تنها یک روز پیش از برگزاری نشست مجمع جهانی اقتصاد در شهر داووس (Davos) سوئیس، وزارت خارجه کشورمان در خبری ناباورانه اعلام کرد که «محمد جواد ظریف» رئیس دستگاه دیپلماسی کشور در این نشست مهم اقتصادی شرکت نخواهد کرد آنهم در حالی که پیشتر اعلام شده بود که برای حضور وی در این اجلاس دعوت‌نامه صادر شده است.

اعلام این خبر موجی از گمانه زنی‌ها را در رابطه با چرایی لغو سفر وزیر امور خارجه کشورمان به سوئیس به‌راه انداخت زیرا بنا بود در رابطه با پیشبرد مذاکراتی با سوئیس در جهت راه اندازی کانال ویژه تبادل مالی موسوم به «اینستکس» انجام شود. البته این خبر نه از قول منابع ایرانی بلکه دبیرخانه وزارت امور اقتصادی سوئیس شنیده شد. زیرا بنا بر اظهارات مقامات سوئیسی این دبیرخانه قرار بود که در حاشیه برگزاری مجمع جهانی اقتصاد گفت‌وگوهای دوجانبه برای راه اندازی کانال ویژه تبادل مالی بین دو کشور انجام شود.

جالب آنکه سوئیسی‌ها حتی نام این کانال را هم انتخاب کرده و از آن با عنوان کانال توافقنامه تبادلات بشر دوستانه سوئیس یا Swiss Humanitarian Trade Agreement که مخفف آن SHTA است، نام می‌برند و قرار است که این کانال به بانک‌ها و شرکت‌های سوئیسی اجازه دهد که فارغ از تحریم‌های آمریکا به کشورمان کالاهای دارویی و غذایی صادر کنند. اما گویا با توجه به عدم شرکت وزیرخارجه کشورمان در این اجلاس بحث راه اندازی این کانال به موعد دیگری موکول شده است. اما سوال اینجاست که با توجه به هماهنگی های قبلی چه چیزی مانع از شرکت وزیر امور خارجه کشورمان در اجلاس Davos 2020 شده است!؟
 


اتاق فکر اقتصاد جهان

بر اساس برنامه ریزی‌های اعلام شده نشست مجمع از روز سه شنبه ۲۱ ژانویه به مدت چهار روز آغاز می‌شود و تعداد زیادی از رهبران اقتصادی و سیاسی جهان، از جمله دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در این نشست حضور خواهند داشت. اجلاس مجمع جهانی اقتصاد یا world economic forum هر ساله با حضور رهبران سیاسی، اقتصادی و تجاری جهان در کشور سوئیس برگزار می‌شود و به دلیل محل برگزاری‌اش به اجلاس داووس مشهور شده است. البته اجلاس داووس توسط یک بنیاد غیرانتفاعی و غیردولتی که مقر آن در ژنو سوئیس است برگزار می‌شود بر خلاف تصور عمومی یک نهاد بین المللی رسمی از جمله سازمان ملل متحد بانی آن نیست. اما به هر حال در حوزه اقتصاد این نهاد بدون وابستگی به این‌گونه مراجع به یکی از مهمترین مراکز تصمیم‌سازی جهان بدل شده است و علاوه بر رهبران سیاسی جهان چهره های مهم اقتصادی نیز در این اجلاس شرکت می‌کنند و با مشارکت خود زمینه اجرایی شدن سیاست‌های اقتصادی رهبران دنیا را بیش از پیش فراهم می‌کنند. البته بخش عمده شرکت‌کنندگان در این همایش را آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها تشکیل می‌دهند و تنها 8 درصد شرکت کنندگان از حوزه آسیا دعوت می‌شوند که این نشان از ماهیت کارکردی این اجلاس در چهارچوب منافع غرب دارد.
 

فشار آمریکا برای بایکوت ایران

هم‌زمانی حضور ترامپ در این نشست با حضور وزیر امور خارجه کشورمان بحث‌های زیادی را در فضای مجازی و رسانه ای جهان به راه انداخته بود، زیرا تنها کمتر از دو هفته از نواخته شدن «سیلی موشکی» کشورمان به پایگاه نظامیان آمریکایی در «عین الاسد» عراق می گذرد و این فاصله زمانی محدود خود زمینه ساز گمانه زنی‌های زیادی شده بود که مهمترین آنها اشاره به احتمال عدم حضور ظریف در این نشست داشت. اما پس از انتشار اخبار نقل شده از سوی دست‌اندرکاران نشست مجمع جهانی اقتصاد مشخص شد که این گمانه زنی‌ها اشتباه است و محمد جواد ظریف به طور رسمی به این نشست دعوت شده است.
اما حال وزارت خارجه ایران خبر از لغو سفر وی به داووس را می‌دهد، زیرا براساس اظهارات «سید عباس موسوی» سخنگوی وزارت خارجه کشورمان: «قرار بود محمدجواد ظریف همین روز‌ها برای شرکت در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس به سوئیس برود که به رقم دعوت رسمی و حضوری اولیه از ایشان، برنامه تنظیمی که برای ایشان داشتند و برنامه‌ای که توافق شده بود را به هم زدند و ترتیبات دیگری را در نظر گرفتند که این سفر متأسفانه انجام نمی‌شود.»

آن‌گونه که به نظر می‌رسد لغو سفر ظریف ناشی از پس گرفته شدن دعوتنامه وی توسط طرف‌های دعوت کننده است، اما چرا باید سوئیسی‌ها دست به این رفتار غیر حرفه ای زده باشند؟ یکی از محتمل‌ترین گمانه زنی‌ها در این رابطه اشاره به نقش مقامات آمریکایی در برهم زدن برنامه سفر ظریف دارد، زیرا آمریکا‌ بارها نارضایتی خود را از مشارکت وزیر امور خارجه کشورمان در مجامع جهانی ابراز داشته بودند و به طور خاص پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا از ارائه فرصت دیده و شنیده شدن به ظریف در مقابل تریبون‌های رسانه ای غربی انتقاد کرده بود به همین دلیل هم دولت امریکا علاوه بر تحت تحریم قرار دادن وی مانع از حضور آزادانه او در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شد!

از این رو به نظر می‌رسد که مقامات سوئیسی یا تحت فشار آمریکایی و یا حتی به دلیل نگرانی از بروز هرگونه تنش بین مقامات ایرانی و آمریکایی ریسک حضور ظریف و سخن گفتن او با رسانه های جهانی را نپذیرفته اند و با بر هم زدن برنامه از پیش تنظیم شده، وزیر امور خارجه کشورمان عامدانه زمینه عدم حضور وی در داووس را فراهم کرده اند.
 


سرنوشت اینستکس سوئیسی

در طی هفته های اخیر روند تحولات مرتبط با منطقه و توافق هسته ای موسوم به برجام با سرعت نسبتا بالای پیش می‌رود و به نظر نمی‌رسد که با توجه به شرایط کنونی امکان تحقق این کانال تبادل مالی با طرف سوئیسی که عضو کوچکی از اتحادیه اروپا است ممکن باشد. زیرا در طی روزهای گذشته تروئیکای اروپایی در اقدامی که تنش آفرین مکانیسم حل اختلاف در برجام یا همان مکانیسم ماشه یا Snapback را فعال کردند که در عمل گامی برای عبور از برجام است.
 تروئیکای اروپایی هم‌نوا با آمریکا خواستار امضای توافق جدید هستند و برجام فعلی را ناکافی اعلام می‌کنند، بطور مثال انگلیسی‌ها خواهان عقد توافق جدیدی با عنوان توافق ترامپ هستند و فرانسوی‌ها رسما طرح ورود به یک توافق جدید را که شامل برنامه دفاع موشکی، هسته ای و نفوذ منطقه‌ای کشورمان باشد را مطرح می‌کنند و علناً خواهان تحمیل محدودیت‌های بلند مدت‌تری علیه کشورمان هستند این مسئله رسما حکایت از پایان برجام فعلی دارد.
هم‌زمان مقامات کشورمان نیز رسما اعلام کرده اند که در صورت ارجاع پرونده به شورای امنیت از NPT خارج خواهند شد و این مسئله به معنای شروع فصل جدیدی از تنش‌های بین‌المللی با کشورمان است. لذا به نظر نمی‌رسد که در شرایط فعلی و حداقل دو تا سه ماه آینده امکان پیگیری و اجرای طرح هایی مانند INSTEX یا SHTA وجود داشته باشد.
 
نکته قابل توجه آن است که یکی از افراد شاخص در دروغ سازی بر علیه نظام به این نشست دعوت شده است که مطمئنا در سخنرانی خود بر ادامه و افزایش تحریم‌ها بر علیه ایران تأکید خواهد کرد و این مقایر با هدف حضور دکتر ظریف یعنی باز شدن یک کانال مالی برای خرید و فروش دارو و... است. این نوع چینش سخنرانان در یک نشست اقتصادی و مستقل نشان می‌دهد که بانیان این نشست به هیچ‌وجه نگاه صرفا اقتصادی ندارند و مانند دیگر عرصه‌ها که ادعای سیاسی نبودن می‌کردند، این نشست کاملا سیاسی و با هدف تضعیف مخالفان امپریالیسم جهانی برگزار می‌شود تا همه کشورها در استثمار نوین امریکایی تعریف شوند.

با این حال باید دید در طی روزها و هفته های پیش رو روند تحولات به چه سمت و سویی خواهد رفت.