اگر چه فساد حکومتی در کشور عراق بسیار فراگیر بوده و این مساله در استان‌های نجف، کربلا و بصره به گسترده‌ترین شکل ممکن درآمده، اما شورش‌ها و اعتراضات گسترده چند روز اخیر که بخش قابل توجهی از کشور عراق از جمله پایتخت را دربرگرفته، حتما دلایل پنهان و پیدای دیگری نیز دارد که باید موشکافانه بدان پرداخته شود.
 

تحولات عراق بعنوان یک کشور مهم و مسلمان به دلیل شرایط خاص این کشور همواره مورد توجه همسایگان، محافل جهانی و قدرت های صحنه گردان می باشد. این کشور طی پنجاه سال اخیر، حوادثی را سپری کرده که باقی ماندن نقشه سیاسی آن در دل این همه تحولات خسارت‌ بار چیزی شبیه یک معجزه بزرگ است. تجربه تلخ کودتاهای داخلی، حاکمیت خشونت بار و وحشیانه حزب بعث بر گستره جغرافیایی این کشور، تحمیل جنگی طولانی به بزرگترین همسایه خود ایران، اشغال کویت و پروسه جنگ های پر هزینه و مرگبار خلیج فارس، سرکوب قیام‌های داخلی در دهه نود، اشغال تمام عیار نظامی توسط امریکا، غارت ثروت ملّی این کشور توسط امریکا در ۱۵ سال اخیر، پدیدار شدن اقلیمی خود مختار در مناطق کردنشین، ظهور مرگبار داعش و جنگ ویرانگر داخلی۲۰۱۰تا۲۰۱۷ همه و همه آن‌ چیزی بوده که همسایه غربی ما با ۱۶۰۴کیلومتر مرز مشترک(یکی از طولانی‌ترین مرزها در آمار جهانی) طی۵۰ سال اخیر تجربه کرده است.
 
حال این کشور سرشار از زخم‌های عمیق داخلی، گرفتار ساختاری رنجور، بیمار و فاسدی است که تمام پیکره آن را در نوردیده. فساد در سیستم تنبل و ناکارآمد عراق تا آنجا گسترده است که این سیستم نه تنها کمترین مسئولیتی برای پاسخگویی به مردم را در خود نمی‌بیند، بلکه ابتدایی‌ترین امور نیز باید با پرداخت رشوه و پذیرش تحقیر توسط عوامل دولتی پیش برود. با کمال تاسف این غده چرکین در مناطق شیعه نشین به ویژه نجف و کربلا و بصره به مراتب بدتر از دیگر مناطق بوده و در همه ارگانها مشهود است که در استان‌های شیعه نشین به مراتب وضع بدتر است. بیکاری گسترده جوانان عراقی در قبال بی‌برنامگی دولت برای اشتغال‌زایی و نبود راهبردهای حمایتی برای اشتغال، رانت شدید و ویژه پروری از دیگر دلایل اتفاقات اخیر عراق هستند که به نظر سرآغاز جدیدی بر تحولات بی پایان عراق خواهند بود. اما صرف نظر از ارزیابی تحولات داخلی عراق، به دلیل موقعیت خاص این کشور و سلسله مسائل و چالش هایی که منطقه غرب آسیا گرفتار آن شده، نیز قابل تحلیل است. هنوز چند صباحی از مهار غده سرطانی تروریسم با محوریت داعش از عراق نمی‌گذرد. بحران پیچیده‌ای که تنها با درایت ایران و اراده ملی خلق شده در عراق توسط بسیج مردمی اتفاق افتاد. پدیده داعش نشان داد که عراق مستعد اتفاقات تلخ بوده و به راحتی زمینه برای نفوذ عوامل بیگانه و جولان قدرت‌های منفعت‌طلب در آن فراهم می‌گردد. در کنار این مساله، کشورهای عرب همسو با سیاست‌های غرب از سر ناشی‌گری و کج فهمی، آتش بیار معرکه‌ای می‌شوند که گاها خود نیز در این آتش گرفتار می‌شوند. نکته تلخ قضیه آن‌جاست که منطقه غرب آسیا به محلی برای عقده‌گشایی و انتقام‌های کور تبدیل شده است. از این‌رو حوادث اخیر عراق که برای اصلاح ساختار داخلی صورت گرفته، به فرصتی مجدد برای جاهلان منطقه ایجاد کرده تا دوباره با یک اتفاق داخلی، به دنبال عقده‌گشایی‌های فرسایشی خود باشند. از سویی دیگر فروپاشی ائتلاف ضد ایران در منطقه که در حال وقوع است، برای بانیان این ائتلاف که به‌رغم صرف میلیاردها دلار هزینه، هم اینک با دو بحران علنی یعنی گیر کردن در باتلاق یمن و مواجهه با بحران بین‌المللی و داخلی، رودرو شده اند، سعی در متهم کردن ایران به مداخله در امور داخلی عراق و تحریک معترضان عراقی علیه کشورمان دارند. عربستان به طرز ناشیانه‌ای با همراهی امارات بی‌تدبیر عربی در خدمت سیاست‌های چپاول‌گرانه امریکا و انگلیس در منطقه و عراق قرار گرفته‌اند.
 
تردیدی نیست که استمرار اعتراضات به شکل خشونت‌بار در عراق، دستاویزی خواهد شد برای تحت‌الشعاع قرار دادن گردهمایی بزرگ اربعین و مخدوش کردن روابط استراتژیک ایران و عراق، که تا حدود زیادی نیز آن‌را تحت تأثیر قرار داده است. باید مراقب اوضاع عراق بود و حوادث آن‌را با دقت و حساسیت هر چه تمام رصد نموده و در اسرع وقت مدیریت نمود. این مساله عمق خطرات پیچیده در داخل عراق و احتمال تشدید مخاطرات امنیتی را گوشزد می کند. هر چند اصلاح ساختار بیمار و فاسد عراق برای نجات این کشور امری بسیار ضروری است. اما باور این اتفاق برای مردم عراق بسیار دشوار است. کشور عراق به لحاظ فساد حاکمیتی در ردیف پنج کشور اول فاسد دنیا قرار دارد! و اصلاح ساختار درونی با وضع موجود بسیار سخت بوده و این کشور برای لمس آرامش مسیری طولانی در پیش دارد. برایند کلی تحولات داخلی در عراق حاکی از استمرار مداخلات خارجی و بی‌راهه رفتن جریان‌های سیاسی در این کشور است.
زهرا ترابی