یحیی مافی

یحیی مافی (زاده ۱۳۰۲ - ۹ بهمن ١٣٩٢) یکی از پایه‌گذاران مجتمع آموزشی مهران، آموزگار، کارشناس و پژوهشگر مسائل آموزشی و تربیتی است.

زندگی و خانواده

یحیی مافی از خانواده ی پدری، کردتبار و از ایل مافی است. اجداد او، در دوره قاجاریه به دلیل سرپیچی و نافرمانی از حکام قاجاری به چند نقطه از ایران کوچانده شدند. پدر یحیی در منطقه ی قزوین و الموت ساکن شد. در معلم کلایه الموت بود که با دختری ازدواج کرد و یحیی اولین فرزند این خانواده شد. هنگامی که یحیی به سن مدرسه رسید،‌ پدرش او را روانه شهسوار کرد تا تحت سرپرستی عموی‌اش به آموزش بپردازد. یحیی دوره ی مدرسه و سه سال اول دبیرستان را در شهسوار و در مدارس نوبنیادی که در عصر رضا شاه در ایران گسترش می‌یافت، گذراند. پس از آن به سبب نبود دوره ی دوم دبیرستان، برای کار و ادامه ی تحصیل در زمانه ی پرآشوب جنگ جهانی دوم راهی تهران شد و در همین شهر دیپلم خود را گرفت.

یحیی مافی کار خود را در چاپخانه آغاز کرد و حضور در چاپخانه سبب شد او با گروهی از برجسته‌ترین روزنامه‌نگاران و سیاست مداران ایران در دهه ی ۲۰ شمسی آشنا شود. این آشنایی‌ها سبب شد که به کار دستیاری در انتشار روزنامه‌هایی مانند داد با صاحب امتیازی عمیدی نوری که از نزدیکترین یاران دکتر محمد مصدق تا پیش از کودتای ۱۳۲۸ بود،‌ بپردازد. کار در روزنامه و تماس پیوسته با روزنامه‌نگاران و سیاست‌مداران برای او مدرسه زندگی بود و تجربه‌هایی بسیار آموخت که در مسیر زندگی آینده بسیار به کارش آمد. در همین دوره یحیی مافی کار آموزگاری را با تدریس در مدارس شبانه تهران آغاز کرد و همین کار سبب شد که برای همه سال‌های دیگر زندگی درگیر در کار آموزش کودکان و نوجوانان شود.

فعالیت‌های آموزشی و پرورشی

یحیی مافی در سال ۱۳۲۹ با معصومه ( فرنگیس) سهراب ازدواج کرد و این پیوند سبب شد که انگیزه‌های آن‌ها برای کار در گستره ی آموزش و پرورش بیشتر شود. در سال ۱۳۳۲ او با همکاری همسرش کودکستان مهر و سپس در سال ۱۳۳۴ دبستان مهران را پایه گذاشتند. دبستان مهران و در پی آن مجتمع آموزشی مهران برآمده از نیازهای اندیشیده شده در سطح ملی بود. در دهه ۱۳۳۰ وزارت فرهنگ یا آموزش و پرورش برای کارآمدی این نظام به افراد دارای صلاحیت که می‌توانستند شروع کنندهٔ فضایی نو در نظام آموزش و پرورش ایران باشند،‌ اجازه تاسیس آموزشگاه می‌داد. در چند دهه کار مستمر در امر مدرسه‌داری،‌ این زوج ثابت کردند که نقش فرهیختگان در تحول آموزشی تا اندازه‌ای می‌تواند کارساز باشد. مدرسهٔ مهران تا هنگام وقوع انقلاب اسلامی که در اختیار این زوج بود،‌ یکی از بهترین الگوهای آموزشی ایران را پایه گذاشت که هم برای نسل‌های دیروز و هم برای نسل های فردا پر از تجربه‌های گران‌بها است. حضور حلقه‌ای از این مدارس در شهر تهران سبب شد که در سال ۱۳۴۸ انجمن ملی مدارس هماهنگ پایه‌ریزی شود که هدف از راه‌اندازی آن هم‌اندیشی برای بیان مشکلات و پیدا کردن راهکارهای آموزشی و مدیریتی در سطح خرد و کلان بود. چنین هم اندیشی‌هایی فرصتی بود که نخبگان آموزش و پرورش ایران در آن دوره زمانی بهتر و بیشتر خود و توانایی‌هایشان را بشناسند.

از همان آغاز کار در عرصه آموزش و پرورش آن دو مکمل یکدیگر بودند. برنامه ریزی های آموزشی ،‌فراتر از آنچه آموزش و پرورش وقت آنها را موظف کرده بود،‌ نیاز به مطالعه و تجربه اندوزی داشت. نوآوری هایی که این دو در طول دوران مدرسه داری خود به جا گذاشتند،‌ حاصل این دریافت درست بود که کودکان در هرنسل با چه هدفی و برای پر کردن کدام بخش خالی و مورد نیاز جامعه تربیت می شوند. هدف های آن ها در آموزش و تربیت کودکان پاسخگوی نیازهای جامعه ای در حال توسعه بود که برای ساختن باید نیروهایی کاردان و خلاق را به کار می گرفت. آموزش همه جانبه از هنر تا دانش و ورزش به جنبه های گوناگون رشد کودکان پاسخ می داد و این چیزی بود که در سیاست گذاری مجتمع آموزشی مهران همیشه رعایت می شد. یکی از دلایل کامیابی این زوج در اداره مجتمعی که در سال های آخر مسئولیت آن ها بیش از هزار دانش آموز داشته است،‌ درک توانایی های فردی هریک در حوزه مشخصی از کار بوده است. اگر معصومه سهراب بر برنامه ریزی درسی و روند آموزش خلاق در مجتمع مهران نظارت داشت، در کنار او یحیی مافی مدیریت این سازمان گسترده را با توانایی های خود پیش می برد.

یحیی مافی و معصومه سهراب در کنار برخورداری از منابع مطالعاتی گوناگون، به سفرهای عملی باور داشتند و در دوره کار خود برای شناخت نظام آموزش و پرورش در کشورهای پیشرفته یا کشورهایی با الگوهای سوسیالیستی به امریکا، اروپا و اتحاد جماهیر شوروی آن زمان مسافرت کردند و تجربه هایی گرانبها با خود آوردند.

پس از دوره بازنشستگی اجباری یا خانه نشین شدن این زوج آن ها ارتباط عاطفی را با دانش آموزان دیروز که اکنون در سرتاسر جهان پراکنده شده بودند،‌ادامه دادند و این ارتباط پایدار نشان دهنده کامیابی آن ها در تحول شخصیتی کودکان دیروز و بزرگسالان متعهد و فرهیخته و با احساس امروز است.

فعالیت در عرصه ادبیات کودکان

یحیی مافی همچون همسرش کار اجتماعی و فرهنگی را در گستره ادبیات کودکان با حضور در هیئت مدیره شورای کتاب کودک تا این روزگار ادامه داده است و در پیشبرد امر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان نقش بسیار سازنده ای داشته است. طی سالهای ۱۳۹۰-۱۳۶۶ عضو هیأت مدیره شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان شد. او همچنین از جمله پایه گذاران انجمن پژوهشهای آموزشی پویا است. یحیی مافی در سال ۱۳۶۰ با همکاری همسرش انتشارات کتاب کودک و نوجوان را که ناشری تجربی بود تأسیس کرد. ویژگی کتابهای تهیه شده توسط این مؤسسه چاپ کتاب به زبانهای کردی، ترکی و فارسی بصورت همزمان بود.