به گزارش پایگاه فرهنگی اطلاع رسانی راسخون به نقل از روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خیریه در قالب گفتگو با محسن طالع زاری مدیرکل برنامه ریزی و نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه به روند سیاستگذاری در دوره جدید سازمان اوقاف و امورخیریه پرداخته است.

 اشاره:
با تغییر مدیریتی که در سال گذشته در سازمان اوقاف و امور خیریه رخ داد طرح ها و برنامه های این سازمان رنگ و بوی دیگری گرفته و سیاستگذاری ها و هدفگذاری های آن ـ البته با تاکید بر استدامه فعالیت های خوبی که در گذشته انجام شده ـ دچار تغییر و تحولات جدی شده است.  در این میان اداره کل برنامه ریزی و نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه یکی از بخش های مهم این سازمان محسوب می شود که می تواند نقشی محوری در ایجاد تحول در طرح ها و برنامه ها داشته باشد. از همین رو در آغاز  فصل بهار؛ فصل برنامه ریزی سازمانها به سراغ محسن طالع زاری مدیر کل برنامه ریزی و نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه رفتیم و با وی گفتگویی انجام دادیم که مشروح آن را در ادامه همین مطلب می خوانید.
 
 
ارزیابی جنابعالی از برنامه های سال ۹۷ سازمان اوقاف و امور خیریه چیست ؟ با توجه به این که در سال گذشته مدیریت این سازمان نیز دچار تحول شد ، فکر می کنید تا چه حد این برنامه ها تحقق پیدا کرد؟
 
سازمان اوقاف و امور خیریه حدود ۱۰ سال است که برنامه محور عمل می‌کند. انتهای هر سال کل برنامه سال آینده در رده‌های تخصصی در ستاد سازمان و استانها به تصویب می‌رسد و از سوی نماینده ولی فقیه ابلاغ می‌شود. در طی سال در ۱۲ مرحله پایش عملکرد از برنامه استانها انجام می‌شود که در این بازرسی‌ها عملکرد هر رده تخصصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. جمع‌بندی عملکرد کل سال هر استان معمولا یک الی دو ماه بعد از سال جدید طول می‌شود تا اعلام شود.
در حوزه عواید موقوفات نسبت به برنامه پیش‌بینی شده سال گذشته، ۹۷ درصد و در حوزه نذورات بقاع متبرکه نیز برنامه پیش‌بینی شده بالغ بر ۸۰ درصد تحقق پیدا کرده است که مجموع برنامه عواید بقاع متبرکه و موقوفات سال گذشته ۹۲ درصد تحقق یافته است.
اگر برنامه سال سازمان را ۵۰ درصد تحقق منابع و ۵۰ درصد هزینه هایی که انجام می شود بدانیم، در حوزه تحقق منابع بالای ۹۰ درصد برنامه ها تحقق پیدا کرد و در حوزه برنامه های رده تخصصی یا مصارف جمع‌بندی اولیه ما تحقق ۸۰ درصد بوده که تا پایان اردیبهشت ماه از رده تخصصی هر استان انجام می شود و نتیجه تکمیلی ارائه خواهد شد.تیم جدید مدیریتی با انرژی جدید وارد شده و با نگاه های متفاوت در تسریع این روند و برنامه‌ها کمک کرده است.
 
در سال جدید چه تحولاتی در برنامه های سازمان اوقاف و امورخیریه به وجود آمده است؟ تا چه حد توانسته اید برنامه ریزی درستی برای این تحولات داشته باشید؟
 
با ورود حجت الاسلام والمسلمین خاموشی به سازمان اوقاف در همان روزهای اولیه بسته سیاست های سازمان را آماده کردیم و به دفتر مقام معظم رهبری ارسال شده که از سوی دفتر معظم له سیاست های کلان سازمان اوقاف و امور خیریه ابلاغ شده است که در سال جاری آن را در برنامه ها اعمال می‌کنیم.
انتهای اسفندماه سال گذشته سیاست های جدید سازمان اوقاف و امور خیریه در ۱۹ بند ابلاغ شده است که زمان ۲ تا ۳ ماهه را درخواست کرده ایم تا سیاست‌های سازمان را در تمامی زمینه ها بازنگری و در راستای همان سیاست ها به ستاد سازمان و استانها ابلاغ و اجرایی کنیم. با تلاش مضاعف از آن زمانبندی هم جلو هستیم و حدود ۸۰ درصد کارها پیش رفته است.
سند راهبردی و یا سند تحول سازمان تا پایان خرداد ماه تدوین می شود و بر این اساس تغییر جدی در برنامه ها را شاهد خواهیم بود. برنامه سال ۹۸ را برای استانها جمع‌بندی کردیم و بعد از سند تحول هر قسمتی را که نیاز به تغییر باشد، به روزرسانی می‌کنیم.
 
سرمایه اجتماعی بقاع متبرکه در اوایل سال جاری در کمک به سیلزدگان نمود خاصی پیدا کرد. طرح افق هم به دنبال پررنگ تر کردن ظرفیت های اجتماعی بقاع متبرکه است. برای رسیدن به این هدف چگونه باید برنامه ریزی کنیم؟
 
در مدیریت جدید سازمان اوقاف و امور خیریه شاهد پررنگ شدن نقش و جایگاه اجتماعی بقاع متبرکه در کشور هستیم. بقاع متبرکه می‌توانند یک کارکرد اجتماعی در محل خود داشته باشند، موضوعی که کمتر به آن توجه شده بود. در گذشته بیشتر نگاه ما به بقاع متبرکه نگاه فرهنگی بود اما با تدابیر حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه در کنار نگاه فرهنگی به کارکرد اجتماعی بقاع متبرکه نیز توجه بیشتری می‌شود.
هم به لحاظ شرعی و هم اینکه قانون این اجازه را داده که بقاع متبرکه در بافت پیرامونی خود کارکرد اجتماعی اثرگذاری داشته باشد ؛ بر این اساس راه‌اندازی مراکز افق (اجتماعی، فرهنگی و قرآنی) به بقاع متبرکه ابلاغ شده و دستورالعمل ها و نحوه عملکرد مراکز افق نیز به این مراکز اطلاع رسانی شده و این مراکز جایگزین مراکز فرهنگی، قرآنی سابق شده‌اند. در واقع مراکز افق اقدام جدیدی است که با دستور ریاست سازمان اوقاف  امور خیریه طراحی شده است که موضوعات اجتماعی در این طرح مورد پیگیری و اجرا قرار می گیرد.
۲ تا ۳ هزار بقعه متبرکه در کشور ظرفیت راه‌اندازی مراکز افق را دارند که تا راه‌اندازی کامل آن شاید ۲ سال زمان ببرد.
 
یکی از چشم اندازهای مهم سازمان اوقاف پررنگ کردن و احیای امور خیریه است. ظاهرا در این زمینه خلاهای قانونی هم وجود دارد. برای رسیدن به این هدف چه برنامه ریزی هایی لازم است؟ برنامه خاصی در سال جاری در این راستا طراحی شده است؟
 
سازمان اوقاف و امور خیریه تاکنون به مسئله خیریه غیر از وقف آنچنان که باید و شاید توجه نکرده  بود که در مدیریت جدید به آن توجه بیشتری شده است ؛ قبلا برنامه ها در خصوص وقف، امور قرآنی و بقاع متبرکه بوده است که اکنون به امور خیریه هم توجه بیشتری شده است.
دستگاه‌های مختلفی در امور خیریه سهیم هستند و فعالیت می کنند که تاکنون یکپارچه نشده است. عنوان یک سازمان نشان دهنده ماموریت آن سازمان است که باید به مسئله امور خیریه در سازمان اوقاف و امور خیریه توجه بیشتری شود. خلا قانونی در ارائه اختیارات به صدور مجوز به موسسات خیریه وجود دارد که باید اصلاح شود. با توجه به گردش مالی که در موسسات خیریه انجام می شود باید وضعیت آن تعیین تکلیف شود تا کارکرد آنها افزایش پیدا کند.
سازمان‌دهی و یا سامان‌دهی مناسبی در خصوص امور خیریه وجود ندارد که با توجه به وظایف سازمان اوقاف و امور خیریه که کار خیر و موقوفات است، می‌تواند در فعالیت های خیریه اقدام جدی‌تری انجام دهد.
وقف نیز از امور خیر محسوب می شود  و با توجه به اینکه فعالیت سازمان اوقاف به امور خیریه مربوط می شود، این سازمان می تواند محور فعالیت‌های خیریه قرار گیرد. بحث سازمان این نیست که موسسات خیریه را در اختیار بگیرد و یا تصدی‌گری انجام دهد و یا طمع به آنها داشته باشد ؛ وقتی حادثه و یا اتفاقی می‌افتد گروه های مردمی و خیریه ارائه خدمات انجام می دهند که اگر ساماندهی شوند، قطعا می توانند بهتر خدمات ارائه کنند. در واقع سازمان اوقاف می تواند محور خوبی برای سازمان‌دهی به امور خیریه در کشور باشد.
 
برنامه ریزی خاصی در این زمینه انجام شده است؟
 
یکی از ادارات کل حوزه معاونت فرهنگی سازمان اوقاف به امور اجتماعی اختصاص داده شده است. حدود ۶ ماه از طرح این موضوع در سازمان اوقاف و امور خیریه می گذرد و بررسی‌هایی صورت گرفته که قانون اوقاف در آن احصا شده است و بخشی از آن باید در دولت، مجلس شورای اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد بررسی شود ؛ آن بخشی که در قانون اوقاف به آن پرداخته شده بود از لحاظ قانونی طراحی و ساز و کار آن مشخص است.
اگر کسی بخواهد در ساز و کار غیر از وقف، ملک خود را برای مدت کوتاهی در امور خیریه به کارگیری کند ما ساز و کار روشنی در این زمینه نداریم اما این مسئله در دستور کار قرار گرفته تا ساز و کار مشخصی برای امور خیریه و اجتماعی انجام شود.
یکی از مسائل کار خیریه حبس است، وقف حبس ابدی است اما شاید کسی بخواهد به صورت موقتی کار خیر انجام دهد و امسال ساز و کار جدید امور خیریه در سازمان اوقاف و امور خیریه طراحی می شود و در اختیار عموم مردم و سازمان ها قرار می گیرد تا از این ظرفیت برای کارهای خیر موقتی بهره گیری کنند.
ساماندهی موقوفات آموزشی در مدیریت جدید مورد توجه سازمان قرار گرفته که شامل یک تعداد قابل توجهی از رقبات موقوفات آموزشی مانند مدرسه و رقباتی مرتبط با آن می‌شود. در این زمینه ساختمان هایی در کشور وجود دارد که با نیت مدرسه وقف شده‌اند و همچین رقباتی وجود دارد که برای کارهای آموزشی و یا برای هزینه‌کرد در یک مدرسه خاص و یا برای کمک مالی به دانش آموزان نیازمند وقف شده است ؛ اینها در دستور کار سازمان اوقاف و امور خیریه قرار گرفته و کارگروهی نیز برای آن تشکیل شده است. شاید در آینده‌ای نزدیک سازمان اوقاف و امور خیریه به این نتیجه برسد که یک تعداد مدرسه را در کل کشور راه‌اندازی کند و اداره آن را زیر نظر خود داشته باشد.
می خواهیم از ظرفیت موقوفات آموزشی کشور برای دانش آموزان در کنار آموزش و پرورش بهره گیری کنیم، سازمان اوقاف در این مسئله تصدی‌گری نخواهد کرد بلکه این به نوعی هم‌افزایی با وزارت آموزش و پرورش محسوب می شود.
 

چند رقبه آموزشی در کشور موجود است؟ 
بیش از ۶ هزار رقبه آموزشی در کشور وجود دارد که ظرفیت مهمی به شمار می‌رود و ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید مهمی نسبت به آن داشته‌اند. البته همه این رقبات مدرسه نیستند و عواید آنها وقف مسائل آموزشی شده است.
 
همان طور که می دانید سازمان اوقاف و امور خیریه در مدیریت جدید خود توجه ویژه ای به فعالیت های دانش بنیان و استارت آپ ها داشته است. این اندیشه تا چه حد در برنامه ریزی برای انجام فعالیت ها تاثیر داشته است؟ فکر می کنید سرمایه وقف تا چه حد می تواند در رونق تولید ملی موثر باشد؟ از طرفی خیلی ها از سرمایه وقف به عنوان نفت دوم یاد می کنند. چه تدابیری باید بیندیشدیم که وقف، سهم واقعی خود را از اقتصاد کشور به دست بیاورد؟ از نظر شما جنس برنامه های حوزه وقف بیشتر فرهنگی است یا اقتصادی؟
 
هر موقوفه در کنار مسائل خیریه، یک بنگاه اقتصادی است. یک موقوفه فارغ از ابعاد و مساحت، یک بنگاه اقتصادی به شمار می‌رود که با کسب عواید و درآمدزایی می شود در راه خیریه آن را هزینه کرد.
با اینکه موقوفات مجموعه اقتصادی هستند، در نگاه کلان یک غفلتی به موضوع وقف شده است ؛ در اسناد بالادستی به اقتصاد دولتی، خصوصی و تعاونی اشاره شده است؛ حال سوال این است که وقف مربوط به کدام می شود؟ در مقیاس یک و نیم میلیون رقبه وقفی که در اختیار سازمان اوقاف و امور خیریه است، می‌شود گفت وقف نقش مهمی در اقتصاد کشور دارد و در اسناد بالادستی باید به جایگاه اقتصادی وقف در کشور توجه شود.
سازمان اوقاف و امور خیریه در ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی به حمایت از طرح های دانش بنیان پرداخته است ؛ در بخش دیگر به علم و فناوری توجه ویژه شده و در مدیریت جدید توجه به طرح‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و علوم و فناوری شتاب بیشتری گرفته است.
موقوفات کشاورزی درصد قابل توجهی از موقوفات کشور را تشکیل می دهد، تعداد قابل توجهی از رقبات ما در اختیار کشاورزان قرار دارد که به صورت اجاره‌ای، قراردای و یا مشارکتی در حال بهره گیری است.
حوزه کشاورزی نقش مهمی در امنیت غذایی کشور دارد اما ظرفیت رقبات کشاورزی باید به کمک تامین امنیت غذایی کشور بیاید که باید با استفاده از طرح های دانش بنیان نسبت به این مسئله ورود کنیم.
یکی دیگر از برنامه‌ها توجه به شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها بوده است که تفاهم نامه ای هم با معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری منعقد شده و امکاناتی که سازمان اوقاف در اختیار داشته با توجه به نیات مرتبط می‌تواند در اخیار شرکت های دانش بنیان قرار بگیرد تا به تولید انبوه برسند.
 
به عنوان یک مدیر ستادی رابطه شما با استانها در چه سطحی تعریف شده است؟ توصیه جنابعالی به استانها در زمینه اجرای درست و بی نقص طرح ها و برنامه ها چیست؟
 
برنامه سال که با مشورت تخصصی به ادارات کل ارائه می‌شود، ماهیانه مورد ارزیابی قرار می گیرد که پس از ارزیابی برای افراد کارنامه صادر می‌شود. عملکرد هر یک از ادارات اجرایی را در کمیته برنامه‌ای مورد بررسی قرار می‌دهیم و اگر برنامه ای تحقق نیافته باشد مورد بررسی قرار می گیرد تا آن برنامه به صورت کامل اجرایی یا اصلاح شود. ما یکی از بخش های سازمان هستیم که ارتباط تنگاتنگی با استانها داریم و عموما استانها هم در تعامل خوبی با ما داشته اند.برنامه‌های جدید و تحولی در دستور کار سازمان اوقاف و امور خیریه قرار دارد که تا پایان اردیبهشت ماه به استانها ابلاغ می شود. برنامه های خوبی هم که در سالهای گذشته اجرا می شده است امسال بدون هیچ چالشی پیگیری خواهد شد. پیرو سیاست های کلان ابلاغی از سوی دفتر مقام معظم رهبری از استانها خواهش کردیم که پیشنهادات خود را برای عملیاتی شدن این سیاست ها ارائه بدهند که بخش قابل توجهی از استانها این پیشنهادات را برای ما ارسال کرده اند. خواهش من از استانهایی که هنوز این پیشنهادات را ارائه نداده اند این است که حتما در این حوزه مشارکت فعالی داشته باشند و به ما کمک کنند تا بتوانیم سند تحولی و سند راهبری سازمان را به نحوی بهتر و شایسته تر تدوین کنیم. خواهش دیگر من این است که سال ۹۸ جدی تر از سال گذشته کمیته برنامه ریزی استان را در دستور کار داشته باشند. کمیته برنامه ریزی صرفا به عدد و رقم بسنده نکند بلکه واقعا برنامه ها در آن تجزیه و تحلیل شود. موانع و ضعفهای مربوط به برنامه ها مشخص شود اگر عنوان برنامه ای نیاز به اصلاح داشته باشد یا اگر به نوع جمع بندی برنامه اشکالی وارد است همه اینها را در کمیته برنامه ریزی مورد بحث و بررسی قرار دهند و به ما منعکس کنند.