شهید آیت الله مدرس؛ از مبارزه تا تبعید

به گزارش راسخون به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، ۱۰ آذر سالروز شهادت آیت الله سید حسن مدرس است، در تاریخ ۲۳ تیر سال ۱۳۷۲ این روز با تصویب مجلس شورای اسلامی روز مجلس نامگذاری شد؛ فرارسیدن این روز بهانه‌ای شد تا نگاهی به زندگی این شهید بزرگوار داشته باشیم.

سیدحسن قمشه‌ای اسفه‌ای مشهور به مدرس، در سال ۱۲۸۷ هجری قمری برابر با ۱۲۴۹ خورشیدی، در خانواده‌ای از سادات طباطبایی ساکن سرابه، از توابع زواره اردستان چشم به جهان گشود.
 
میرعبدالباقی، پدربزرگ آیت‌الله مدرس، مرد زاهد و عابدی بود که از سال‌ها پیش در قُمشه "شهرضای کنونی" سکونت داشت.

مدرس به همراه پدر رهسپار قمشه شد و مدت ده سال در آن شهر مقدمات ادبیات عرب و فارسی را فرا گرفت.

او شانزده سال بیشتر نداشت که برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و حدود سیزده سال در آن شهر اقامت گزید. پس از آن  راهی نجف اشرف شد و هفت سال در آن مکان  به تحصیل علم پرداخت.
 

فعالیت سیاسی آیت الله مدرس

فعالیت سیاسی آیت‌الله مدرس با عضویت در انجمن مقدس ملی اصفهان آغاز شد. درسال  ۱۲۸۹ همزمان با تشکیل دوره دوم مجلس شورای ملی که پس از استبداد صغیر برپا شد، نورالله نجفی اصفهانی از سوی آخوندخراسانی و عبدالله مازندرانی به عنوان یکی از مجتهدان طراز اول به مجلس شورای ملی معرفی گردید که او مدرس را برای این امر معرفی کرد و از سوی مجلس هم پذیرفته شد.
 
او در دوره سوم از طرف مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد؛ ولی  مجلس به علت فشار خارجی و آغاز جنگ جهانی اول یک سال بیشتر دوام نیاورد.
 

دلایل دشمنی رضاخان با آیت‌الله مدرس

آنچه مایه رسوایی رضاخان در قبال سرسخت‌ترین مخالف خود شد و عیار هوش سیاسی آیت‌الله مدرس را مشخص کرد، اعلام نتایج دور هفتم مجلس شورای ملی بود که در آن آرای نفر اول مجلس ششم را صفر قرائت کردند و نتوانستند این پرسش مدرس را پاسخ گویند که دست کم آن یک رأیی که بنده به خودم دادم چه شد؟

گویی رضاخان صرفاً منتظر اتمام مصونیت سیاسی مدرس بود، چرا که تنها به فاصله ۲ روز از افتتاح مجلس هفتم مشروطه، دستور بازداشت و تبعید او را به خواف صادر کرد که تاریخ، همه دارایی این نماینده سه دوره را هنگام تبعید یک زیلوی کهنه، یک منقل گلی، چند استکان چای خوری و چند جلد کتاب روایت کرده است. 

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تحولات شگرفی در شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران به وجود آمد و نظام ارزشی جامعه ایران دگرگون شد.

بنابراین، ارکان حکومتی نظام شاهنشاهی نمی‌توانست جایی در ایران داشته باشد؛ زیرا ماهیت و حقیقت این بنیاد‌ها و نهادها، با اهداف و آرمان انقلاب ملت ایران در تضاد بود.

یکی از نهاد‌های مهم سیاسی مجلس شورا بود که می‌بایست به معنای واقعی کلمه خانه ملت باشد. بدین ترتیب، با پیروزی انقلاب اسلامی، مقدمات تشکیل مجلسی اسلامی و مردمی در تاریخ ایران فراهم آمد و در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸، نخستین مجلس شورای اسلامی با رأی و نظر مستقیم مردم انتخاب شد تا مظهر قدرت و حکومت مردم  باشد.
 

وظیفه مجلس شورای اسلامی

بر اساس قانون اساسی  وظیفه اصلی مجلس شورای اسلامی، قانون گذاری و نظارت است، ولی مجلس نقشی بیش از این بر عهده دارد.

مجلس رقم زننده سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است و از سوی دیگر، ناظری ملی بر عملکرد قوه مجریه به شمار می‌آید.
نظر آیت‌الله مدرس درباره مجلس
در دیدگاه آیت‌الله مدرس، مجلس قانون‌گذاری به دلیل تشکیل شدن از نمایندگان مردم کشور، به منزله عصاره ملت و مرکز ثقل مملکت است. او مجلس را رقم زننده امور ملت و تنها مرجع تصمیم‌گیرنده در مملکت می‌دانست.

مدرس معتقد بود هیچ قانون، مصوبه و امتیاز بدون نظر و تصویب مجلس، قانونی نیست.

او در جلسه ۲۵ اسفند سال ۱۳۰۲ در بیان مقام و منزلت مجلس گفت: "این مجلس را به منزله تمام ایران می‌دانم". مثل این است که سی کُرور اهالی ایران در اینجا تشریف دارند.
 

مدرس در نگاه مقام معظم رهبری

آیت‌الله مدرس این گونه تحسین رهبر معظم انقلاب را برانگیخته است "مدرّس به عنوان یک روحانی که از چشمه فیّاضِ دینِ رهایی بخش و انسان سازِ اسلام سیراب بود در انجام تکلیف الهی و شرعی خویش ـ که مبارزه با ظلم و فساد و اختناق را سرلوحه احکام خویش دارد "ـ
 
تنها بودن را بهانه سکوت قرار نداد و چه بسا که در بسیاری از جریانات سیاسی کشور تنها یک فریاد بود که پرده خفقان حاکمه را می‌درید و آن، فریاد و خروشِ دشمن شکنِ مدرّس بود.  
 
مدرس به حقّ افتخار جامعه روحانیت به خصوص در قرن حاضر و نمونه‌ای از مقاومت جامعه روحانیت در همه زمان هاست پرچم مبارزه‌ای که شهید مدرس برافراشت هیچ گاه بر زمین نیفتاد. مبارزه بی امان مدرس علیه هرآنچه غیرخدایی است هنوز در جامعه ما ادامه دارد.
 

تبعید و مرگ

مدرس در سال ۱۳۰۵ مدرس مورد سوءقصد قرار گرفت که از ترور جان سالم به در برد.

او در جریان قیام نورالله نجفی اصفهانی در دی ماه ۱۳۰۵ شمسی در قم علیه اقدامات رضاشاه، طی تلگرافی از قیام او حمایت کرد.

رضاخان در طی برگزاری انتخابات مجلس هفتم، با مداخله آشکار در انتخابات و حذف آرای او، اجازه نداد مدرس به مجلس راه یابد و سپس در ۱۶ مهر ۱۳۰۷ دستگیر و را به دامغان، مشهد و سپس به خواف تبعید کرد.

مدرس ۷ سال در خواف توسط مأموران تحت نظر بود و در ۲۲ مهر ۱۳۱۶ از خواف به کاشمر منتقل شد.
 
در این زمان رضا شاه دستور قتل مدرس را به رئیس شهربانی کاشمر داد  اما او به این کار تن نداد و در نتیجه این مأموریت به "جهان‌سوزی"، "متوفیان" و "خلج" واگذار شد که آن‌ها در شب ۱۰ آذر ۱۳۱۶ برابر با ۲۷ رمضان ۱۳۵۶ "قمری" آیت‌الله مدرس را به شهادت رساندند.

قبر شهید آیت‌الله مدرس پس از شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضاشاه از ایران، توسط اهالی محل مشخص گردید.
 

مدرس، الگویی برای امروز ما

بدون شک شهید مدرس الگوی تمام عیاری برای یک نماینده مجلس و همچنین مردم ایران است. شناخت دوست و دشمن مصالح و منافع کشور و ملت، از محور‌های مهمی هستند که می‌توانند حرکت‌ها را در مسیر صحیح قرار دهند و از انحراف‌ها جلوگیری کنند.

نصرالله پژمان فر نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت: مهم‎ترین ویژگی شخصی شهید مدرس که توانست در برابر تمامی فشار‌ها ایستادگی کند، خدامحوری ایشان بود.
 
او ادامه داد: در زمان استبدادی که اجازه نمی‌دادند هیچ نوع رابطه‎ای میان مردم و مسئولان برقرار شود، تصور نمی‎کردند شهید مدرس این کار را انجام دهد.

نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، گفت: شهید مدرس حتی در ارتباطی که با مردم داشت  گزارش‌های روزانه خود را به طور منظم ارائه می داد.

پژمانفر افزود: شهید مدرس در صحبت‌‎ها و نکات خود بر این موضوع بسیار تاکید داشت که باید هدف غایی برای کشور تعیین شود تا قوانین را براساس آن جلو ببریم همان کاری که امروزه تلاش می‎کنیم با پیش‎بینی چشم‎انداز و اسناد بالادستی که برای نظام پیش‎بینی شده انجام دهیم.

او ادامه داد: یکی از مهمترین ضعف‎هایی که در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشت، توجه و اتکا داشتن به نیرو‌های خارجی برای اداره کشور بود، شهید مدرس به شدت این ضعف را حس کرد و در برابر این وابستگی فکری با تمام توان ایستاد.

نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی  مردم را مهمترین پشتوانه برای نظام دانست و گفت: اگر بخواهیم از این گردنه‌ها عبور کنیم  باید به مردم اتکا داشته باشیم، اما اگر انتظارات مردم برآورده نشود  این پشتوانه را از دست خواهیم داد.

پژمان فر افزود: اگر مسئولان بخواهند از ظرفیت مردم استفاده کنند، باید خواسته‌های آن‌ها را مدنظر قرار دهند و حقوق مردم را در نظر بگیرند.