رضا سیدحسینی

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14

رضا سیدحسینی، نویسنده و مترجم ایرانی بود. سیدحسینی همچنین سرپرست و عضو اصلی تألیف و ترجمه مجموعه شش جلدی فرهنگ آثار بوده‌ است.
 

شناسنامه
22 مهر سال 1305 ه.ش	تولد
11 اردیبهشت سال 1388 ه.ش	درگذشت
بیماری	علت درگذشت
قطعه هنرمندان بهشت زهرا (سلام الله علیها) تهران	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
-	دیگر نام ها
-	تحصیلات
آموزشگاه عالی پست و تلگراف تهران	دانشگاه
نویسنده و مترجم	زمینه فعالیت
-	سبک
دهه سی	سال های فعالیت
تألیفات و ترجمه های متعدد	آثار مهم
انتخاب بعنوان چهره ماندگار، نشان شوالیه پالم آکادمیک فرانسه	جایزه ها
-	وبگاه رسمی
احترام خانم	همسر
کاوه	فرزندان
-	والدین

زندگی نامه

تولد

رضا سیدحسینی مهر سال ۱۳۰۵ ه.ش در اردبیل به دنیا آمد.
 

درگذشت

رضا سیدحسینی، پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری، در سن ۸۲ سالگی در بیمارستان ایران‌مهر تهران درگذشت. عفونت ریه علت مرگ این مترجم اعلام شد. وی از ۱۶ فروردین سال 1388 ه.ش به علت ضعف عمومی و عفونت شدید ریه در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان ایران‌مهر تهران بستری بود و چند بار به حالت اغما فرورفت. پیکر وی پس از تشییع در قطعه هنرمندان بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.
 

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات

وی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی به مدرسه پست و تلگراف تهران رفت و سرگرم خواندن رشته ارتباطات دور شد. سپس برای تکمیل مطالعات خود به پاریس رفت. چندی نیز در دانشگاه دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا به تحصیل فیلم‌سازی پرداخت. سپس به ایران بازگشت و به فراگیری عمیق‌تر زبان فرانسه و فارسی نزد استادانی همچون عبدالله توکل، پژمان بختیاری، پرویز ناتل خانلری و انجمن ایران و فرانسه پرداخت.
 
مادر رضا سیدحسینی اشراف‌زاده بود ولی مانند پدرش خواندن و نوشتن نمی‌‌‌دانست. وی پیش از دبستان یک کلمه فارسی حرف نزده بود. در پانزده سالگی با ورود روس‌ها به اردبیل به مجله‌های خارجی و از جمله ترکی دست یافت و کار ترجمه را از شانزده سالگی با ترجمه از ترکی آذربایجانی و ترکی استانبولی شروع کرد:
«یک قطعه ادبی در "وطن یولوندا" (در راه وطن) بود، ترجمه کردم و بردم گذاشتم روی میز سردبیر روزنامه "جودت" که در اردبیل منتشر می‌شد و در رفتم. بعد دیدم چاپ شده. »
 

فعالیت های فرهنگی

مبانی نقد فلسفه هنر و ادبیات نیز در آموزشکده تئاتر تدریس می‌کرد و طی دوره‌هایی پیاپی سردبیری مجله سخن را به عهده داشته‌است. همچنین، در اداره مخابرات و رادیو و تلویزیون هم خدمت می‌کرد. از همان دوران بود که به طور جدی به کار ترجمه پرداخت. در دوران جوانی در زمینه روان‌شناسی کتابی ترجمه کرده با عنوان «پیروزی فکر» که بسیار مورد توجه قرار گرفت به‌طوری‌که حدود بیست یا سی بازچاپ شد و هنوز هم می‌شود. حال آنکه دیگر ترجمه‌هایش همچون ترجمه «شاهکارهای دنیا» یا «طاعون» آلبر کامو این قدر علاقه‌مند نداشت. این کتاب (پیروزی فکر) که مربوط به روان‌شناسی پیشافرویدی است دربردارنده پندهایی است که انسان را به اندیشه و ژرفنگری وامی‌دارد.
 

آثار

سیدحسینی مکتب‌های ادبی را در ۱۳۳۴ ه.ش منتشر و این اثر را در ۴۲ سال پیوسته تکمیل کرد و چاپ سیزدهم آن در ۱۷۰۰ صفحه منتشر شد، وی همچنین نقش بسیار مهمی نیز در انتشار فرهنگ آثار (۱۳۷۸–۱۳۸۳ ه.ش) ایفا کرد و علاوه بر سرپرستی، ترجمه بیش از سیصد مقاله کوتاه و بلند آن را برعهده گرفت؛ این اثر سترگ با همکاری اسماعیل سعادت، احمد سمیعی، ابوالحسن نجفی، جواد حدیدی و عده‌ای دیگر از مترجمان برگزیده در شش مجلد به چاپ رسید.

درباره ترجمه‌های سیدحسینی در کتاب تاریخ ترجمه ادبی از فرانسه به فارسی، اثر محمدجواد کمالی، چنین می‌خوانیم: «رضا سیدحسینی با زبان ترکی استانبولی کاملاً آشنا بود و دوستش عبدالله توکل نیز فرانسه می‌دانست. آن‌ها به اتفاق از سال ۱۳۲۶ ه.ش، با توجه به وضعیت حاکم بر بازار کتاب و اقبال به ادبیات عامه‌پسند، شش اثر را از طریق این دو زبان به فارسی درآوردند؛ از جمله: بیست و چهار ساعت از زندگانی یک زن و مالک سانفرانسیسکو از اشتفان تسوایگ؛ زن و بازیچهٔ او از پیر لوئی، دختر چشم‌طلایی از بالزاک، مکتب زنان و در تنگ از آندره ژید. سیدحسینی در این فاصله به کمک توکل کمی فرانسه یادگرفت. البته خوش‌اقبالی دیگری هم داشت زیرا در مدرسه‌ای که درس می‌خواند، پژمان بختیاری ناظم و معلم فرانسه بود. با شرکت در کلاس‌های او، کم‌کم به مرحله‌ای رسید که توانست مستقلاً از فرانسه ترجمه کند. او آثار ادبی زیادی را از زبان فرانسه به فارسی برگرداند، از جمله: معشوقه‌های من از موریس دوکُبرا، غوغای ژوئیه از ارسکین کالدول، لایم لایت از چارلی چاپلین، بهار کشنده از لاژوس ژیلاهی، طاعون اثر آلبر کامو، مدراتو کانتابیله از مارگریت دوراس، ضدخاطرات با همکاری ابوالحسن نجفی و امید از آثار آندره مالرو؛ بهانه‌ها و بهانه‌های تازه از آندره ژید و در دفاع از روشنفکران از ژان پل سارتر. او با همکاری جلال خسروشاهی کتاب‌های ترجمه شده‌ای از زبان ترکی نیز دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از: آنسوی کوهستان از یاشار کمال، آخرین شعرها از ناظم حکمت و مرگ عزیز بیعار از لطیفه تکین. . »

کتاب"ضد خاطرات" ترجمه وی، در دوره سوم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کتاب سال برگزیده شد. کتاب "فرهنگ آثار (معرفی آثار مکتوب ملل جهان از آغاز تا امروز)" که ایشان سر ویراستار آن بودند نیز در دوره بیست و یکم کتاب سال انتخاب شده است. کمتر متفکر و نویسنده‌ای، همچون رضا سیدحسینی به طور مداوم حضوری فعال و تأثیرگذار در عرصه فرهنگ و ادبیات ایران داشته است.
 

جوایز و افتخارات

رضا سیدحسینی مترجم پیش‌کسوت در سال ۱۳۸۰ ه.ش عنوان چهره ماندگار را به خود اختصاص داد.
نشان شوالیه پالم آکادمیک فرانسه در سال ۲۰۰۰ نیز از جوایز جهانی این مترجم در حوزه ادبیات می‌باشد. از دیگر ایرانیانی که پس از سیدحسینی این نشان را دریافت کرده‌اند می‌توان محمدعلی سپانلو و احمد کامیابی مسک را نام برد.

در نگاه دیگران

اشخاص

عبدالله کوثری از مترجمان پیشکسوت ایران درباره وی می‌گوید: رضا سیدحسینی با ترجمه‌های درخشان از آثار نویسندگان بزرگ، ادبیات ایران را برای همیشه وام‌دار خود کرده است. سیدحسینی از مهم‌ترین مترجمان تأثیرگذار ادبیات بود که بسیاری از مکتب‌های فکری غرب را به جامعه‌ی ادبی شناساند. او با ترجمه‌ی آثار نویسندگانی مثل سیمون دوبووار و آندره مالرو گنجینه‌های ادبی آن دوره را وارد ادبیات ایران کرد؛ کتاب‌هایی که هنوز هم تجدید چاپ می‌شوند. سیدحسینی نزدیک به شش دهه، از سال 1320 ه.ش تا سال 1380 ه.ش در حوزه‌ی ترجمه فعالیت داشت. وسواس خاص او در کار ترجمه باعث شده است کتابی حتی با ارزش متوسط هم در میان کار‌های او پیدا نکنیم. مرحوم سیدحسینی با نوشتن کتاب مکتب‌های ادبی، همه‌ی ما را مدیون خود کرد. زمانی که ما هیچ تعریفی از واژه‌های منتسب به مکتب‌های رایج آن دوران نداشتیم، او با انتشار این کتاب به نسل جوان احساس اعتماد داد و تا پایان عمر هم به تکمیل و تصحیح آن متعهد بود. من به جرأت می‌گویم که هیچ کتابی به پای این کتاب نمی‌رسد.
 
احمد سمیعی گیلانی از مترجمان مشهور ایرانی، در پیامی به مراسم بزرگداشت رضا سیدحسینی در سال 1385 ه.ش تأکید کرده بود: سیدحسینی در جامعه مترجمان و مولفان، شناخته شده تر از آن است که معرفی شود. نام او را در هر فهرستی از کتابها و مقالات می توان یافت. شاید سالی در این نیم قرن اخیر نبوده باشد که ترجمه ای تازه و خلاق از او به دست نیامده باشد. همه ترجمه های وی خلاق و بسیاری از آنها از مهمترین آثار ادبی جهان هستند. او در ترجمه‌ها، نوشته‌های مطبوعاتی و مصاحبه‌ها، زبانی روشن، ساده، بی تکلف و دلنشین دارد و در ترجمه‌هایش، سرزندگی، شادابی، فصاحت و بلاغت را جمع کرده است. سیدحسینی یک انسان به معنی واقعی است و ویژگی هایش او را از روشنفکران مردم گریز و ادا و اصولی متمایز می کند.

علی دهباشی مدیر مجله ادبی «بخارا» نیز در وصف سیدحسینی گفته است: بیش از هر چیز، روحیه انسان دوستی، صمیمیت و طرز رفتار وی برای ما آموزنده بوده است. ما از سیدحسینی آموختیم که به زبان و ادبیات کهن فارسی عشق بورزیم و برای درست نوشتن، در لابلای متون فارسی غوطه بخوریم و از واژگان و معانی زیبای آن بهره ببریم.

جواد مجابی شاعر و نویسنده در خصوص تلاش بی نظیر حسینی در نوشتن فرهنگ آثار می گوید: هر فردی از عهده کاری که سید حسینی در فرهنگ آثار انجام داد، برنمی آمد؛ پایمردی، انضباط و مدیریت او باعث شد در مدت کوتاهی این فرهنگ چاپ شود.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. خبرگزاری همشهری آنلاین
3. خبرگزاری ایسنا
4. بنیاد نخبگان اردبیل