حضور ایرانی‌ها در قیام مختار به خونخواهی امام حسین(ع) بسیار پررنگ است با این حال، منابع تاریخی گزارش‌هایی از یاران ایرانی امام حسین (ع) ثبت کرده‌اند که در جریان عاشورا در کنار حضرت حضور داشتند.
 
نسیم، در منابع تاریخی درباره یاران و اصحاب ایرانی امام حسن مجتبی(ع) اطلاعات چندانی وجود ندارد، اما درباره یاران ایرانی امام حسین(ع) در جریان  عاشورا، گزارش های ضد و نقیض زیادی وجود دارد. در نوشتار پیش رو آنچه تا حدود زیادی مورد اتفاق مورخان قرار گرفته به عنوان یاران و اصحاب ایرانی امام حسن و امام حسین(ع) مطرح خواهد شد.
 
محمد بن سیرین از اصحاب امام حسن(ع)
 
محمد فرزند سیرین اهل «جرجرا» یا شهری از توابع نهروان است.این شهر میان واسط و بغداد قرار دارد.شغل ابن سیرین آهنگری بود. وی فردی بسیار عابد و زاهد بود و بسیار به عبادت می پرداخت. ابن سیرین در تعبیر خواب شهره روزگار بود. وی از اصحاب و یاران ایرانی امام حسن مجتبی(ع) بود که از ایشان و دیگر صحابی پیامیر(ص) حدیث نقل کرده است. وی همیشه به کنایه به عایشه و معاویه خرده می گرفت و از حضرت علی(ع)،امام حسین(ع)، ابوذر، حجر بن عدی و دیگر صحابی جانبداری می کرد. وی در سال 110 هجری قمری در سن 75 سالگی در بصره در گذشت.
 
اصحاب ایرانی امام حسین(ع)
 
درباره یاران ایرانی امام حسین(ع) در کربلا اتفاق نظری وجود ندارد. برخی حتی سی نفر هم گفته اند. باقر شریف قرشی می نویسد: سپاه امام حسین(ع) در کربلا از دو عنصر عرب ها و موالی یا غلامان غیر عرب تشکیل شده بود و برخی از موالی افتخار ایرانی بودن را داشتند که نام دوازده تن از این بردگان را در کتاب خود آورده است.
 
مشهورترین موالی در کربلا : 
 
1. سالم بن عمر او از موالیان  و از شیعیان کوفه بود و در کربلا به شهادت رسید.
 
2. سعید غلام عمر بن خالد صیداوی که در روز عاشورا به شهادت رسید.
 
3.سعد حرث ، ا ز موالیان حضرت علی(ع) بود. بعد خدمت امام حسن(ع) و سپس در محضر امام حسین(ع) بود و در روز عاشورا به شهادت رسید.  
 
4. شبیب غلام حرث جابری
 
 5-واضح ترکی از موالیان حارث سلیمانی
 
6-قارب بن عبدالله دوئلی
 
 7-نصر بن ابی نیزر
 
8-اسلم بن عمرو ترکی
 
 9-جابر بن حجاج کوفی سلمانی...از دیگر موالیانی بودند که در روز عاشورا در کنار سیدالشهداء(ع) افتخار شهادت را پیدا کردند.
/2759/