتقد به ولایت مطلقه فقیه بود و از دهه هفتاد شمسی تاکنون از مدافعان اصلی این نظریه بود. از نظر او ولایت فقیه در دوره غیبت برای اجرای احکام اسلام و تحقق حاکمیت اسلامی ضروری است و در حکومت دموکراتیک نمی‌ توان احکام اسلام را به طور کامل اجرا کرد؛ بنابراین ولایت فقیه تنها شکل ممکن حکومت اسلامی محسوب می‌شود. مطلقه بودن ولایت فقیه نیز مورد تاکید او است. به نظر وی قید مطلقه اولا به ولایت محدود فقها در زمان سلاطین و دولتهای غیر اسلامی اشاره دارد و ثانیا به معنای این است که در حکومت اسلامی فقیه از همه اختیارات معصوم برخوردار است. از نظر او ولایت مطلقه فقیه یعنی فقیه واجد شرایط از همه اختیارات امام معصوم برخوردار است و همه مقررات، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که در حکومت اسلامی انجام می‌پذیرد تنها با اذن او مشروعیت می‌‌یابد. در چارچوب این تفکر، ولی فقیه از سوی خداوند نصب شده و مردم نقشی در مشروعیت بخشی به حکومت او ندارند و حداکثر در تحقق و فعلیت یافتن آن موثرند. در چارچوب این تفکر، ولی فقیه در جایگاهی برتر از قانون قرار می‌گیرد و در واقع این قانون اساسی است که اعتبار خود را از امضای ولی به‌دست می‌آورد و نه بالعکس. رای و خواست مردم در چارچوب ارزش‌های اسلامی و بعد از تایید ولی فقیه اعتبار به‌دست می‌آورد.

آیت ‌الله مصباح یزدی در سال ۱۳۶۰ ش و با اوج‌گیری فعالیت گروه‌های مارکسیستی، در مناظره‌ای که با حضور احسان طبری، فرخ نگهدار و عبدالکریم سروش برگزار شد حاضر شد. مصباح یزدی و سروش به نقد دیدگاه‌های مارکسیستی پرداختند. این گفتگوها از تلویزیون جمهوری اسلامی پخش شد. آیت‌الله مصباح به نقد این تفکر ادامه داد و کتاب شش جلدی «پاسدارى از سنگرهاى ایدئولوژیک» حاصل نقدهای او بر اندیشه‌های مارکسیستی است که جلد اول آن در سال ۱۳۶۰ش و پنج جلد دیگر در سال‌های بعد منتشر شد.

آیت الله مصباح یزدی در سال‌های بعد از دوم خرداد نیز در مناظره‌ای تلویزیونی با محمدجواد حجتی کرمانی حاضر شد. محور گفتگو نقد سیاست‌های فرهنگی دولت وقت بود و آیت ‌‌الله مصباح که موافق سیاست‌های دولت نبود، به عنوان منتقد در این مناظره حاضر شده بود.
 
تصویری از مناظره آیت ‌الله مصباح یزدی، عبدالکریم سروش، احسان طبری و فرخ نگهدار

از نگاه دیگران

اشخاص
پیام تسلیت حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پی رحلت آیت‌ الله مصباح یزدی
بسم الله الرّحمن الرّحیم
با تأسف و تأثر فراوان خبر درگذشت عالم ربانی، فقیه و حکیم مجاهد، آیةالله آقای حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی را دریافت کردم. این، خسارتی برای حوزه‌ی علمیه و حوزه‌ی معارف اسلامی است. ایشان متفکری برجسته، مدیری شایسته، دارای زبان گویائی در اظهار حق و پای با استقامتی در صراط مستقیم بودند. خدمات ایشان در تولید اندیشه‌ی دینی و نگارش کتب راه‌گشا، و در تربیت شاگردان ممتاز اثرگذار، و در حضور انقلابی در همه‌ی میدانهائی که احساس نیاز به حضور ایشان میشد، حقاً و انصافاً کم‌نظیر است. پارسائی و پرهیزگاری خصلت همیشگی ایشان از دوران جوانی تا آخر عمر بود و توفیق سلوک در طریق معرفت توحیدی، پاداش بزرگ الهی به این مجاهدت بلند مدت است.

اینجانب که خود سوگوار این برادر قدیمی و عزیز میباشم، به خاندان گرامی و فرزندان صالح و دیگر بازماندگان ایشان و نیز به شاگردان و ارادتمندان این معلّم بزرگ و به حوزه‌ی علمیه تسلیت عرض میکنم و علّو درجات ایشان و مغفرت و رحمت الهی را برای ایشان مسألت مینمایم.
سیّدعلی خامنه‌ای
۱۳ دی ماه ۱۳۹۹
 
 
پیام تسلیت حجت الاسلام روحانی، رییس جمهور
انالله و انا الیه راجعون
درگذشت آیت ‌الله محمدتقی مصباح یزدی، از استادان برجسته حوزه علمیه و بنیان‌گذار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله) موجب تأثر و اندوه گردید.
اینجانب این ضایعه را به حوزه‌های علمیه، علمای اعلام، شاگردان، علاقمندان و به‌ویژه بیت مکرم آن مرحوم تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند رحمان برای ایشان رحمت و مغفرت، و برای عموم بازماندگان صبر و سلامتی مسألت دارم.
 حسن روحانی
رئیس جمهوری اسلامی ایران

پیام تسلیت محمد باقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»
إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ
ارتحال عالم ربانی، روحانی عالیقدر و مجتهد مهذب حضرت آیت الله شیخ محمدتقی مصباح یزدی موجب تاسف و تالم فراوان گردید.

ایشان به عنوان شخصیت ممتاز در طراز مرجعیت دینی و از صاحبنظران، متفکران و اندیشه‌پردازان برجسته جهان تشیع بودند که در سراسر عمر با برکت خویش به فراگیری، نشر و ترویج علوم اسلامی و تربیت طلاب و شیفتگان معارف دینی همت رفیع و سعی بلیغ بیشمار داشتند و در نزد اساتید معظم از جمله حضرات آیات عظام بروجردی، اراکی، بهجت، امام خمینی و علامه طباطبایی درس آموختند.

این روحانی بزرگوار بدلیل اهمیت گسترش حوزه‌های فکری و اندیشه‌های دینی با راه‌اندازی مراکز و موسسات  از جمله موسسه در راه حق، بنیاد فرهنگی باقرالعلوم‌ و موسسه آموزشی و پژوهشی امام ‌خمینی (رحمه الله) در زمینه پژوهش  دین و تربیت طلاب و علاقمندان به دروس دینی و حوزوی سهم فراوانی در پاسداری از حریم اسلام و شعائر اهل بیت (علیهم ‌السلام) در طول سالهای گذشته داشتند که حاصل آن تربیت و معرفی چندین چهره شاخص و برجسته در این عرصه بود؛ ایشان با ایستادگی در مقابل هجمۀ شبهات نامنصفانۀ دشمنان در سراسر حیات پربرکت خویش، نقشی موثر در تبیین مبانی و اصول انقلاب اسلامی ایفا کردند و با برگزاری طرح ولایت، گامی بلند در جهت تحقق اهداف بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی و تربیت نسل جدیدی از کارگزاران انقلابی برداشتند.

آیت ‌الله مصباح یزدی همواره در زمره ارادتمندان به امام خمینی (رحمه الله) و مقام معظم رهبری بوده و ایشان نیز در همه ادوار مورد وثوق عنایت رهبری عالی نظام قرار داشتند.

خدمات ایشان که حقیقتاً مطهری زمان بودند، علاوه بر توجه به تعالی و تکثر در علوم دینی و معارف حوزوی و پرورش استعدادهای بالنده در زمینه ترویج نظریه‌های دین و اسلام، در بخش‌های متعدد سیاسی از جمله نمایندگی مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری، عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی، اهتمام در اسلامی کردن متون درسی دانشگاه‌ها و دفتر همکاری‌ها و ارتباطات مبانی حوزه و دانشگاه، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت و عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تلاش داشتند و خدمتگزاری صدیق و متعهد بودند و بدون شک فقدان این فقیه عالی مقام خسارتی جبران‌ناپذیر برای کشور و حوزه‌های اندیشگاهی و دین شناسی خواهد بود.

اینجانب ضمن تسلیت این ضایعه مولمه به پیشگاه حضرت بقیه الله اعظم (ارواحنا له الفدا) مقام معظم رهبری، مردم شریف ایران، حوزه‌های معزز علمیه و روحانیت گرانقدر، شاگردان و دوستداران به ویژه بیت محترم و فرزندان ارجمند، برای آن عالم ربانی علو درجات و مغفرت الهی و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل از درگاه الهی مسئلت می‌کنم.
 
پیام تسلیت حجت الاسلام دکتر سیدمهدی خاموشی، نماینده ولی‌فقیه و رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه
بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و انا الیه راجعون
خبر ارتحال روحانی گرانقدر؛ آیت ‌الله محمدتقی مصباح یزدی بنیانگذار و رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله)، عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم موجب تاسف و تالم خاطر این جانب شد. آن عالم فقید از جمله صاحب‌نظران جامعه علمی کشور در زمینه تفسیر موضوعی قرآن کریم و فلسفه اسلامی بودند و همواره نقش بسزایی در آموزش و تربیت طلاب علوم دینی داشتند. ایشان در مسئولیت‌ها و جایگاه‌های مختلف همواره منشا آثار و برکات زیادی بودند و تا آخرین لحظه عمر دست از مجاهدت در راه علم و حکمت و اعتلای نظام جمهوری اسلامی ایران برنداشتند.
این جانب فقدان این روحانی معزز را به مقام معظم رهبری، جامعه بزرگ روحانیت و بازماندگان محترم ایشان‌ تسلیت می‌گویم و از خداوند متعال برای آن مرحوم علو درجات و رحمت واسعه طلب می‌کنم.


پیام تسلیت حجت الاسلام رئیسی، ریاست قوه قضاییه
ضایعه ارتحال فقیه انقلابی و حکیم وارسته، حضرت آیت الله محمد تقی مصباح یزدی رحمت الله علیه، مصیبتی جانکاه برای حوزه های علمیه و علاقمندان و دوستداران انقلاب اسلامی بود.وی افزود: این عالم ربانی، که از ارکان تبیین و ترویج حکمت متعالیه اسلامی در دوران معاصر و از وارثان مبرز علامه طباطبایی به شمار می رفت، در وادی سلوک اخلاقی و عرفانی نیز در مقام همنشینی با بزرگان اخلاق و عرفان همچون مرحوم آیت الله بهجت، خود به استادی بزرگ و هدایتگر در عرفان و اخلاق عملی مبدل شد تا هدایتگر هزاران جان عاشق به سمت معبود باشد.

رئیس قوه قضاییه اظهارداشت: اما شأن و رتبه عالی آیت الله مصباح یزدی در حکمت، فقه، عرفان و اخلاق که به تعبیر رهبر معظم انقلاب خلاء علامه طباطبایی و شهید مطهری را در دوران ما پر می کند، موجب نشد تا این معلم بزرگ به درس و بحث بسنده کند بلکه آنچه را در مقام علم آموخته بود، در مقام عمل در دفاع از انقلاب اسلامی و رکن رکین ولایت فقیه بذل کرد، به نحوی که در مقابله با هجمه فکری غرب و غربگرایان، در کنار تربیت شاگردانی مهذب، هزاران هزار جوان دغدغه مند را به سلاح دفاع از ارکان معرفتی انقلاب اسلامی مجهز و به سدی محکم در برابر این هجوم مبدل کرد.

رئیسی خاطرنشان کرد: شجاعت این فقیه برجسته در بیان حق و حقیقت و بی توجهی به ملامت کنندگان و از سوی دیگر غیرت این مرد بزرگ در دفاع از ولایت حقه فقیه، حضرت امام خمینی رحمت الله علیه و مقام معظم رهبری، به میزانی موثر و عمیق بود که او را به خار چشم دشمنان این نظام و انقلاب مبدل کرد تا از هیج تلاش و کوششی برای تخریب و ترور شخصیت این عالم وارسته کوتاهی نکنند.

رئیس قوه قضاییه گفت: اینجانب ضایعه فقدان این حکیم، فیسلوف و استاد عرفان و اخلاق را به امام زمان ارواحنا له الفداء، رهبری معظم انقلاب اسلامی، حوزه مقدسه علمیه قم، شاگردان، اراتمندان و فرزندان ایشان تسلیت گفته، برای این عالم وارسته علو درجات و برای همه دوستداران آن مرحوم، صبر و اجر را مسئلت دارم.

اینجانب ضایعه فقدان این حکیم، فیسلوف و استاد عرفان و اخلاق را به امام زمان ارواحنا له الفداء، رهبری معظم انقلاب اسلامی، حوزه مقدسه علمیه قم، شاگردان، اراتمندان، همسر گرامی،فرزندان و وابستگان ایشان تسلیت گفته، برای این عالم وارسته علو درجات و برای همه دوستداران آن مرحوم، صبر و اجر را مسئلت دارم.
 

پیام تسلیت آیت الله نوری همدانی، از مراجع تقلید
بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و اناالیه راجعون
خبر ارتحال فقیه عالیقدر آیت ‌الله آقای حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی رحمت ‌الله علیه موجب تأسف و تأثر عمیق اینجانب گردید. درگذشت آن عالم متقی بی شک ثلمه عظیمی است که به راحتی قابل جبران نخواهد بود. علمیت ایشان در ابعاد مختلف، تواضع و اخلاص، تقوی و زمان شناسی، صراحت لهجه در دفاع از ارزش‌های اسلام و انقلاب موجب برجستگی آن مرحوم است.

تربیت شاگردان فراوان و تأسیس مرکز علمی و پژوهشی امام خمینی رحمت الله علیه و آثار قلمی متعدد و بیان مناظره‌های مستدل و محکم از خصوصیات ویژه ایشان بود و در بیان دیگر مرحوم آیت الله مصباح سراسر عمر با ارزش خود را در راه ترویج مکتب اهل بیت علیهم السلام سپری کرد و از هیچ کوششی دریغ نکرد و می‌تواند به عنوان یک الگو ارزنده برای طلاب محترم باشد.

ارتحال این دانشمند محترم و فقیه با اخلاص را به ساحت مقدس حضرت بقیة الله امام عصر عجل الله تعالی،  مقام معظم رهبری،  حوزه‌ای علمیه و مجامع دیگر علمی و به شاگردان و ارادتمندان ایشان بویژه همسر و فرزندان و داماد محترمشان تسلیت عرض نموده و علو مقام برای آن فقید سعید مسئلت می‌نمایم.
حسین نوری همدانی
١٧ جمادی الاول
 
پیام تسلیت آیت‌الله علوی گرگانی، از مراجع تقلید
بسمه تعالی
«اذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمه لایسدها شی»
خبر درگذشت عالم ربانی، فقیه عالیمقام، فیلسوف متبحر حضرت آیت الله حاج شیخ محمد تقی مصباح یزدی که عمر خود را در راه ترویج معارف دینی و رفع شبهات اعتقادی و دفاع از مبانی اسلام و انقلاب صرف نمودند، موجب تأثر و تألم گردید.

تألیف کتب متعدد در زمینه قرآنی،کلامی، فلسفی، اخلاقی و اعتقادی و تربیت شاگردان وارسته همچنین مبارزه با خط انحراف اعتقادی در جامعه و تبیین معارف اسلام و انقلاب و حمایت از ولایت فقیه و حضور در جامعه مدرسین حوزه علمیه و مجلس خبرگان رهبری و مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام گوشه ای از خدمات ارزشمند ایشان است.

اینجانب این ضایعه مولمه را در درجه اول به محضر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف همچنین مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید، حوزه های علمیه مخصوصا حوزه علمیه قم، علما و شاگردان و ارادتمندان ایشان و بیت مکرم آن مرحوم تسلیت گفته و علو درجات و رحمت الهی را برای آن فقید سعید از خداوند خواستارم.
 

پیام تسلیت آیت الله آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
ارتحال عالم ربانی و فیلسوف الهی آیت ‌الله آقای حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه، موجب تاسف و تاثر اینجانب گردید. شاگردی در محضر عالمان برجسته و عارفان وارسته همچون حضرت امام خمینی و آیت الله بهجت و علامه طباطبایی رحمه الله علیهم اجمعین و همراهی با مقام معظم رهبری از ایشان شخصیتی بی‌بدیل ساخته بود، ایشان با عنایت الهی سراسر عمر با برکت خود را در خدمت به اسلام ناب و انقلاب و خدمت به حوزه‌های علمیه و ترویج فرهنگ اهلبیت علیهم السلام سپری نمودند. فقدان ایشان ضایعه‌ای برای نظام جمهوری اسلامی و حوزه های علمیه  است.

اینجانب این ضایعه را به محضر مقام معظم رهبری مدظله العالی، حوزه‌های علمیه، ارادتمندان و شاگردان و خصوصاً بیت مکرم و بازماندگان تسلیت گفته و از درگاه خداوند متعال برای ایشان رحمت و مغفرت و علو درجات و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت می نمایم.


پیام تسلیت آیت الله احمد جنتی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و دبیر شورای نگهبان
بسم الله الرحمن الرحیم
إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ

رحلت عالم ملکوتی، فقیه بصیر و فیلسوف مجاهد مرحوم علامه آیت الله آقای حاج شیخ تقی مصباح یزدی «قدس سره» عضو مجلس خبرگان رهبری، موجب کمال تأثر و تأسف گردید.

مرحوم آقای مصباح که از شاگردان مبرز حضرت امام و علامه طباطبائی رضوان الله علیهما و از ذخایر اسلام و انقلاب بود در عرصه های مختلف نظام مقدس اسلامی، از جمله مجلس خبرگان رهبری، شورای عالی انقلاب فرهنگی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با روحیه ای انقلابی به عنوان یک متفکر و صاحب نظر حاضر شد و با نظریه پردازی، ارائه آثار علمی و تربیت شاگردان فراوان، همواره یار و یاور انقلاب اسلامی و رهبر معظم انقلاب «مدظله العالی» بود و به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب «اگر خداوند متعال به نسل کنونی ما این توفیق را نداد که از شخصیت‌هایی مانند علامه طباطبائی و شهید مطهری استفاده کند، اما به لطف خدا این شخصیت عزیز و عظیم القدر، خلاء آن عزیزان را در زمان ما پر می‌کند».

از ویژگی‌های بارز ایشان این بود که به مصداق آیه شریفه «إنَّمَا یخْشَی اللّه مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء» بی‌واهمه بر اعتقاد و باوری که داشت می‌ایستاد و مدح و ذم دیگران در او تأثیری نداشت.

اینجانب خاضعانه این مصیبت مؤلمه را محضر مبارک حضرت ولی عصر(عج)، مقام معظم رهبری، حوزه‌های علمیه، علمای اعلام، شاگردان و ارادتمندان به ویژه خانواده و فرزندان فاضل ایشان تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند سبحان برای آن مرحوم روح و رضوان الهی و برای بازماندگان و علاقمندان ایشان صبر و اجر و توفیق ادامه راه این شخصیت انقلابی و بابصیرت را مسئلت دارم.

احمد جنتی
رئیس مجلس خبرگان رهبری و دبیر شورای نگهبان

پیام تسلیت حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی

بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله وانا الیه راجعون

ارتحال عالم مجاهد جامع معقول و منقول استاد مسلّم حوزه‌های علمیّه آیةالله حاج محمد تقی مصباح یزدی را به رهبری معظّم انقلاب و مراجع عظام تقلید و شاگردان و عموم علاقمندان تسلیت ، علوّ درجه آن متفکّر راحل و صبر جمیل و اجر جزیل بیت مکرّم ایشان از خدای سبحان مسئلت می شود.

جوادی آملی
 
پیام تسلیت حجت الاسلام والمسلمین احمد مروی، تولیت آستان قدس رضوی
بسم الله الرحمن الرحیم
با اندوه فراوان ارتحال عالم ربانی، حکیم متأله و فقیه مبارز علامه مصباح یزدی را به پیشگاه حضرت، ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)، حوزه‌های علمیه، شاگردان فاضل، علاقه‌مندان و بیت شریف ایشان تسلیت عرض می کنم.

این عالم بزرگوار و با اخلاص عمر پربرکت خویش را در مسیر فقاهت، حکمت و ترویج آموزه‌های قرآن کریم و مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام سپری کرد. صلابت، پای‌بندی بر اصول و روشنگری در برابر التقاط و شبهات مختلف در حوزه‌های معرفتی و انقلابی، از ویژگی‌های این عمار انقلاب است. دفاع عالمانه و محققانه از نظام اسلامی و ولایت فقیه برگ درخشان دیگری در زندگی پربرکت این دانشمند فرزانه است.

سرزنش‌ها و ملامت‌های گوناگون در اراده ایمانی او، کمترین خللی ایجاد نکرد.

در جوار مضجع شریف حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة والثناء از درگاه خداوند متعال، رضوان الهی را برای روح بلند این عالم وارسته و شکیبایی و پاداش اخروی را برای بازماندگان گرامی و بیت شریف ایشان مسألت می کنم.
 

پیام تسلیت امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش
« بسم الله الرحمن الرحیم
مَوتُ العالِمِ مُصیبَةٌ لا تُجبَرُ و ثُلمَةٌ لا تُسَدُّ - پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله)

درگذشت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، یار دیرین حضرت امام (رحمه الله) و رهبر معظم انقلاب اسلامی موجب تالم و تاثر خاطر گردید. سال‌ها مجاهدت و مبارزات انقلابی ایشان در دوران پیروزی انقلاب و یک عمر خدمت مجاهدانه و خالصانه آن عالم ربانی در تببین و ترویج اسلام و تلاش در تربیت شاگردان در حوزه‌های علمیه کارنامه درخشانی از آن بزرگوار به یادگار گذاشته است.

در کنار مبارزات و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی، آثار ارزشمندی از آن فقیه عالیقدر و انقلابی در زمینه تفسیر، فلسفه و علوم اسلامی برای امروز و فردای رهجویان اسلام ناب محمدی به یادگار مانده و به رشته تحریر در آمده که موجب شناخت عمیق فرهنگ اصیل اسلام و قرآن است. اینجانب ضمن آرزوی علو درجات از درگاه خداوند متعال برای آن عالم مجاهد و انقلابی، رحلت جانسوز ایشان را به پیشگاه حضرت، ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، شاگردان، ارادتمندان و بازماندگان آن مرحوم تسلیت عرض می‌کنم.
فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران
سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی»
 
پیام تسلیت علی لاریجانی، مشاور مقام معظم رهبری
انا لله و انا الیه راجعون
رحلت فیلسوف گرانقدر و متفکر ارزشمند، آیت الله آقای حاج شیخ محمّدتقی مصباح یزدی، مایه تاسف و تالم گردید. آن عالم بزرگوار  در طول عمر پر برکت خود در وادی تألیف، تحقیق و تعلیم گام هایی ارزنده برداشتند و  آثار علمی با ارزشی پدید آوردند.  نگاه فلسفی ایشان به مسائل اسلامی، در شمار حسنات علمی و فکری دوران حاضر است. این‌جانب ضمن تسلیت این ضایعه به حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)،  مقام معظم رهبری، حوزه های علمیه،  جامعه‌ علمی کشور و مخصوصاً به بازماندگان  ارجمند ایشان، رحمت و مغفرت الهی را برای آن عالم بزرگوار مسألت می‌نمایم.
علی لاریجانی 
 
پیام تسلیت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
رحلت فقیه عالیقدر و اندیشمند بزرگ جهان اسلام حضرت آیت الله حاج شیخ محمد تقی مصباح یزدی (رضوان الله علیه) عضو برجسته، موثر و دیرینه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم موجب تألم و تأثر بسیار گردید. در این پیام افزوده شده است: این عالم ربانی با قدرت اجتهاد و اندیشه صائب خود در جهادی عالمانه به مقابله با تفکرات الحادی غرب و انحرافات فرهنگی پرداخت و اندیشه ناب اسلامی را روشن و پاکیزه به جامعه ارائه کرد.

در این پیام آمده است: تسلط ایشان به علوم نقلی و عقلی و همچنین توانمندی‌های فکری و اندیشه ای این عالم متخلق، نقش به سزایی در رشد فکری و هویتی فضلای حوزه داشته است. در این پیام تصریح شده است: این عالم عارف که از پایه گذاران تحول در حوزه و علوم انسانی بود در ایجاد پیوند بین حوزه و دانشگاه نیز نقشی موثر و شایسته داشت. بینش‌ بالای سیاسی‌ و خلوص انسانی‌ این عالم شجاع و مبارز تصویری روشن‌ و واقعی‌ از ابعاد مختلف‌ شخصیت‌ این‌ اندیشمند بزرگ است.

در این پیام خاطرنشان شده است: این استاد برجسته علوم اسلامی با ذهنی عمیق و جامع‌نگر اندیشه‌های‌ فلسفی‌ را در پرتوی از نور توحید و معنویت به جویندگان و طالبان حقیقت ارائه می‌کرد . درس‌های اخلاق عارفانه و سلوک زاهدانه این معلم اخلاق، طلاب جوان را با ایشان مانوس و جمع کثیری را از اخلاق، عرفان، معنویت و معارف الهی بهره‌مند کرده بود.
 

در بخش دیگری از این پیام تاکید شده است: مبارزات انقلابی و همراهی بی نظیر ایشان با امام و رهبری و همچنین کوشش وافر علمی در دفاع و حمایت از ولایت فقیه از ممیزه‌های این شخصیت انقلابی است. در این پیام تصریح شده است: منطق قوی و مستحکم آیت الله مصباح یزدی در نقد جریان‌های سیاسی آلوده موجی از اهانت‌ها و هتاکی‌ها را از سوی برخی جریانات سیاسی متاثر از دشمنان برانگیخت، اما این شخصیت برجسته در تمام دورانی که مورد هجمه قرار می‌گرفت صبورانه تحمل کرد و ثابت قدم و استوار در خط مستقیم انقلاب اسلامی به روشنگری پرداخت.

در این پیام آمده است: این نماینده فقید مجلس خبرگان رهبری قهرمان بصیرت افزایی، روشنگری و دفاع از دین و مکتب اهل بیت علیهم السلام بود و تا پایان عمر پر برکت خود یک انقلابی ولایتمدار و صادق ماند.

در پایان این پیام خاطرنشان شده است:  جامعه مدرسین حوزه علمیه قم رحلت این عالم عارف پرهیزگار را به محضر حضرت بقیة‌الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، مراجع عظام تقلید (دامت‌برکاتهم)، حوزه‌های علمیه و همچنین به بیت مکرم به خصوص آقازاد‌گان محترم، شاگردان و ارادتمندان ایشان تسلیت عرض نموده و برای آن عالم وارسته علو درجات، غفران و رحمت الهی را از خداوند متعال خواستار است.  
 
پیام تسلیت سردار اشتری، فرمانده ناجا
بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و اناالیه راجعون
خبر ارتحال این عالم ربانی و انقلابی، حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی موجب تاسف و تالم بسیار گردید؛ عمر پربرکت ایشان در خدمت انقلاب و سربلندی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بود و با اخلاص و دلسوزی از آرمان های ارزشمند انقلاب و نظام پاسداری کرد و خدمات ارزشمندی به یادگار گذاشت.
اینجانب فقدان این عالم جلیل القدر و خستگی ناپذیر را محضر حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف و نایب برحق ایشان امام خامنه ای عزیز مدظله العالی، جامعه روحانیت وملت شریف ایران اسلامی تسلیت عرض نموده و برای ایشان رحمت واسعه الهی و صبر جمیل و اجر جزیل برای بازماندگان از درگاه خداوند متعال مسئلت دارم.
 

پیام تسلیت سرلشکر باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح
انا لله و انا الیه راجعون إِذَامَاتَ الْعَالِمُ الفقیه ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ. ضایعه جانگداز ارتحال فیلسوف عالیقدر و مجاهد آیت الله محمد تقی مصباح یزدی (رحمه الله) رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمه الله)، موجب اندوه و تاثر فراوان گردید. بی تردید مجاهدت‌های آن عالم برجسته و جلیل القدر طی عمر پربرکت خود در تبیین و اعتلای اسلام عزیز با زبانی گویا و نافذ و خلق آثار و تالیفات برجسته و مرجع در فلسفه و معارف اسلامی و ارائه نظریه سیاسی اسلام و تربیت شاگردان و اساتید ممتاز، متعهد، انقلابی و ولایی و برخوردار از بصیرت در حوزه و دانشگاه و ایفای نقش ها و خدمات ماندگار در مجلس خبرگان رهبری و اتخاذ مواضع هوشمندانه و انقلابی در تبیین و صیانت از اصول، مبانی و گفتمان انقلاب اصیل اسلامی که از وی شخصیتی برجسته و دارای جایگاه والا و منحصر بفرد نزد آحاد مردم بویژه نخبگان و برجستگان جامعه در بزنگاه‌های حساس در دهه های اخیر ساخته بود، برای همیشه زنده و راهنمای نسل های دلسوز و علاقمند به عزت و سربلندی اسلام و ایران عزیز از جمله در حوزه‌های علمیه ودانشگاه‌ها خواهد بود.

اینجانب رحلت آن متفکر برجسته و فقیه انقلابی و پارسا را به پیشگاه مقدس حضرت بقیه الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مراجع عظام، حوزه های علمیه ،جامعه دانشگاهی کشور و به ویژه بیت مکرم و مصیبت دیدگان معزز تسلیت و تعزیت عرض نموده و از درگاه احدیت برای آن فقید سعید رحمت، مغفرت و جنت الهی و برای بازماندگان، شاگردان و ارادتمندان ایشان، صبر و شکیبایی و سکینه قلبی مسئلت می نمایم.
 

پیام تسلیت دکتر علی اکبر ولایتی
مصیبت ارتحال عالم ربانی، مجتهد عالیقدر و یار همیشگی امام و رهبری، حضرت آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی موجب تأسف و تألم فراوان گردید. این مرد بزرگ عمر پربرکت خویش را در راه اعتلاء اسلام، آموزه ها و ارزش های اهل بیت (علیهم السلام) و اهداف بلند نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به کار گرفت و ثمرات ارزشمندی را از خود بر جای گذاشت و با تاسیس و راه اندازی مراکز و مؤسسات مختلف ازجمله مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌ خمینی (رحمه الله) در زمینه تربیت طلاب و علاقمندان به دروس دینی و حوزوی، رفع شبهات و روشنگری دینی همت گمارد و در مسئولیت های مختلف نیز نقش ارزشمندی را  ایفا نمود.

این ضایعه بزرگ را به محضر حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، مقام معظم رهبری، ملت شریف ایران و امت اسلامی، حوزه‌های علمیه، جامعه‏ علمی کشور، بیت معظم و شاگردان و ارادتمندان تسلیت عرض نموده، رحمت و مغفرت الهی را برای آن عالم بزرگوار مسئلت می‌نمایم.
علی اکبر ولایتی
 
پیام تسلیت حجت الاسلام حمید شهریاری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب
بسم الله الرحمن الرحیم
قال علی علیه السلام «إِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ»

خبر ارتحال عالم ربانی، فیلسوف معاصر،دانشمند فرزانه، مجاهد خستگی‌ناپذیر، استاد معزز، معلم اخلاق حوزه و دانشگاه و یار صدیق حضرت امام خمینی (رحمه الله) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) آیت الله مصباح یزدی موجب تألم و تأثر فراوان گردید.

این عالم ربانی و با اخلاص عمر پربرکت خویش را در مسیر حکمت الهی و ترویج آموزه‌های قرآن کریم و مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام سپری نمود».

سالها مجاهدت و مبارزات انقلابی ایشان در دوران پیروزی انقلاب و یک عمر خدمت مجاهدانه و خالصانه آن عالم ربانی در تببین و ترویج اسلام و تلاش در تربیت شاگردان در حوزه های علمیه کارنامه درخشانی از آن بزرگوار به یادگار گذاشته است.

ضایعه فقدان آن مجتهد وارسته را به محضر امام زمان ارواحنا له الفداء، مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)، جامعه روحانیت، حوزه های علمیه، بیت مکرم ایشان، شاگردان معظم له و مردم شریف ایران تسلیت عرض نموده و از خداوند منان برای آن فقید سعید علو درجات و برای همه بازماندگان صبر جمیل و أجر جزیل مسألت می نمایم.
 

پیام تسلیت دکتر سعید جلیلی
انا للّه و انا الیه راجعون
عالم ربانی و فقیه انقلابی حضرت آیت الله مصباح یزدی پس از یک عمر مجاهدت خالصانه به دیدار معبود شتافت.

امروز جهان اسلام در سوگ متفکری بزرگ و سالکی سترگ است که حیات علمی خود را صرف عمق‌بخشی به معرفت دینی و دعوت همگان به حرکت در صراط مستقیم  نمود. حیات پربرکت ایشان آکنده از کوشش برای تحقق اسلام ناب و پیرایش آن از کژی‌ها بود.

پارسایی والای ایشان در پروای از خداوند متعال و نهراسیدن از غیرخدا، از آن بزرگوار شخصیتی ممتاز در ساحت انقلاب اسلامی ساخته بود که با شجاعتی ستودنی چون کوهی استوار، در دفاع از نظام اسلامی می‌ایستاد و در رویارویی با فتنه‌ها و انحرافات واهمه‌ای از هجمه‌ها نداشت.

ایشان یاری توانا برای حضرت امام و مقام معظم رهبری بود که در بزنگاه‌های سخت با تمام سرمایهٔ گران‌سنگ علمی خود  متواضعانه به میدان می‌آمد و پیروی عملی از ولایت را به همگان می‌آموخت.

درود و رحمت الهی بر ایشان و با پیامبر و خاندان گرامی‌اش محشور باد.
 
پیام تسلیت آیت الله موحدی کرمانی، از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام
«فقدان تاسف برانگیز فقیه انقلابی و فیلسوف مجاهد، حضرت آیت ‌الله علامه حاج شیخ محمدتقی مصباح یزدی، موجب تاسف و تاثر فراوان گردید. ایشان به عنوان فقیهی زمان شناس و عالمی متبحر در مباحث گوناگون حوزوی و فلسفی علاوه بر حضور در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و دفاع از آرمان‌های انقلاب ‌و اعتقادات اسلامی، با هوشمندی و زمان شناسی در مقابل فتنه‌ها و توطئه‌های دشمنان و شبهات فکری و عقیدتی جریان نفاق در دهه‌های متمادی ایستاد و در این راه نورانی، توانست علاوه بر نشر تألیفات متنوع، شاگردان مبرز و فاضل فراوانی برای حوزه‌های علمیه و مراکز دانشگاهی تربیت کند تا در همین راه خطیر، برای جوانان و نسل‌های جدید روشنگری و هدایت‌گری را برعهده داشته باشند.

اینجانب از طرف هیات موسس و اعضای محترم شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز با گرامیداشت یاد و خاطره مرحوم آیت الله مصباح یزدی (رحمت ‌الله علیه)، ارتحال این روحانی پرهیزگار و عالم ربانی را به حضرت بقیه الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید و عموم شاگردان و ارادتمندان ایشان و بالاخص به خانواده مکرم و آقازادگان محترم تسلیت عرض نموده و برای آن مرحوم علو درجات و غفران واسعه الهی مسالت می‌نمایم.»
 
مطالب مرتبط

نظر رهبر معظم انقلاب درباره آیت الله مصباح یزدی
فیلمی از حضور مقام معظم رهبری در منزل آیت‌ الله مصباح
بغض آیت الله مصباح یزدی در پاسخ به دختر شهید
علاقه سردار سلیمانی به آیت الله مصباح یزدی

دیدار حاج قاسم سلیمانی با علامه مصباح یزدی

منابع:
1. ویکی پدیا
2. خبرگزاری ایرنا
3. خبرگزاری ایسنا
4. خبرگزاری مشرق
5. روزنامه دنیای اقتصاد
6. پایگاه اطلاع رسانی سازمان اوقاف و امور خیریه
7. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری (دام ظله)
8. پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مصباح یزدی (رحمه الله)

فعالیت ها : : مشاهیر / عالمان و دانشمندان مشاهیر / عالمان و دانشمندان / کلام، ادیان، مذاهب مشاهیر / عالمان و دانشمندان / فقه-اصول فقه مشاهیر / عالمان و دانشمندان / فلسفه - منطق