رنه دکارت

ملیت : فرانسه   -  قرن : 17

رنه دكارت در روز 31 ماه مارس 1596 متولد شد. او اهل تورن فرانسه و فرزند يكي از مشاورين پارلمان برتاني بود. در سال 1606 هنگامي كه پسر ده ساله اي بود هر روز با بيم و وحشت به مدرسه «ژزوئيتها» بنام لامنش مي رفت. درسهايي كه مي گرفت از ادبيات قديم بود كه تحت تأثير فكر ارسطويي قرار داشت. در 1611 روز ششم ژوئن دكارت در يك جلسه سخنراني تحت عنوان اكتشاف چند سياره سرگردان در اطراف مشتري شنيد كه در آن سال گاليله چه اكتشافي كرده است. اين سخنراني در روح او كه كم كم آماده تحقير استيكولاستيك شده بود تأثير فراوان كرد. دكارت در سال 1616 امتحان خود را در رشته حقوق گذرانيد و در اين هنگام وارد قشون پرنس دوناسو شد و وقتي در پادگان «بردا» مشغول خدمت بود تصميم گرفت كه در زندگي هيچ سؤالي را بي جواب نگذارد و در اطراف مسائل تفكر نمايد. از كنايه هاي تاريخ انديشه اينكه جستجو براي دستيابي به حقيقت در جهان در نظريه دكارت بر اصل شك در وجود اشياء و پديده هاي مبتني است. دكارت از بهترين آموزش موجود اروپاي زمان خود شامل بررسي جامع و مفصل منطق ارسطو و دانش فيزيك برخوردار شده دوره آ“ را در بيست سالگي به پايان رسانيده بود ولي وي در پايان احساس كرده بود كه جز چند نكته رياضي هيچ چيز ديگري را به يقين (يا با دقت عيني) نمي داند و از خود اين پرسش را مي كند كه چرا نبايد حقايق را كلاً با همان دقت و يقين رياضي بداند. اين اصل كم كم در او قوت مي گيرد تا آنكه در دهم نوامبر 1619 كه تعطيلات زمستاني خود را در توابع «اولم» مي گذرانيد توانست علمي را به وجود آورد كه بوسيله آن پرده تاريكي را از روي معرفت دور سازد. دكارت اهل جنگ و نظام نبود و به همين مناسبت در بيست و چهار سالگي خدمت نظام را ترك كرد و در سال 1626 به پاريس رفت. در اين سال همه جا صحبت از اكتشافي بود كه بوسيله دوربين هاي نجومي انجام مي گرفت. «ژان فابريسيوس» اهل فلاماند و گاليله و بعد از آنها «شايز» لكه هاي خورشيد را مشاهده نموده بودند. دكارت تحت تأثير اين وضع شروع به تفحص عميقي در دانش آسمان نمود. ابتدا به ساختن دوربين دقيق و كاملي شخصاً اقدام كرد و مجبور شد براي انتخاب بهترين نوع عدسي انكسار اشعه نوراني در عدسيها را مورد مطالعه قرار دهد. در سال 1626 در حاليكه كارگران مشغول تراشيدن شيشه اي به امر او بودند موفق به كشف قانون انكسار نور گرديد. طولي نكشيد كه نجوم علمي را كنار گذاشت تا بتواند مطالعات نظري خود را دنبال كند. دكارت مصمم شد كه كتابي راجع به ساختمان جهان تهيه نمايد. او در سال 1626 در آمستردام زندگي مي كرد و به شهرهاي لاهه و ليد سفر مي كرد. روزي در اين شهر اطلاع يافت كه معلمي به نام «اسنليوس» كه سال قبل از آمدن او به هلند فوت كرده بود قانون انكسار را كشف كرده است. اين موضوع سبب شد كه بعدها دكارت را به دزدي علمي متهم كنند ولي امروزه حقيقت كاملاً از نظر دانشمندان روشن است. اسلنيوس دانشمندي عاليقدر بود و كسي بود كه اولين اندازه گيري علمي را روي كره زمين انجام داد. روشنفكر جوان فرانسوي نيز مانند فيثاغوريان قرنها پيش به اين فكر افتاد كه راه رسيدن به حقيقت بايد همان رياضي باشد. وي بر پايه اين انديشه غرق در مطالعه رياضي شد و با اختراع هندسه تحليلي كه يك ابزار رياضي ضروري و در قياس با هندسه باستاني اقليدس قابل درك تر بود پاداش زحمات خود را گرفت. هنگامي كه دكارت مشغول تهيه كتاب خود بود خبر محكوميت گاليله در تمام نقاط انتشار يافت و او كه شخصي محتاط بود از انتشار كتاب خود منصرف شد. دكارت هندسه تحليلي را كه وسيله ذيقيمتي براي پيشرفتهاي علمي بود بوجود آورد زيرا مطالعه هندسه اقليدسي فقط براي عده معدودي از دانشمندان كه داراي استعداد خارق العاده هستند ممكن است. دكارت بعد از انديشه و مطالعه بسيار شاهكار فلسفي كوتاه خود به نام «گفتار در روش راه بردن در دست عقل و جستجوي حقيقت در علوم» را در سال 1639 انتشار داد. وي در اين تأليف اثر گذار خود تاريخچه رشد فكري و چگونگي آغاز به شك در صحت و سقم آموخته هاي خود را ذكر كرده به اين نتيجه مي رسد كه به همه چيز بايد به ديده شك نگريست جز به شخص شك كننده كه وجود دارد، چرا كه شك مي كند «شك مي كنم، پس وجود دارم» روش خود وي براي بيان آن منظور است. او اعمال آن روش را به قلمروهاي (فكري) ديگر هم گسترش داد و به اين كشف رسيد كه نيل به يقين در آن قلمروها نيز از راه تبديل و تقليل مسائل به يك شكل و راه حل رياضي، ميسر است. مسأله را چنانچه بتوان به صورتي رياضي درآورد و با استفاده از شمار حداقلي از قضاياي استنباطي يا احكام مبرهن رياضي، به آن نظم بخشيد، حاصل يك دستگاه معادلات جبري خواهد بود كه با حل آنها طبق قواعد جبري جوابهاي دقيق و قطعي لازم بدست خواهد آمد. دكارت جهان هستي را ماشين پيچيده عظيم ساعت مانندي مي بيند كه به دست خداوند به كار افتاده و كار آن بدون كمك بعدي وي، تا ابد ادامه دارد. تأكيد برخي از مورخان است كه نيوتن را دكارت ممكن الوجود كرد. اكنون با روش دكارت مي توان به قسمتهاي عالي نيز دسترسي پيدا نمود. دكارت رياضي دان بزرگي بود كه چندان به رياضيات علاقه نداشت. دكارت در 11 فوريه 1650 به مرض ذات الريه زندگي را بدرود گفت.