آلنوش طریان

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14

دکتر آلنوش طریان دارای دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن فرانسه و عضو هیأت‌علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و بانوی اختر فیزیک و مادر علم ستاره‌شناسی مدرن، مؤسس نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی در ایران، عضو کمیته ژئوفیزیک دانشگاه تهران و نخستین زن فیزیکدان کشور است.
 

شناسنامه
18 آبان سال 1300 ه.ش	تولد
15 اسفند سال 1389 ه.ش	درگذشت
قبرستان ارامنه تهران	آرامگاه
ایرانی	ملیت
مسیحیت	دین
دکترای فیزیک	تحصیلات
دانشگاه سوربن	دانشگاه
تدریس، پژوهش	زمینه فعالیت
از دهه 40	سال های فعالیت
لوح‌های تقدیر متعدد	جایزه ها
پدر: آرتو ر طریان– مادر: وارتو طریان	والدین

زندگی نامه

تولد

آلنوش طریان، در سال ۱۲۹۹ ه.ش (۱۹۲۰ م) در یک خانواده ارمنی در تهران متولد شد. پدر آلنوش، آرتو طریان در جلفای اصفهان و مادرش، وارتو طریان در تهران زاده شد. آرتو طریان دانش‌آموخته بازیگری و نمایش از مسکو و پایه‌گذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و تئاتر در ایران بود. پدر طریان پاره‌هایی از شاهنامه را به زبان ارمنی بازگردانی کرده بود. و مادرش در رشته ادبیات و هنر سخنوری در کشور سوئیس تحصیل کرده بود و نخستین زن ایرانی ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه کرد.

او در سال‌های جوانی به مردی علاقه‌مند بوده‌است، اما مرگ او سبب شد تا طریان تصمیم بگیرد برای همیشه مجرد باقی بماند. او هرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت. اما منزلش را در جلفای نو اصفهان وقف دانشجویانی کرد که محل اسکان مناسبی ندارند.

درگذشت

وی سال‌های پایانی عمر خود را در خانه سالمندان توحید گذراند. آلنوش طریان در روز شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۸۹ ه.ش در سن ۹۰ سالگی در خانه سالمندان توحید تهران درگذشت. روز دوشنبه، ۱۶ اسفند ۱۳۸۹ ه.ش (۷ مارس)، مراسم ترحیم آلنوش طریان، در کلیسای مریم مقدس تهران برگزار و پیکر وی از این محل تشییع و در گورستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد.
 

سمت و فعالیت ها

فعالیت های علمی

تحصیلات

آلنوش طریان در شش سالگی وارد مدرسه ارمنیان تهران شد و نه سال در آنجا تحصیل کرد. سپس، برای تکمیل تحصیلات دورهٔ متوسطه، به مدت دو سال نیز در مدرسهٔ انوشیروان دادگر تحصیل کرد. برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه تهران شد. خانم طریان در سال ۱۳۲۶ مدرک لیسانس خود را رشته فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران گرفت و پس از مدتی اشتغال در همان دانشکده، (پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی وی مدتی به عنوان مسئول آزمایشگاه‌های فیزیک فعالیت کرد. )

وی به زبان‌های فارسی، ارمنی و فرانسوی تسلط داشته و با ترکی و انگلیسی آشنایی داشت. پس از تلاش بی‌نتیجه برای متقاعد کردن استادش، محمود حسابی، برای کمک به اعزام وی به خارج از کشور، در تابستان ۱۳۲۸ به تشویق پدر و با هزینه شخصی خود برای ادامه تحصیل به بخش فیزیک اتمسفر دانشگاه پاریس رفت.

وی در سال ۱۳۳۷ ه.ش (۱۹۵۶ م) مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربن کسب کرد(خانم طریان دانشنامه دکترای دولتی خود را از دانشکده علوم دانشگاه سوربن فرانسه در سال ۱۳۳۵ ه.ش (۱۹۵۶) اخذ کرد) (او بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس، به ایران بازگشت) (و برای خدمت به کشور، پیشنهاد کرسی استادی دانشگاه سوربن را رد کرد و به ایران بازگشت) (بانو آلنوش با اتمام تحصیلات خویش در رشتهٔ فیزیک و دریافت درجه دکتری در این رشته، در حالیکه امکان ماندن و فعالیت در فرانسه برای وی مهیا بود ترجیح داد تا از تخصص خویش در ایران استفاده نماید. )

و پس از بازگشت به ایران، در دانشگاه تهران تدریس کرد(و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد. ) و در سال ۱۳۴۳ ه.ش در همین دانشگاه به درجه استادی رسید. (به عنوان اولین استاد زن، در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول به کار شد)استاد طریان بلافاصله پس از بازگشت به ایران از سوی دانشگاه تهران دعوت به همکاری و تدریس شد. او ابتدا، در سمت دانشیار فیزیک، واحد ترمودینامیک را تدریس می‌کرد اما بعد به منزلهٔ استاد واحد فیزیک ستارگان، که پس از ورود دوبارهٔ ایشان به دانشگاه افتتاح شده بود، تدریس کرد.
 
در سال ۱۳۳۸ ه.ش دولت فدرال آلمان غربی بورس مطالعه رصد خانه فیزیک خورشیدی را در اختیار دانشگاه تهران قرار داد و طریان برای این بورس انتخاب شد و از فروردین سال ۱۳۴۰ ه.ش به مدت ۴ ماه به آلمان رفت و بعد از انجام مطالعات به ایران بازگشت. وی نخستین کسی بود که در رصدخانه دانشگاه تهران فیزیک ستاره تدریس کرد. علاقه او به علم و دانش سبب شد وصیت نامه ای تنظیم کند و منزل مسکونی خود را بعد از مرگ به ارامنه جلفا و دانشجویانی که محل اسکان مناسبی ندارند ببخشد او تا سال های اولیه انقلاب مشغول فعالیت بود.

آلنوش طریان در دوره خدمت علمی خود به ریاست گروه تحقیقات خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران رسید و نقشی مهم در تأسیس و ادامه کار رصدخانه فیزیک خورشیدی ایفا کرد. در خرداد ۱۳۴۳ ه.ش طریان به مقام استادی ارتقا پیدا کرد این فیزیکدان ایرانی برای نخستین بار موضوعات فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک را در دانشگاه تهران تدریس کرد.

وی نخستین فیزیکدان زنی بود که در یکی از دانشگاه‌های ایران به این مقام علمی دست می‌یافت (و بدین ترتیب او اولین فیزیکدان زن در ایران است که به مقام استادی دست پیدا کرده). وی در سال ۱۳۴۵ ه.ش به عنوان عضوی از کمیته ژئو فیزیک دانشگاه تهران انتخاب شد و در سال 1348 ه.ش رسماً به ریاست گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران منصوب شد و در رصدخانه فیزیک خورشیدی که خود در بنیانگذاری آن نقش عمده ای داشت، فعالیت خود را آغاز کرد. طریان که اولین کسی بود که در ایران درس فیزیک ستاره‌ها را تدریس می‌کرد.

فعالیت ها

مهمترین خدمات علمی طریان عبارتند از:
پایه‌گذاری نخستین رصدخانهٔ فیزیک خورشیدی
پایه‌گذاری نخستین تلسکوپ خورشیدی
ارائهٔ درس‌های فیزیک خورشیدی و اختر فیزیک برای نخستین بار در ایران
وی همچنین تحقیقات علمی دربارهٔ انرژی خورشید دارد و معتقد است در ایران که ۲۴۱ روز از سال به‌طور کامل از انرژی خورشید برخوردار هستیم می توان از این منبع استفاده بسیاری کرد.
وی بارها در کنفرانس‌ها و مجامع علی خارج از کشور شرکت کرد. وی همچنین در کنفرانس‌های بین‌المللی از جمله کنفرانس سال ۱۳۴۰ ه.ش (۱۹۶۱ م) دانشگاه برکلی کالیفرنیا، در سال ۱۳۴۴ ه.ش (۱۹۶۵ م) در یک دوره پژوهش علمی در آلمان و در سال ۱۳۴۹ ه.ش (۱۹۷۰ م) در انگلستان شرکت کرد.
 

جوایز و افتخارات

نشان مسروپ ماشتوتس از طرف عالیجناب جاثلیق آرام اول، رهبر مذهبی ارمنیان جهان، حوزه کیلیکیه
لوح تقدیر از طرف وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، به مناسبت کسب عنوان پیشکسوت برجسته کشوری، اهدا شده به دست آقای صادق محصولی
لوح تقدیر از طرف مدیریت سازمان علوم و ستارهشناسی تهران، شهرداری منطقهٔ یک، خانم نیلوفر قاسمی وش
لوح سپاس از طرف کیوان دواتگران، مدیر کل دفتر امور سالمندان
لوح تقدیر از طرف دانشکدهٔ فیزیک دانشگاه تهران
لوح تقدیر از طرف انجمن نجوم آماتوری ایران
لوح تقدیر از طرف ابوالحسن فقیه، رئیس سازمان بهزیستی کشور، به مناسبت روز جهانی سالمندان ( 1385 ه.ش)
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ژئوفیزیک ایران؛ نبی بید هندی، رئیس مؤسسه ژئوفیزیک (۱۳۸۵ ه.ش)
لوح تقدیر از طرف دفتر ریاست جمهوری، زهره طیب نوری زاده، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مرکز زنان و خانواده، به مناسبت کسب عنوان بانوی نمونه فرهیخته سال و بزرگداشت هفته زن (تیر ۱۳۸۵ ه.ش)
لوح تقدیر از طرف انجمن خیریه بانوان ارامنه تهران (۱۳۸۵ ه.ش)
لوح یادبود از طرف انجمن فرهنگی بیستون (۱۳۸۸ ه.ش)
دریافت عنوان پیشکسوت نمونه کشور، از طرف سازمان بازنشستگی کشور، در چهارمین همایش پیشکسوتان ایران (آذر ۱۳۸۸ ه.ش)
لوح سپاس از طرف سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی، آقای علی اکبر اشعری، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی(۱۳۸۹ ه.ش)
لوح تقدیر از طرف مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و انجمن خیریه بانوان ارامنهٔ تهران (۱۳۸۹ ه.ش).

او همچنین از سوی برنامه فرزانگان که به سفارش شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران تهیه شده بود به عنوان چهره ماندگار در عرصه علمی معرفی می‌شود.

وی به عنوان مادر نجوم ایران نیز، توانست دانشجویان فراوانی را از نزدیک با مباحث مربوط به فیزیک آشنا و تجربه کار با تلسکوپ و دیگر ابزار رصدخانه‌ای را برای آنها امکان‌پذیر کند. دکتر طریان بارها در کنفرانس‌ها و مجامع علمی خارج از کشور شرکت و نام ایران را در این مجامع پرآوازه کرده و فیزیک ایران را به آن کشورها شناساند. از جوایز و افتخارات این استاد شهیر رشته فیزیک می‌توان به دریافت لوح تقدیر از رئیس‌جمهور وقت در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۸۵ ه.ش، نشان «مسروپ ماشتوتس» از طرف رهبر مذهبی ارمنیان جهان، حوزه سیلیسیه و لوح پاسداشتی از طرف انجمن نجوم آماتوری آسمان وارنا از آن جمله است. همچنین سازمان‌ها و نهادهایی که به پاس زحمات خانم دکتر آلنوش طریان از ایشان قدردانی کرده‌اند عبارتند از انجمن نجوم آماتوری ایران، انجمن نجوم آسمان وارنا، انجمن نجوم ثاقب گیلان، انجمن فرهنگی بیستون و مرکز علوم ستاره‌شناسی ایران.

در نگاه دیگران

فیلم

در سال ۱۳۸۲ ه.ش فیلمی مستند از زندگی آلنوش طریان ساخته شد که «سوی خورشید» نام داشت. این فیلم مستند یکی از قسمت‌های برنامه فرزانگان ایران بود که به سفارش شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی تهیه شد.

منابع:
1. ویکی پدیا
2. دانشگاه تهران
3. همشهری آنلاین