حسن روحانی هرچه در دولت اولش خوش‌اقبال بود، در دولت دومش کام‌روا نشد. حال بعد از شش سال، بحث استعفای رئیس‌جمهور حتی از پایگاه حامی‌اش یعنی اصلاحات شنیده شود. سیر تطور مناسبت روحانی با نیروهای اصلاح‌طلب نشان‌دهنده متزلزل‌شدن پایگاه سیاسی دولت است؛ به ‌نحوی‌که از یک حمایت همه ‌جانبه و به زعم برخی یک ائتلاف فراگیر میان اصلاح‌طلبان و روحانی به نقد رسید و به سرعت از نقد فراتر رفت و به درخواست استعفا رسید. درخواست‌هایی که صدایش به گوش دولتی‌ها هم رسید، تا جایی که ربیعی در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره پیشنهاد استعفا از سوی برخی اصلاح‌طلبان با پیشنهاد اسحاق جهانگیری گفت: «به‌هیچ‌عنوان بحث استعفای رئیس‌جمهور مطرح نیست. من صمیمیتی هم با آقای جهانگیری دارم و زیاد گفت‌وگو می‌کنیم، نه چنین ایده‌ای دارند و نه این موضوع صحت دارد... برخی می‌گویند به دلیل اعتراض که نمی‌گذارند دولت کار کند، رئیس‌جمهور باید استعفا دهد. برخی هم از ابتدای عمر دولت می‌گفتند دولت شش‌ماه بیشتر نمی‌ماند و...».

به نظر می‌رسد با کاهش پایگاه اجتماعی دولت و به طور کلی طیف اصلاحات در بین مردم، تلاش برای شانه خالی کردن از مسئولیت و پاسخگویی در مقابل عملکرد و التهاب آفرینی در آستانه انتخابات از جمله سناریوهایی باشد که اصلاح طلبان با طرح استعفای روحانی به دنبال آن هستند. در این بین رسانه‌های اصولگرا ضمن مخالفت با طرح استعفای روحانی، سناریوهایی فوق را از هدف اصلاح طلبان از طرح این موضوع عنوان کردند. در گزارش پیش رو تلاش می شود ضمن واکاوی ابعاد و زوایای طرح این موضوع آن هم در شرایط کنونی به سناریوهای احتمالی آن پرداخته شود.
 
چه کسی استعفای روحانی را در هیات دولت مطرح کرد؟
نکته قابل تامل اینکه هم در سخنان حجاریان و هم به خصوص در سخنان عباس عبدی شواهد جالبی وجود دارد که طرح استعفای روحانی از درون دولت شکل گرفته و یا حداقل هواداران و طرفداران جدی در داخل کابینه و بین وزرای دولت دارد.

عباس عبدی طی اظهاراتی که تاکنون تکذیب هم نشده، درباره پیشنهاد استعفای دولت و انتخابات زود رس گفته است: «این مطلب، موضوعی نیست که فقط من آن را مطرح کنم. برای اولین بار در سطح برخی از وزرا، چنین ایده‌ای مطرح‌شده و دارند در مورد آن فکر می‌کنند؛ برای اینکه ببینند چه باید کرد. برخی از وزرا هم به این نتیجه رسیده‌اند که با ادامه این حد از تنش دیگر، کاری نمی‌شود کرد. شنیده‌ام که معاون اول رئیس‌جمهور هم، کم‌وبیش به چنین فکری رسیده است.»

طبیعی است که برخی از عوامل دولتی متهم به مفاسد اقتصادی و نگران از حسابرسی کارنامه خود در آینده نزدیک بسیار با انگیزه در این‌باره در حال فعالیت باشند. اما در این میان جهانگیری باید انگیزه‌های خاص‌تری برای راه انداختن زمزمه استعفای حسن روحانی در هیات دولت داشته باشد. برخی کارشناسان مسائل داخلی می‌گویند: «جهانگیری بزرگترین سند شراکت اصلاح‌طلبان در دولت روحانی است. او در جایگاه معاون اول رئیس جمهور به نوعی در واقع هم‌تراز روحانی، اصلی‌ترین مسئول وضعیت موجود کشور است. جهانگیری همچنین در ایام مناظرات انتخابات 96 با اتخاذ مواضع تند عملا بن بستی بزرگ برای ادامه دوران سیاسی آتی خود ایجاد کرد. علاوه بر بن بست سیاسی، بن بست ناکارآمدی و ناتوانی در اداره کشور، عملا از جهانگیری یک ورشکسته تمام عیار سیاسی ساخته است». آنها قائل هستند که «از این منظر با استناد به اظهارات تکذیب نشده عباس عبدی، جهانگیری در صورت زمزمه استعفای روحانی در دولت و همراه شدن برخی وزرا با او در واقع به فکر نجات خود و نهایتا تخلیه همه فشار افکار عمومی و ناکامی ها به شخص روحانی خواهد بود! زیرا با استعفای دولت طبیعی است که این شخص روحانی هست که عملا در صدر افکار عمومی قرار خواهد گرفت و دیگران با هزینه کمتر می توانند از این بحران خودساخته رهایی پیدا کنند. همچنین جهانگیری در صورت اصرار به استعفای روحانی عملا نشان می‌دهد که امیدی به گشایش واقعی از طرف آمریکا و اقداماتی همچون سفرهای رئیس جمهور به ژاپن نیز چندان ندارد. احتمالا تجربه جهانگیری از برجام و مذاکره با اروپا و آمریکا در این سال‌ها او را بیش از دیگر مطلعین در دولت نگران می‌کند و طبیعی این است که جهانگیری در این شرایط بیشتر از دیگران نگران تبعات دادن وعده جدید به مردم بر پایه اعتماد به آمریکا باشد». حال باید با واکنش های آتی اصلاح طلبان ببینیم چقدر این نظرات در مورد جهانگیری درست است؛
 

اهداف اصلاح طلبان از طرح موضوع استعفای روحانی
یکی از اهداف اصلاح طلبان از طرح موضوع استعفای روحانی تکرار بهانه های قبلی خود در خصوص وجود «دولت پنهان» و «وجود نهادهای موازی» و ... است. همچنان که در گذشته نیز بارها «محمد جواد ظریف»، دخالت سایر نهادها در مسائل مربوط به سیاست خارجه را دلیل استعفایش عنوان می‌کرد. به نظر می‌رسد بعد از اعتراضات آبان 98 و تنزل پایگاه اجتماعی دولت، اصلاح طلبان که به عنوان حامی دولت مطرح هستند، تلاش می‌کنند با متقاعد کردن روحانی و یا در شرایط حداقلی اسحاق جهانگیری به استعفا، مقصر نابسامانی های و نارضایتی‌ها را دخالت برخی از نهادها در امور اجرایی اعلام کنند تا چنین وانمود شود که عامل شرایط اقتصادی موجود نه دولت روحانی بلکه کارشکنی نهادهای موازی!
 
اصلاح طلبان در حالی موضوع استعفای رئیس جمهور را مطرح می‌کنند، که به خوبی می‌دانند با استعفای روحانی این امکان وجود خواهد داشت که بعد از این هر رئیس‌جمهوری به هر دلیلی نتوانست یا نخواست مسئولیت‌هایش را اجرا کند، به رأی مردم پشت کرده و وظایفش را ترک کند و از پاستور برود. این در واقع مشابه همان خواسته سران فتنه در سال 88 بود که قطعا در خصوص تحقق و ابطال انتخابات، تبدیل به رویه‌ای می‌شد که می توانست بستر و زمینه هرگونه تنش‌آفرینی در جامعه را فراهم کند. متداول شدن استعفای رئیس جمهور که خلأ قدرت را در پی خواهد داشت، می تواند بیشترین تاثیر را در آغاز یک چالش اجتماعی سیاسی داشته باشد که با موج سواری جریانات ضد انقلاب چالشی امنیتی را با خود به همراه خواهد داشت.

علاقه‌مندان به استعفای رئیس جمهور و بهترین گزینه
اولین جریان علاقه‌مند به استعفای روحانی، مطمئنا دشمنان انقلاب اسلامی هستند. این جریان به دنبال بی‌ثبات کردن ایران یا حداقل بی‌ثبات نشان دادن آن هستند و استعفای رئیس جمهور یا هر چالش سطح بالا بین مجلس با دولت یا یک جریان سیاسی داخلی با دولت می‌تواند این خواسته را محقق کند. استعفای دولت ایران، پس از استعفای دولت‌های لبنان و عراق، پازل آمریکا در منطقه را نیز تکمیل می کند.

دومین جریان علاقه‌مند به استعفای روحانی، ظاهرا بخشی از جریان اصلاحات است. این جریان بیشتر با هدف رها کردن خودش از زیر بار مسئولیت ناشی از حمایت روحانی و همچنین تقویت گزاره "نمی‌گذارند" و نوعی "مظلوم‌نمایی" برای روحانی این خط را دنبال می‌کند.

سومین جریان علاقه‌مند به استعفای روحانی هم بخشی از نیروهای انقلابی میتوانند باشند که می‌گویند: به دلیل ناکارآمدی مفرط دولت و با هدف نجات کشور از دست آن، بدنبال استعفای روحانی هستیم.

اما بهترین گزینه برای تامین منافع کشور باقی ماندن همین دولت است تا در زمان باقی مانده از سوی یک مجلس واقع بین و کارآمد و برخوردار از عقلانیت انقلابی، تدبیری به کارگرفته شود و از این حالت رخوت و کم تحرکی خارج شود و کشور به ثبات اقتصادی و سیاسی برسد.
 
پشت‌پرده پیشنهاد استعفای روحانی هر چه هست و هر دستاورد و ضرری برای آن متصور باشیم، اما به نظر می‌رسد در آینده باید شاهد طرح موارد بیشتری از این دست پیشنهاد‌ها باشیم. چرا‌ که اگر چنین پیشنهادی محقق شود، می‌تواند منافعی برای برخی حامیان پیشین دولت روحانی داشته باشد و اگر هم محقق نشود، حداقل منفعت آن این است که برای مدتی افکار عمومی را به خود مشغول کرده و از مسائل اصلی کشور منحرف می‌کند.