«زیر سقف دودی» خیلی حرف ها برای زدن داشت

انتخاب نام این فیلم قطعا ذهن مخاطب را به سمت بحران های موجود در جامعه یا خانواده یا زندگی مردم می برد، اما شاید غیر از خیانت که سوژه پر کاربرد فیلم سازهای اجتماعی و کم تجربه و غیر‌خلاق شده است، به سختی می‌توان حدس زد کدام بحران جامعه امروز مد‌نظر این کارگردان با دغدغه است.

 راسخون : خانم درخشنده که از دغدغه های خود در عرصه‌های مختلف و خصوصا فرهنگ گفته‌اند: «کارگردان مثل بقیه انسان‌ها و حتی مسوولانی که در کنار ما هستند باید بسیار کنجکاو باشد یعنی بتواند ببیند چه مسئله‌ای در جامعه حاد و چه مسئله‌ی اجتماعی نیاز به بررسی و درمان دارد، بطور کلی کارگردان باید حساس و فرزند زمانه خودشان باشند، نقش یک کارگردان این است که به اطراف خود نگاه کند و بیندیشد که در شرایط فعلی چه فیلمی می‌تواند بسازد که مشکلی از مشکلات مردم را کمرنگ کند.»  

ایشان در مصاحبه ای دیگر از ضرورت فرهنگ عاشورا در سینما چنین گفتند: «آزادگی، انسانیت و تلاش برای دفاع از حق و مبارزه با باطل از عناصر اصلی فرهنگ عاشورایی هستند و فلسفه عاشورا باید همواره در فیلم‌های سینمای ایران جاری باشد.»

جنس کار این کارگردان و نویسند سینمای ایران، بیان مشکلات و ارائه راهکار برای درمان مشکل موجود است و در این فیلم هم بوضوح و با تلاش فراوان بحران موجود در قصّه‌ی فیلم را به نتیجه‌ی روشن و قابل قبول می‌رساند. 

این فیلم که در سال گذشته در شش رشته نامزد دریافت سیمرغ شد و در دو رشته بهترین کارگردانی و بهترین چهره پردازی موفق به دریافت سیمرغ جشنواره فیلم فجر شد و با توجه به نقدی که پیش رو داریم می‌شود گفت کارگردانی فیلم بی نقص وعالی بوده است و آنچه که باید در پرداخت مناسب فیلم اتفاق می‌افتاد به وقوع پیوسته است.

نقاط قوت فیلم

شروع مبهم

اینکه در چند دقیقه اول فیلم نمی‌شود حدس زد قصه‌ی فیلم ما را به کجای دنیای موضوعات می‌برد، به نظر جالب است و این خود در سخنرانی یا قصّه‌گویی روشی برای ایجاد انگیزه برای مخاطب است تا زود نتواند درباره داستان فیلم قضاوت کند و تا زمانی که ماجرای فیلم مشخص نشده، از قضاوت زود هنگام خود پرهیز کند و این باعث همراهی اولیه وناخواسته مخاطب با فیلم می‌شود که در بعضی فیلم‌ها با شنیدن نام فیلم همه چیز لو رفته و نمی‌شود مخاطب را پای فیلم نگه داشت.

واقیعت گویی و پرهیز از سیاه نمایی

متاسفانه در بسیاری از فیلم‌های اسکار بگیر و جایزه درو‌کن این اشکال وجود دارد که بعضی مشکلات را به حدی کاریکاتوری نمایش می‌دهند که هم نگاه دنیا به ما تغییر می‌کند و هم اینکه بوی نا امیدی و سیاهی، مخاطب را خفه می کند. ما نمی‌گوییم مشکلات سوژه فیلم نشوند ولی درشت نمایی آن هم باید روی حساب باشد. به عنوان مثال خداوند در داستان حضرت یوسف(علیه‌السلام) و عشق کذایی زلیخا به این پیامبر خدا، به هیچ وجه قصّه خلوت پیامبرش با ان زن هوس باز را آب تاب اضافی نمی‌دهد و خیلی با وقار بعد از بیان کوتاه داستان نقشه زلیخا، به بیان ادامه قصّه می‌پردازد.

اما بعضی فیلم‌ها که اسکار هم گرفتند یک موضوع تجاوز یا خیانت را به نوعی بیان می‌کنند که ذهن مخاطب بیشتر درگیر آن صفت غیر‌اخلاقی می‌شود تا درمان مشکل، و علّت هم این است که وقتی کارگردان مثلا «فروشنده» به جای اشاره به داستان تجاوز، دوربین را تا پشت در حمام می‌برد و یا اینکه باید به مخاطب بگوید چه اتفاقی افتاده است، این کار اشتباه است زیرا اولا مخاطب باهوش است و می‌فهمید شما دنبال بیان چه نکته‌ای هستید و این نوعی توهین به مخاطب است و دوما چرا به تخیّل و تفکر او احترام نمی‌گذارید و ذهن او را با داستان‌های نیمه جنسی درگیر می‌کند؟

اما خانم درخشنده در بیان طلاق عاطفی و مشکل زن و شوهر قصّه به دور از کاریکاتور نمایی مشکل، آن را آرام و به دور از سیاه نمایی به تصویر کشیدند که انصافا جای تقدیر داشت. مخاطب پیام فیلم را در نیمه اول فیلم دریافت کرد و خیلی زن و شوهر را درگیر خیانت‌های لوث و غیر‌شرعی نکرد. و در نیمه دوم فیلم هم راهکار لازم را بیان نمود.

مفاهیم معنوی موجود در فیلم

یادم می‌آید حجت الاسلام قرائتی در یکی از صحبت‌هایشان درباره جا افتادن مفهوم نماز می‌گفتند : باید صدا سیما و فیلم‌های ما، به اندازه چند دقیقه هم شده این مفاهیم را در بین قصّه خود بگنجانند تا خیلی برای مردم غیر قابل باور نباشد که بله به تعبیر بنده یک بازیگر نماز می‌خواند و یا مفاهیم دینی در سینما هم کارکرد دارند.

در این فیلم در چند صحنه صدای دعا و صدای اذان، چادر نماز و سجاده پهن شده داشتیم که به نظر بنده همین سه اشاره در فیلم‌های ما به حدی نایاب و نادر است که ما همین مقدار را هم به فال نیک می‌گیریم. لذا اگر فرزندان در سریال‌ها و فیلم‌ها دنبال رسیدن یک دختر و پسر به هم یا زمان وقوع خیانت زن و شوهر فیلم هستند، به خاطر سبک غلط داستان‌هایی است که ما در طول این سال‌ها به خورد این طفلکی‌ها داده‌ایم و نباید توقع بهتری از آنها در برداشت درست از فیلم داشته باشیم.

حمایت از زندگی سنتی

در دو سکانسی که زن قصّه به منزل پدر و مادر خود می‌رود، یک آرامشی خاص و زیر پوستی در آن خانه و روابط پدر و مادرش به مخاطب انتقال داده می‌شود. پدر و مادری سنتی و آرام که همدیگر را دوست دارند و نگران فرزند و مشکلاتش هستند و می‌خواهند با هم حرف بزنند و در سکانس بعدی پدر به فکر خریدن کادوی روز زن برای همسرش است و با دادن پول به دخترشان او را هم درگیر ماجرا می‌کنند ولی به خاطر مشکلات و فراموش شدنش در زندگی خیلی برایش جذاب نمی‌تواند باشد.

بحران تنوع طلبی مردان در زمان اختلاف با همسر

یکی از مشکلات امروز جامعه نیمه مدرن ما، این است که مردان ما با توجه به بروز مشکلاتی مثل، افسردگی بعد از زایمان زنان و یا کم توجهی زنان در زمان تولد فرزند و ... به راحتی به فکر جایگزین می‌افتند و با این توجیه که بنده شب‌ها به خانه میایم خودشان را تبرئه می‌کنند، و اصلا به ضربات و لطمات فرزند و همسر خود نیستند و به خاطر کم صبری، اول خودشان را درمان می‌کنند و خیلی به فکر حل اصل مشکل نیستند و به نوعی با پاک کردن صورت مسئله خیال خودشان را راحت می‌کنند.

کارگردان این مشکل را به خوبی نشان داد و خصوصا با به تصویر کشیدن روحیات خراب همسر و بحران هویتی و روحی فرزند پسر، به مخاطب فهماند مشکلی که چند نفر با آن درگیر هستند یک طرفه حل نمی‌شود و همچنان این غدّه سرطانی در حال رشد و ضربه زدن به پیکره خانوده است.

ضرورت مشورت در مشکلات

اوج دقّت خانم درخشنده در بیان راهکار و حل مشکل به میان آوردن ضرورت جایگاه مشورت و حضور مشاور در بحران‌های عاطفی و خانوادگی است. داستان از وقتی که پای مشاور به میان می‌آید اوج می‌گیرد و به نوعی همه شخصیت‌ها به اشکالات خود پی‌می‌برند و ناخواسته درگیر این مشاور می‌شوند و در پایان به نوعی این مشاور بحران موجود در این خانواده سه نفره را حل می‌کند و مرد قصّه که در تمام فیلم حوصله فکر کردن و دیدن مشکلات و وقت گذاشتن برای خانواده را ندارد، پایش به مشاوره باز می‌شود و از آنجاست که متوجه تک روی و کم توجهی خود به همسر و فرزندش می‌شود و همین درک باعث به هم خوردن ازدواج دومش می‌شود که این خیلی دقیق و لطیف به تصویر کشیده شده و برخلاف همیشه، خارج از کلیشه به تصویر کشیده شد، یعنی زن دوم خودش رابطه را به هم زد و فهمید این مرد دیگر به دردش نمی‌خورد چون خیل نگران همسر اول خانواده‌اش شده است.

در مجموع قصه و پردازش، داستان خوبی را خانم درخشنده به تصویر کشیدند و با توجه به بیان راهکار مشکلات امروزی خانواده این پیام مهم را برای مدیران خانواده یا مردان داشتند که برای حل مشکل نباید از سخت‌ترین روش استفاده کرد که تبعات و هزینه‌های زیادی را به دنبال دارد و باید از طریق مشاوره و متخصص این کار مشکل را درمان کنیم.
/2759/

اخبار مرتبط :
اکسیدان کجا و طلا و مس کجا
خانه دوست یا به وقت شام؟
بی غیرت ها "لاتاری" را ببینند
امپراطور جهنم، بهشتی شد
هایلایت، هندونه ای نارس
«هجوم» نامزد بهترین فیلم همجنسبازانه برلین شد
خانم حاتمی، خود زنی ممنوع

مطالب مرتبط :
فیلم سینمایی زیر سقف دودی
زندگینامه پوران درخشنده