بررسی نظریه «مقاومت» در قرآن
یکی از بیانات سالانه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بیانات در حرم مطهر امام خمینی و به مناسبت سالگرد رحلت امام بزرگوار است. رهبر انقلاب، مکتب امام را «مکتب مقاومت» نامیدند و با اشاره به مبنای قرآنی آن فرمودند: «بنده وقتی به این خصوصیّت امام نگاه میکنم و به آیات قرآن مراجعه میکنم، میبینم امام حقیقتاً بسیاری از آیات قرآن را با همین ایستادگی خود و مقاومت خود معنا کرد.»
جریان حق و باطل از دیرباز با یکدیگر در حال مبارزه بوده‌اند. در مبارزه بین جبهه‌ی حق و باطل، گاهی جریان باطل از یک برتری ظاهری برخوردار بوده است. این برخورداری و برتری ظاهری، گاهی سؤالات جدی‌ای در ذهن جبهه‌ی حق ایجاد کرده است. سؤالاتی مانند در برابر حجم وسیع دشمنان مقاومت کنیم یا تسلیم شویم؟ آیا اساساً شکست دشمنان ابر قدرت ممکن است؟ آیا این همه هزینه برای ایستادگی ارزش دارد؟ نتیجه این مبارزه چه خواهد بود؟
این سؤالات در دوران حکومت پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نیز وجود داشته، به همین دلیل خداوند حجم وسیعی از آیات قرآن را در پاسخ به این سؤالات نازل کرده است. در ادامه، به پاسخ این سؤالات براساس آیات قرآن می‌پردازیم.(۱)
راه درست در برابر فشارها و هجمه‌های دشمن
سؤال اول این است که وقتی فشارها و هجمه‌های دشمن زیاد می‌شود و برای ما مشکلات فراوانی می‌سازد، راه صحیح در برابر آنان چیست و بهترین عملکرد در برابر آنان چیست؟ خداوند در آیات زیادی این‌گونه پاسخ می‌دهد که تصمیم صحیح، مقاومت است و سیره مردان مبارز را این‌گونه معرفی میکند که همیشه در برابر دشمن به دنبال مقاومت بوده‌اند. یکی از نمونه‌های مهم آن داستان مبارزه طالوت (فرمانده بنى‌اسرائیل) با جالوت (ابر قدرت ستمگر) است:«وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْکافِرینَ.»(۲)
هنگامی که سپاه طالوت با لشکر جالوت روبه‌‌رو شدند، گفتند: پروردگارا، «مقاومت» در برابر دشمن را بر ما سرازیر کن و گام‌هایمان را استوار دار، و ما را بر این دشمنان کافر پیروز بگردان.
خداوند در دوران مبارزه‌ی پیامبر اسلام نیز همن راهکار را توصیه می‌فرماید و هشدار می‌دهد که از مقاومت کردن کوتاه نیایید:
«فَاسْتَقِمْ کَما أُمِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ وَ لا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ.»(۳)
همان‌گونه که به تو فرمان داده‌ایم، بر این دین، پایداری کن. کسانى هم که از شرک، توبه کرده و همراه تو ایمان آورده‌اند باید در این مسیر پایدارى کنند. مبادا دست از مقاومت بردارید و طغیان کنید و از بندگى خدا منحرف شوید، که او به کارهای شما بیناست و در صورت عقب‌نشینی، شما را مؤاخذه خواهد کرد.
راز سخن پیامبر که فرمود «شیبتنی هود و أخواتها»(۴) «سوره هود و مانندهای آن مرا پیر کرد.» نیز همین دستور به «مقاومت» است. در مقابل، آیات متعددی جامعه‌ی اسلامی را به شدت از «سازش» منع میکند و «سازشکاران» را توبیخ کرده است.
شکست‌پذیری قطعی دشمنان
سؤال دوم این است که این همه دستور به مقاومت، با واقعیت بیرونی مطابقت ندارد. مگر می‌شود دشمن ابر قدرت را شکست داد؟ اصلاً او مگر شکست میخورد که ما بخواهیم در برابر آن مقاومت کنیم؟ قرآن کریم در آیات متعددی به این سؤال نیز پاسخ می‌دهد و تأکید میکند که دشمنان قطعاً شکست پذیرند و اگر مقاومت کنید بی‌تردید شکست می‌خورند و شما پیروز می‌شوید. خداوند در یکی از آیات می‌فرماید:«الَّذینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ.»(۵)
خداوند برنامه‌ها و اهداف دشمنان کافر را و کسانی که در مسیر خدا سنگ‌اندازی میکنند، بی‌اثر می‌سازد و آنها را با شکست مواجه میکند.
تعبیر «أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» به صراحت بیان میکند که تمام نقشه‌های دشمنان با شکست مواجه می‌شود و راه به جایی نمی‌برند. همچنین خداوند در آیه‌ی دیگری ضمن سرزنش کافران، به پیامبر اطمینان می‌دهد که توطئه‌های دشمنانش بر ضد ایشان، اثر نخواهد گذاشت.
«اَم یُریدونَ کَیدًا فَالَّذینَ کَفَروا هُمُ المَکیدون.»(۶)
آیا آنان می‌خواهند با طرح این گفتارها و پندارهای باطل بر ضدّ تو مکر کنند تا دعوت تو را خاموش کنند؟ ولی کافران خود گرفتار نیرنگ خویش شده‌اند.
برگشت توطئه‌ی دشمنان به خودشان معانی مختلف دارد، حضرت آِیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی این موضوع می‌فرمایند: «آن که در واقع دارد فریب میخورد، آن که دارد حرکت میکند به خیال اینکه به سمت قلّه میرود در حالی که دارد به سمت حضیض میرود، او "اَلَّذینَ کَفَروا" است؛ یعنی ترامپ، یعنی همین شیاطین، اشرار و احمقهای دُور و بَر نظام حاکمه‌ی آمریکا؛ اینها هستند.»(۷) خداوند در آیه‌ی دیگری می‌فرماید:
«إِنَّ الَّذینَ یَکْفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ... أُولئِکَ الَّذینَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرینَ.»(۸)
خدا برنامه‌ها و رفتارهای دشمنان کافر را همیشه بی‌اثر میکند. نه در دنیا نتیجه‌ای دارد و نه در آخرت. هیچ‌کس هم نیست که آنها را کمک کند تا نقشه‌های خود را عملی کنند.
«حبط» یعنی باطل و بى‌اثر شدن عمل. در زبان عرب به چهار پایی که زیاد علف میخورد و به تدریج شکمش باد میکند و می‌میرد، «حبط» می‌گویند.(۹) تعبیر «حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ» در آیه، این حقیقت را می‌فهماند که شکست دشمنان، یک افول تدریجی است. آنان به گمان اینکه در حال پیشرفت هستند، دشمنی میکنند اما در حقیقت مانند چهارپایی که تنها همّ و غمش خوردن است، به نابودی تدریجی خود کمک میکنند.
نمونه‌های شکست دشمنان ابر قدرت
خداوند می‌داند بعد از پاسخ به سؤال قبل و تأکید بر شکست‌پذیری دشمنان، ممکن است هنوز عده‌ای دچار تردید باشند و هنوز در فکر مقاومت نباشند و چنین سؤال کنند که اگر دشمنان شکست‌پذیرند، آیا تاکنون چنین اتفاقی افتاده است و چنین شکست‌هایی خورده‌اند؟ آیا جوامع دینی قبل، تجربه‌ی چنین شکست دادن دشمن و پیروزی بر آنان را داشته‌اند؟ قرآن کریم در آیات مختلفی به این سؤال نیز پاسخ می‌دهد و برخی شکستهای تاریخی دشمنان را ذکر میکند. خداوند در آیات متعددی به مطالعه‌ی تاریخ و نگاه به تجربه‌ی دیگر ملتها توصیه کرده است. در آیه‌ای می‌فرماید:«أَ فَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ لِلْکافِرینَ أَمْثالُها.»(۱۰)
چرا در زمین و تاریخ ملتها نمی‌گردند و مطالعه نمی‌کنند تا با نگاه عبرت‌آموز ببینند عاقبت ملت‌های ظالم گذشته چگونه رقم خورد؟ خداوند آنها را با هرچه به آنان وابسته بود نابود ساخت. اى پیامبر، نظیر این عقوبت‌ها براى کافران و دشمنان عصر تو هم هست.
خداوند به کسانی که مرعوب دشمنان‌اند و در مسیر اسلام طاقت نمی‌آورند، می‌فرماید به سابقه‌ی امت‌های گذشته نگاه کنید، ببینید من با آنها چه کردم. «تدمیر» به معنای هلاک کردن است. اما وقتی با حرف «علی» می‌آید، به معنای هلاکت شدید است. به این معنا که هر چه داشتند (از خود و خانواده و خانه و ملک) خدا بر سرشان خراب کرد. زیرا در زبان عرب «دَمر» یعنی هلاک کردن و «دَمَرَ عَلى» یعنی نابود کردن همه چیز حتى فرزندان و خانواده و اموال مخصوص انسان بر سرش.
دلائل شکست دشمنان و پیروزی مؤمنان
بعد از ذکر نمونه‌ها ممکن است این سؤال پیش بیاید که چطور می‌شود دشمنان و قدرتهای با این عظمت، چنان نابود شده‌اند که اثری از آنها نیست؟ پاسخ به این سؤال از یک طرف، هشداری به دشمنان کنونی است و از طرفی امید به جوامع اسلامی تا به راهی که انتخاب کرده‌اند ایمان داشته باشند و از ادامه‌ی آن ناامید نشوند. خدواند در پاسخ به این سؤال، برخی از دلائل شکست آن ابرقدرتها و دلائل پیروزی جبهه‌ی حق را بیان میکند. در آیه‌ای، بعد از ذکر شکست دشمنان، علت آن را این‌گونه بیان میکند:«ذلِکَ بِأَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ وَ أَنَّ الَّذینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ.»(۱۱)
دلیل شکست آنها این است که کافران از باطل پیروى میکنند و مؤمنان از حق پیروی میکنند.
دشمنان، پیرو باطل و به دنبال گسترش باطل‌اند و مؤمنان پیرو حق و به دنبال گسترش حق‌اند؛ لذا دشمنان شکست می‌خورند و مؤمنان پیروز می‌شوند. خداوند در این آیه می‌فرماید اگر جامعه‌ای مسیر حق را انتخاب کند، به نتیجه رساندن کارهای آن جامعه نیز، به عهده‌ی خداست. روشن است وقتی کارها در دست خدا باشد قطعاً به نتیجه می‌رسد و آنجا جامعه به پیروزی می‌رسد. اما اگر جامعه‌ای مسیر باطل را انتخاب کند، به نتیجه رساندن کارهای آن جامعه‌ی باطل، دیگر به عهده‌ی خدا نیست، چون باطل است و خدا حق محض است و چطور می‌تواند کار باطل انجام دهد؟ لذا وقتی خدا برنامه‌های جامعه‌ای را به نتیجه و پیروزی نرساند، چه کسی می‌خواهد به نتیجه برساند؟ لذا نتیجه روشن است و آن جامعه قطعاً با شکست مواجه می‌شود.
همراهی خدا و کمک به جامعه اسلامی
به دنبال سؤال قبلی این سؤال پیش می‌آید که رمز پیروزی مؤمنان چیست؟ مؤمنان با چه قدرت و توانایی در برابر دشمنان قدرتمند مقاومت کنند؟ خداوند در پاسخ به این سؤال، حجت را تمام میکند و می‌فرماید خدا با شماست و قدرت شما، با شما بودن «خدا» است. در اولین آیه می‌فرماید:«فَلا تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَ اللَّهُ مَعَکُمْ وَ لَنْ یَتِرَکُمْ أَعْمالَکُمْ.»(۱۲)
مبادا در مبارزه کوتاهی کنید و به دشمن پیشنهاد سازش دهید. شما بالاترید چون خدا با شماست و مطمئن باشید نتیجه مقاومت را بی‌کم و کاست به شما می‌دهد.
شما «أعلون» و بالاترید چون خدا «الاعلی» و بالاتر است، «سبحان ربی الأعلی و بحمده». منظور از اینکه خدا با مؤمنان است این است که آنها را یاری میکند، کمکشان میکند. لذا نباید احساس تنهایی و ناتوانی کنند. خداوند در آیه‌ی دیگری اینچنین می‌فرماید:
«قالا رَبَّنا إِنَّنا نَخافُ أَنْ یَفْرُطَ عَلَیْنا أَوْ أَنْ یَطْغى، قالَ لا تَخافا إِنَّنی مَعَکُما أَسْمَعُ وَ أَرى.»(۱۳)
وقتی خدا به حضرت موسی و هارون (علیه‌السّلام) دستور داد به سوى ابر قدرت دوران خود؛ یعنی فرعون بروند و پیام خدا را با زبان نرم به او ابلاغ کنند، حضرت موسی و هارون به خداوند عرض کردند: پروردگارا، مى‌ترسیم قبل از آن‌که پیام تو را ابلاغ کنیم ما را کیفر کند یا سر به طغیان بردارد و بیش از پیش بر بنى‌اسرائیل ستم کند و علیه تو آشفته‌گویی کند. خداوند در پاسخ فرمود: نگران نباشید، من با شما هستم. به همه چیز احاطه دارم. هر چه گفته شود، می‌شنوم و هر کاری انجام بگیرد، مى‌بینم. شما به مصاف فرعون بروید و از هیچ قدرتی نترسید؛ چون قدرت برتر یعنی خدا، با شماست.
وعده پیروزی مؤمنان و شکست دشمنان
سؤال بعدی این است که آیا حقیقتاً نتیجه‌ی مقاومت، پیروزی است و این وعده تحقق پیدا خواهد کرد؟ خداوند در آیات متعدد و با ذکر داستانهایی از تحقق وعده‌های خود به این سؤال پاسخ می‌دهد.«فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذینَ لا یُوقِنُونَ.»(۱۴)
خداوند در این آیه به پیامبر دستور می‌دهد در برابر برخوردهاى کافران که حق را باطل مى‌شمرند، مقاومت کند؛ چرا که خدا وعده پیروزى داده است و وعده‌ی خدا حق است و قطعاً به آن وفا مى‌کند.
اهمیت آیه در این است که در ابتدای سوره وعده پیروزی رومیان را داد و به وعده‌اش وفا کرد و الآن وعده پیروزی مسلمانان بر دشمنانش را می‌دهد و با بیان داستان رومیان می‌خواهد به مسلمانان بفهماند که خدا قطعاً به وعده‌ی خود وفا خواهد کرد. در آیه‌ی دیگری همین دستور مقاومت را می‌دهد و وعده‌ی پیروزی:
«فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالْعَشِیِّ وَ الْإِبْکارِ.»(۱۵)
اى پیامبر، اکنون که دانستى عاقبت ستمکاران به کجا مى‌انجامد، در برابر فشارها و مخالفت‌های مشرکان مقاومت کن؛ زیرا وعده خدا راست است و به آن وفا مى‌کند و بدان با این مقاومت کردن، تو در نزد دشمنان گنهکار قلمداد می‌شوی، پس از خدا بخواه تا پیامدهای این مقاومت و دعوت تو را که بر آنان ناگوار آمده، از تو بزداید و همراه با ستایش پروردگارت، در هرعصر و بامداد او را تسبیح گوى.
توجه به هزینه‌های مقاومت و سازش
از آنجا که انسانها در فکر سود و زیان خود هستند و همیشه آنچه را هزینه‌ی کمتری برایش دارد، همان را انتخاب میکند، این سؤال مهم پیش می‌آید که هر کدام از مقاومت و سازش چه هزینه‌هایی دارند؟ هزینه‌ها و ضررهای مقاومت زیاد است یا هزینه‌ها و زیانهای سازش؟ و اگر مقاومت نکنیم چه می‌شود؟ خداوند در آیات متعددی به این سؤال نیز پاسخ داده است. در یک آیه این‌طور می‌فرماید:«وَ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللَّهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمالَهُمْ، سَیَهْدیهِمْ وَ یُصْلِحُ بالَهُمْ، وَ یُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ.»(۱۶)
در این آیه خداوند به هزینه‌های مقاومت می‌پردازد و می‌فرماید باید کسانی از شما در راه اسلام، هزینه‌ی مقاومت را بدهید و در این راه کشته بشوید، نه تنها این هزینه دادنها شما را به شکست نزدیک‌تر نمی‌کند؛ بلکه همین هزینه‌ها باعث پیروزی شما می‌شود. نتیجه این شهادت‌ها از بین نمی‌رود.
تعبیر به «أَصْلَحَ بالَهُمْ» بیانگر این نکته است که خداوند برنامه‌های مؤمنان را به نتیجه و پیروزی می‌رساند و کارهایشان را درست میکند. به عبارت بهتر، مدیریت کارهای جامعه‌ی اسلامی را به دست می‌گیرد. در آیات مهم دیگری خداوند هم به آثار و هزینه‌های سازش اشاره میکند و هم به هزینه‌های مقاومت. ابتدا می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فی سَبیلی وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتی تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ.»(۱۷)
اى مؤمنان! با دشمنان من و دشمنان خودتان دوست نشوید و مدیریت خودتان را به دست آنها نسپارید. شما مخفیانه با آنان طرح دوستى مى‌ریزید و می‌خواهید با آنان سازش کنید. مگر نمی‌بینید با اعتقادات شما و با قرآن سر سازش ندارند؟ مگر همین‌ها نبودند که پیامبر و رهبرتان و خودتان را از شهر و دیارتان بیرون کردند؟ فقط به خاطر ایمانتان. اگر واقعاً به خاطر من و رضایت من مبارزه می‌کنید، با دشمنان سازش نکنید و دوست نشوید. شما مخفیانه به آنها ابراز مودّت مى‌کنید، در صورتى که من هم به مخفی‌کاری‌هایتان آگاهم، هم به کارهای آشکارتان. بدانید هرکس از شما با دشمنان سازش کند و طرح دوستی بریزد، قطعاً به بیراهه رفته و راه راست را گم کرده است.
و در ادامه همین آیه نتیجه سازش با دشمنان را بیشتر روشن میکند و می‌فهماند که سازش با آنها چه هزینه‌های سنگینی دارد:
«إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْداءً وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ، لَنْ تَنْفَعَکُمْ أَرْحامُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ.»(۱۸)
ای سازشکاران! بدانید همان کسانی که شما با آنها سازش کردید، اگر دستشان به شما برسد، به شدت با شما دشمنی میکنند؛ هرچند دست دوستى به آنان داده باشید! وقتی دستشان به شما برسد به دوستی‌هایشان نگاه نمی‌کنند؛ شما را مى‌کشند یا اسیر مى‌کنند و شکنجه مى‌دهند و به شما ناسزا مى‌گویند و تحقیرتان میکنند و در نهایت می‌خواهند با این کارها، شما را از اعتقادتان برگردانند و کافر شوید.
ای سازشکاران! اگر به خاطر رفاه خویشاوندان و فرزندانتان با دشمنان سازش می‌کنید و طرح دوستی می‌ریزد، بدانید هیچ‌کدام از آنها روز قیامت به داد شما نمی‌رسند و برای شما فایده‌ای ندارند و شما را نمی‌توانند از عذاب الهی رها کنند.
شرایط مقاومت در برابر دشمنان و موانع آن
سؤال دیگر اینکه برای مقاومت باید چه کنیم؟ چه شرایطی را رعایت کنیم؟ خداوند در آیات متعددی به این سؤال نیز پاسخ می‌دهد. در اولین آیه می‌فرماید، اولین شرط مقاومت، یاری کردن دین خداست:«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ.»(۱۹)
اى کسانى که ایمان آورده‌اید، اگر خدا را یارى کنید و براى خشنودى او با کافران بجنگید و از دینش حمایت کنید، او نیز با فراهم آوردن اسباب پیروزى، شما را یارى مى‌کند و گام‌هایتان را در میدان نبرد استوار می‌سازد.
اولین اثر یاری خدا و رسولش، نصرت الهی و ثابت قدمی مؤمنان است. منظور از اینکه خدا مؤمنان را یاری میکند؛ یعنی اسباب پیروزی بر دشمن را برایتان فراهم مى‌سازد. به هر وسیله‌ای؛ با انداختن ترس در دل دشمنان، دادن قدرت اراده به مؤمنان، برنامه‌ریزی دقیق، یاری فرشتگان، تغییر مسیر حوادث به نفع مؤمنان، جذب مردم به مؤمنان. این تعبیر، بهترین تشویق برای مقاومت و مبارزه است. چون مؤمنان را به قدرت نامحدود خدا متصل میکند. همین تعبیر را در آیه‌ی دیگری می‌فرماید:
«وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیزٌ.»(۲۰)
قطعا خدا کسانى را که او را یارى مى‌دهند یارى خواهد کرد، چرا که خدا نیرومند و شکست‌ناپذیر است.
خداوند در آیه دیگری به یکی دیگر از موانع استقامت در برابر دشمنان اشاره میکند:
«إِنَّ الَّذینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلیم.»(۲۱)
کسانى از شما که روز برخورد آن دو گروه (مؤمنان و مشرکان) در میدان اُحد، پایداری نکردند و فرار کردند، تنها دلیلش این بود که شیطان آنان را به سبب برخى از گناهانى که قبلاً مرتکب شده بودند، لغزانید و توان ایستادگی را از آنان گرفت. ولى خدا از آنان درگذشت، چرا که خدا آمرزنده و بردبار است.
در این آیه به صراحت، گناهان را یکی از عوامل مقاومت نکردن در برابر دشمن می‌داند.
پیروزی نهایی و حکومت صالحان بر زمین
سؤال آخر و از همه مهم‌تر این است که تا کی باید مقاومت کرد؟ این همه مقاومت چه زمانی به پیروزی نهایی خواهد رسید؟ در نهایت این مبارزه چه کسی پیروز نهایی و حاکم بر دنیا می‌شود؟ اسلام یا کفر؟ خداوند این سؤال را نیز با آیات مهمی پاسخ فرموده است که آینده این جهان از آن صالحان و شایستگان است و قطعاً پیروزی با جبهه حق و مقاومت است. در اولین آیه می‌فرماید:«وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ.»(۲۲)
آرى، فرعون براى انقراض بنى‌اسرائیل تلاش مى‌کرد، در حالى‌که ما مى‌خواستیم کسانى را که در زمین به استضعاف کشیده شده بودند نعمتى گرانسنگ عطا کنیم؛ آنان را پیشوایانى قرار دهیم که از ایشان پیروى شود و مواهبى را که در اختیار فرعونیان بود از آن ایشان کنیم.
این آیه همان آیه معروفی است که وعده ظهور حجت خدا حضرت صاحب الزمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را می‌دهد. ظهوری که آغاز تمدن بزرگ اسلامی در تمام دنیاست. خداوند در آیه‌ی دیگری همین مطلب را می‌فرماید:
«وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ.»(۲۳)
و به یقین، در زبور، کتاب آسمانى داود، پس از تورات، آن یادواره الهى نوشتیم که زمین را از شرک و گناه پاک خواهیم ساخت و بندگان شایسته من آن را به ارث خواهند برد.
این آیات به روشنی نظریه‌ی پایان تاریخ برخی نظریه‌پردازان غربی را باطل میکند. نظریه‌پردازانی که بعد از سالها، خود زبان به اعتراف گشودند و ناکارآمدی نظام لیبرال دموکراسی را اعلام کرده و افول موریانه‌ای آن را فریاد زدند.
نتیجه
آنچه از آیات مذکور به دست می آید این است که جبهه حق با تمام فراز و نشیب‌ها و مشکلات، رو به پیشرفت و پیروزی است و این وظیفه‌ی را برای ما سنگین میکند تا در برابر دشمنان مقاومت کنیم.نکته‌ی دیگر اینکه اگر کسی به ظاهر همین آیات و ترجمه آنها دقت کند، آن‌قدر روشن است که ایمان پیدا میکند مقاومت تنها راه پیشرفت است و تمام نظریات، تبلیغات و فلسفه‌بافی‌های دشمنان و تبلیغات‌چی‌های داخلی را باطل میکند.
پی‌نوشت:
۱) تذکر این نکته ضروری است که توضیح آیات با نگاه به تفسیر «المیزان» و ترجمه تفسیری آن نگاشته شده است و برداشتهای قرآنی و تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز لحاظ شده است.
۲) سوره‌ی بقره، ۲۵۰
۳) سوره‌ی هود، ۱۱۲
۴) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص: ۲۱۲
۵) سوره‌ی محمد، ۱
۶) سوره‌ی طور، ۴۲
۷) بیانات در دیدار جمعی از پاسداران و خانواده‌های آنان ۱۳۹۸/۰۱/۱۹
۸) سوره‌ی آل عمران، ۲۱و۲۲
۹) حبط: هو أن تکثر الدابة أکلا حتى ینتفخ بطنها. (مفردات راغب)
۱۰) سوره‌ی محمد، ۱۰
۱۱) سوره‌ی محمد، ۳
۱۲) سوره‌ی محمد، ۳۵
۱۳) سوره‌ی طه، ۴۵
۱۴) سوره‌ی روم، ۶۰
۱۵) سوره‌ی غافر، ۵۵
۱۶) سوره‌ی محمد، ۴ تا ۶
۱۷) سوره‌ی ممتحنه، ۱
۱۸) سوره‌ی ممتحنه، ۲و۳
۱۹) سوره‌ی محمد، ۷
۲۰) سوره‌ی حج، ۴۰
۲۱) سوره‌ی آل‌عمران، آیه ی ۱۵۵
۲۲) سوره‌ی قصص، ۵
۲۳) سوره‌ی انبیاء، ۱۰۵
اخبار مرتبط
تازه های اخبار
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}