با خروج ایالات متحده آمریکا از «برجام هسته ای» و شروع فرایند تضعیف این توافق مهم بین المللی از سوی دونالد ترامپ، هر روز بر حجم فشارهای همه جانبه اقتصادی وارد شده بر کشورمان افزوده می‌شود، به طوری که حتی در ادبیات رسانه های غربی از این فشارهای اقتصادی مضاعف با عنوان «جنگ اقتصادی» یا economic war یاد می‌شود.

اما در مقابل تشدید فشارهای اقتصادی، دولت بیکار و منفعل ننشسته با اجرای سیاست‌هایی از جمله کاهش تعهدات برجامی و پیگیری فعال‌سازی کانال ویژه تبادل مالی موسوم به INSTEX برای کاهش هجمه های اقتصادی علیه کشورمان تلاش کرده است.

اما همان‌گونه که مشخص است انجام این سیاست‌ها به طور کامل امکان بی اثر کردن تحریم‌های ضد انسانی آمریکا را ندارد. زیرا تمام شبکه های بانکی و تبادل مالی مرسوم جهان تحت اشراف دولت آمریکا و نهادهای اطلاعاتی وابسته به آن قرار دارد و طبیعتاً هرگونه تلاش برای دور زدن تحریم‌ها دیر یا زود توسط نهادهای نظارتی آمریکا از جمله وزارت خزانه داری آن شناسایی و در حد امکان مسدود می‌شود.

از این‌رو برای بی اثر کردن تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه شبکه مالی و اقتصادی کشورمان و شرکت‌های دارای تعامل با کشورمان بایستی از ابزار و بستری که از نظام بانکی و مالی مرسوم جهان متفاوت است بهره برد. اما سؤال اینجاست که در شرایط فعلی جهان، با چه ابزار و بستری که مستقل از شبکه بانکی مرسوم است می‌توان استفاده کرده؟ و چه راهی را باید در پیش گرفت تا شبکه مالی و اقتصادی کشورمان از تحریم‌های غیر منصفانه دولت آمریکا در امان باشد؟!
 

رمز ارزها به میدان می‌آیند

رمز ارزها یا ارزهای دیجیتال که در ادبیات بین المللی به آنها Cryptocurrency  نیز گفته می‌شود، شکل خاص و جدیدی از پول الکترونیکی است که بر خلاف ارزهای رایج و سنتی جهان مبنای اعتباری متفاوتی دارند. یعنی اعتبار آنها ناشی از ذخایر طلا و نقره کشورها نیست و تولید آنها به وسیله رشته های رمزنگاری شده غیر قابل جعل صورت می گیرد که این خود اعتبار بخش آنها می‌باشد.

همچنین رمز ارزها ماهیتی غیر متمرکز دارند به این معنی که هیچ نهاد دولتی و یا خصوصی امکان رصد و کنترل تراکنش‌های مالی صورت گرفته بر مبنای آنها را ندارد به همین دلیل نیز در طی سالیان اخیر در سطح جهان استفاده از رمزها برای عبور از تحریم‌ها و نظارت‌های مالی افزایش قابل توجهی یافته است.
 
البته یکی دیگر از ویژگی‌های رمز ارز عدم وابستگی آنها به نهادهایی مانک بانک و شبکه بانکی است و هر کاربر می‌تواند به راحتی از طریق بستر اینترنت به خرید و فروش مبتنی بر رمز ارز بپردازد.

از این‌رو با توجه به دلایلی که مطرح شد به نظر می‌رسد که استفاده از رمزها می‌تواند به یکی از مهمترین ابزارهای خنثی سازی تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه کشورمان تبدیل شود. زیرا با بهره گیری از رمز ارزها و بدون جلب توجه نهادهای نظارتی دشمن می‌توان کالاهای مورد نیاز کشورمان را تهیه کرد و بیش از این منت اروپایی‌ها را در ماجرای اینستکس نکشیم.

البته دولت آمریکا هم تاکنون بیکار ننشسته و به صورت مستمر تلاش کرده تا با تدوین سیاست‌های مختلفی علیه رمز ارزها زمینه کنترل و نظارت خود بر شبکه های تولید و تبادل رمز ارزها و همچنین حفظ ارزش دلار در معادلات بین الملی را فراهم کند. اما خوشبختانه به دلیل ماهیت غیر متمرکز این شبکه ها فعلا این تلاش‌ها راه به جایی نبرده است.
 
 

وحشت آمریکا از رمز ارزها

همان‌گونه که پیشتر بیان شد ناتوانی آمریکا در نظارت بر تبادلات مالی مبتنی رمز ارزها و همچنین تقویت روز افزون ارزش رمز ارزها در مقابل  دلار که فعلا ارز مسلط در مبادلات مالی جهانی است زمینه را برای نگرانی فزاینده ایالات متحده آمریکا در رابطه با افزایش گرایش کشورهای جهان به استفاده از رمز ارزها فراهم کرده است.

به همین دلیل نیز مدتی قبل رییس جمهور کشورمان در راستای تضعیف سیاست‌های استکباری آمریکا علیه کشورهای مستقل جهان خصوصا در حوزه اقتصادی پیشنهاد بهره گیری کشورهای اسلامی از رمز ارزها را مطرح کرد.

اواخر آذرماه سال جاری آقای حسن روحانی، در جریان سفر به کشور مالزی و شرکت در اجلاس کشورهای اسلامی پیشنهاد کرد که از رمز ارزها برای تبادل مالی میان کشورهای اسلامی استفاده شود که خوشبختانه این طرح با استقبال رهبران شرکت کننده در این اجلاس مهم اسلامی روبرو شد. به طوری که «ماهاتیر محمد» نخست وزیر مالزی از راه اندازی بازار مشترک کشورهای اسلامی در حوزه اقتصاد دیجیتال حمایت کرد و خواهان همکاری و تبادل تجربیات کشورهای اسلامی در زمینه بهره گیری از رمز ارزها در تبادلات مالی شد.
 

دور زدن تحریم با رمز ارزها

مهمترین مزیت رمز ارزها عدم امکان رصد آنها است. زیرا این پول رمزنگاری شده را نمی‌توان به صورت سنتی دریافت و ذخیره کرد به این دلیل که هر رمز ارز صرفا به صورت رشته ای رمزنگاری شده موجود است و برای تبادل آن نیاز به هیچ اطلاعات اضافه ای مانند ثبت شناسه های هویتی نیست. پس در عمل هیچ دولت و نهاد بانکی نمی‌تواند به مبدأ و مقصد تبادلات مالی مبتنی بر رمز ارزها پی ببرد. لذا تبادلات مبتنی بر رمزارزها خواهی نخواهی شامل تحریم های اقتصادی آمریکا نمی‌شود.

از سوی دیگر تولید رمز ارزها در کشورما با استفاده از ماینرهای سخت افزاری کم هزینه است. زیرا برخلاف اغلب کشورها نرخ برق مورد استفاده ماینرهای تولید کننده رشته های رمزنگاری شده رمز ارزها بسیار پایین است پس می‌تواند در کشورمان به راحتی مزارع تولید رمز ارزها را به طور قانونی راه اندازی کرد و از ارز حاصل برای تأمین نیازمندی‌های کشور بهره برد.

به همین دلیل هم اخیرا وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران در راستای تقویت اقتصاد کشورمان در شرایط تحریم دستورالعمل‌های قانونی تولید رمز ارزها را صادر کرده است و انتظار می‌رود که این سیاست اقتصادی جدید بیش از ۸.۵ میلیارد دلار برای کشورمان سودآوری داشته باشد.
 

تیغ دو لبه!

البته رمز ارزها در کنار محاسنی که برای هر کشور در عدم نظارت و سختگیری‌های ایالات متحده و در دست گرفتن نبض اقتصادی آنان دارد، معایبی هم دارا می باشد، که فرار مالیاتی‌ را می‌توان یکی از آنها دانست. همانطور که ایالات متحده نمی‌تواند بر رمز ارزها نظارت کند دیگر کشورها نیز نمی‌توانند بر آن نظارت کنند. پس می تواند محل سوء استفاده هم قرار بگیرد. ضمن آنکه ارزانی برق در کشور ما برای فعالان این عرصه سودآوری زیادی دارد و یارانه حامل های انرژی مانند برق به جیب این فعالان می‌رود، بدون آنکه بتوان مالیات یا عوارضی از آنان گرفت. گسترش مزرعه‌های ماینر از جیب بیت المال چیزی نیست که بتوان از کنار آن به سادگی عبور کرد. بنابراین دولت تلاش دارد قبل از آنکه دیر شود مقرراتی در این زمینه وضع کند تا این تکنولوژی جدید مانند بسیاری از تکنولوژی‌های گذشته که در بدو ورود به سبب غفلت دولت‌ها حالت زیر زمینی پیدا کرد و باعث شد بسیاری از ایرانیان متضرر شوند، حالتی رسمی و قانونی پیدا کند و با نظارت منصفانه پیش رود.