زکات فطره و یا فطریه یکی از فروع دین اسلام است. بر کسی که خودش فقیر نباشد واجب است برای خود و تمام کسانی که تحت تکفل او هستند زکات فطره را بپردازد. اگر کسی که فطره بر او واجب است آن را پرداخت نکند بر فرد تحت تکلف واجب نمی شود.
 
به گزارش راسخون، امام صادق(علیه السلام) در روایتی که  کتاب وسائل الشیعه آورده است، فرموده اند: تکمیل روزه به پرداخت زکات یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم کمال نماز است.
 
به مناسبت نزدیک شدن عید سعید فطر و موعد پرداخت فطریه، نظر چند تن از مراجع عظام تقلید شیعه و امام خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی را درباره سوالاتی خاص حول مساله فطریه که از توضیح المسائل و استفتائات آنها گردآوری شده، که در ادامه می خوانید.
 
 احکام مصرف زکات فطره توسط آیت‌الله العظمی امام سیدعلی خامنه‌ای (مدظله)، رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز چنین بیان شده است :
 
س: آیا زکات فطره را مى‌‏توان به خانواده فقیر غیر متدین داد؟
 
ج) در زکات فطره، عدالتِ گیرنده لازم نیست؛ ولى به کسى که آشکارا گناه کبیره انجام مى‏دهد، بنابر احتیاط نباید زکات فطره داد.
 
س: آیا پدر مى‏‌تواند زکات فطره را به فرزند دانشجوى خود که محتاج است، بدهد؟
 
ج) اگر فرزندان فقیر باشند، پدر و مادر باید مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‌توان چیزى از زکات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دین و یا مایحتاجى که تأمین آن بر پدر واجب نیست اشکال ندارد.
 
س: آیا جایز است زکات فطره را به عنوان هدیه، به خویشاوندان آبرومند و مستحق داد؟
 
ج) می‌تواند به عنوان هدیه بدهد و لازم نیست به او بگوید زکات فطره است؛ ولى باید در نیت قصد زکات کند.
 
س: کسى که سید نیست، میتواند فطره را به سید بدهد؟
 
ج) خیر، جایز نیست.
 
س: آیا جایز است زکات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى که باعث نشر معارف دین میشود صرف کرد؟
 
ج) صرف زکات فطره در راه نشر معارف دین اشکال ندارد؛ ولى بهتر است آن را به فقیر بدهند.
 
س: همسرم از سادات مى‌باشند با توجه به اینکه فطریه ایشان به عهده اینجانب مى‌‌باشد و من نیز سیّد نیستم و با عنایت به اینکه فطریه سادات جداگانه دریافت مى‌شود آیا فطریه مربوط به همسرم را در محل فطریه سادات باید قرار داد؟
 
ج) ملاک در پرداخت فطریه معیل (پرداخت کننده فطریه) است نه عیال، بنابراین شما نمى‌توانید فطریه خود را به سیّد بپردازید هر چند همسر شما از سادات باشد.
 
س: آیا فطریه را به سادات فقیر مى‌توان داد؟
 
ج) غیر سادات نمى‌توانند به سادات فطریه پرداخت نمایند.
 
س: اگر شخصى وضع مالى خوبى ندارد و براى مداواى بیمارى دختر بچه‌اش که هزینه زیادى دارد نیازمند پول است، آیا زکات فطره به او تعلق مى‌گیرد؟ و اگر بعداً معلوم شود که اصلاً او مستحق نبوده حکم چیست؟
 
ج) اگر فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست و مى‌توانید زکات خود را به او بدهید و اگر بفهمید فقیر نبوده چنانچه مالى را که به او داده‌اید از بین نرفته باشد، مى‌توانید پس بگیرید و به مستحق بدهید و اگر نتوانید پس بگیرید، باید از مال خودتان فطره را بدهید.
 

چه کسانی باید فطریه پرداخت کنند؟

موضوع

نام مرجع

شرح حکم

حق پرداخت فطریه

آیت الله سیستانی

کسى که موقع غروب شب عید فطر، بالغ و عاقل است و بیهوش و فقیر و برده نیست، باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند، هر نفرى یک صاع که گفته مى‏شود تقریبا سه کیلو است از غذاهاى معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش، یا برنج یا ذرت به مستحق بدهد، و اگر بجاى آن پول هم بدهد، کافى است.

آیت‌الله مکارم شیرازی

کسانی که درآمدشان نسبت به مخارجشان، در حد زندگی متعارف شرع کافی باشد، حال این شخص کارگر،کارمند،کشاورز،کاسب و ... باشد،‌ باید فطریه بدهد.

کسانی هم که درآمدشان به مخارجشان نخورد،‌ مانند این که درآمدش 19 و خرجش 20 باشد. این شخص فقیر شرعی است و می‌تواند فطریه بگیرد؛ البته منظور زندگی بدون ریخت و پاش و تجملات است.

فطریه جنین در شکم مادر

آیت الله صافی گلپایگانی

واجب نیست.

آیت الله حسین مظاهری

پرداخت فطریه لازم نیست، ولی برای محافظت او مطلوب است.

فطریه کودک به دنیا آمده در رمضان

آیت الله سیستانی

اگر پیش از غروب عید فطر بچه‏دار شود، باید فطره کودک را بدهد.

آیت الله صافی گلپایگانی

اگر بعد از مغرب شب عید فطر بچه‌دار شود، واجب نیست فطره او را بدهد؛ اگرچه مستحب است فطره کسانی را که بعد از مغرب تا پیش از ظهر روز عید نان خور او حساب می‎شوند بدهد.

آیت الله حسین مظاهری

باید زکات فطره برای او داد.

فطریه سرباز در حال خدمت

آیت الله صافی گلپایگانی

در صورت تمکّن مالی فطریه را باید خودشان بپردازند.

آیت الله مکارم شیرازی

اگر تمکن مالى دارد، بنابر احتیاط واجب خودش بپردازد.

آیت الله نوری همدانی

در صورتی که نان خور پدر به حساب می آیند به عهده پدر است و اگر هزینه آنان به عهده اداره مربوطه باشد زکات فطره بر کسی واجب نیست.

 

فطریه به چه کسانی باید پرداخت شود؟

موضوع

نام مرجع

شرح حکم

محل اصلی مصرف فطریه

آیت الله سیستانی

زکات فطره را بنابر احتیاط واجب، باید فقط به فقرا داد. و منظور فقراى شیعه است که داراى شرایط در مستحقین زکات مال هستند، و چنانچه در شهر از فقراى شیعه کسى نباشد مى‏توان آن را به فقراى دیگر مسلمانان داد، ولى در هر صورت نباید به ناصبى داده شود.

آیت الله مکارم شیرازی

زکات فطره برای شیعیان نیازمند باید مصرف شود. اما در صورت داشتن این شرط مثلا می توان به زلزله زدگان نیز پرداخت کرد.

آیت الله صافی گلپایگانی

زکات فطره بنابر احتیاط واجب باید به فقرای شیعه برسد و اگر به سازمان‌ها و موسسات خیریه داده می شود، یقین کند که بدون کم و زیاد در مورد فقیر شیعه صرف شود.

آیت الله نوری همدانی

احتیاط مستحب آن است که فقط به فقرای شیعه بدهند.

آیت الله مظاهری

زکات فطریه را در هر کار خیری می‌توان مصرف کرد، ولی پرداخت به فقرا بهتر است.

پرداخت فطریه به سید

آیت الله سیستانی

کسى که سید نیست، نمى‏تواند به سید فطره بدهد، حتى اگر سیدى نان خور او باشد، نمى‏تواند فطره او را به سید دیگرى بدهد .

آیت الله نوری همدانی

کسی که سید نیست نمی تواند به سید فطره بدهد .

آیت الله مظاهری

سید به سید و سید به غیر سید می‌تواند بپردازد و اگر ضرورتی باشد، غیر سید به سید هم می‌تواند پرداخت کند.

پرداخت فطریه به واجب النفقه

آیت الله صافی گلپایگانی

زکات فطره را نمی‌توان به واجب النفقه، مانند فرزند، زن، پدر یا مادر حتی اگر مستحق باشند، داد.  

پرداخت فطریه به نزدیکان

آیت الله سیستانی

مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان و همسایگان فقیر خود را بر دیگران مقدم دارد، و سزاوار است که اهل علم و دین و فضل را به دیگران نیز مقدم دارد.

آیت الله مکارم شیرازی

اینکه شخص بخواهد برای کمک به خویشاوند خود در شهر دیگر، زکات خود را برای او بفرستد، نمی‌تواند، مگر این که در شهر فقیر نباشد؛ البته راهکاری در این عرصه وجود دارد به این صورت که یکی از دوستان فرد که در آن منطقه زندگی می‌کند، زکات فطریه او را بدهد، و این شخص، بعد‌ها بدهی خود را به آن شخص پرداخت کند.

آیت الله صافی گلپایگانی

مستحب است در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.

/2759/