با شیوع کرونا در کشور متأسفانه تعدادی از هموطنان مبتلا به این ویروس شده و جان خود را از دست دادند. ستاد مرکزی مقابله با ویروس کرونا با تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و مراکز فرهنگی و اجتماعی که احتمال انتقال در آنها زیاد بود، برای کنترل این بیماری تلاش می‌کنند. مسئولین در توصیه های مکرر، مردم را به ماندن در خانه و قرنطینه اختیاری تشویق کردند. همچنین کاهش ترددها و عدم حضور مردم در بازارهای شب عید منجر به تعطیلی برخی از بنگاه های اقتصادی و افزایش فشار معیشتی به طبقه کارگران و کسبه شده است. ضمن آنکه محصور شدن در منزل نیز به لحاظ روحی و روانی تبعاتی به دنبال دارد. چه راهکاری برای مقابله جسمی و روحی با این ویروس وجود دارد؟ در این گفتگو با «دکتر افشین طباطبایی» جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در مورد مقابله با تبعات روانی و اجتماعی قرنطینه و راه های فائق آمدن بر آن همراه هستیم.
 

با توجه به بحران اقتصادی پیش آمده از شیوع ویروس کرونا بهترین راهکار حمایت اجتماعی و اقتصادی دولت از مردم چیست؟

بحران های اجتماعی در همه ادوار تاریخ بشر روال زندگی انسان‌ها را تا حدودی تحت تاثیر قرار داده اند، جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی نیز تا‌کنون بحران‌های مختلفی را از سر گذرانده که مهمترین آنها جنگ تحمیلی و تحریم‌هایی است که در چهار دهه گذشته به انحاء مختلف بر ما تحمیل شده است. در جنگ تحمیلی که اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار گرفت و به دلیل دشمنی و عدم همکاری کشورهای دیگر با ما واردات کالاهای اساسی غیر ممکن بود و ممکن بود مردم در تهیه کالاهای اساسی با مشکل مواجه شوند. لذا حکومت با کوپنی کردن اقلام مورد نیاز مردم تا بخش زیادی مشکل معیشت مردم را حل کرد و اجازه نداد که معیشت مردم به خطر بیفتند. شیوع ویروس کرونا منجر به بیکاری یا تعطیلی بسیاری از اصناف شده است، به طور کلی برخی از کسب و کارهایی که چشم امیدشان به بازار شب عید بود در بحران کرونایی شرایط سخت اقتصادی را تجربه می‌کنند. بیکاری برخی از مشاغل و عدم‌کسب درآمد دست فروشان که در اسفند ماه فعالیت اقتصادی قابل توجهی داشتند، منجر به کوچک شدن سفره مردم شده است، منظور ما از سفره مردم سفره مردم مفهوم بزرگتری از غذاست چرا که بحران اقتصادی کرونا تأثیرات مختلفی بر وجوه اقتصادی و معیشتی مردم به جای می‌گذارد. طبقه متوسط رو به پایین جامعه که قاطبه جامعه را تشکیل می‌دهند، یعنی بیش از هشتاد درصد جامعه هستند درگیر مسائل اقتصادی می‌‌شوند، چرا که بحران‌ها همواره‌ گلوگاه مسائل اقتصادی و مایحتاج عمومی مردم را نشانه می‌رود، لذا رویکرد دولت در شرایط کنونی به کوپنی کردن یا اعطای سبد کالا به بخش ناتوان و ضعیف جامعه در شب عید رویکرد مطلوب و ضروری است. البته با تدابیر شدید بهداشتی.
 

اثرات روحی‌-روانی قرنطینه های خانگی طولانی مدت را با چه راهکارهایی می‌توان کاهش داد؟

محصور شدن مردم در خانه ها غیر از مسائل اقتصادی می‌تواند منجر به تشدید اختلافات و تنش‌های روانی شود. در کنار هم ماندن‌های طولانی در منزل احتمال افزایش برخوردهای خانوادگی و شیوع افسردگی و مسائل روانی در خانواه‌ها بالا می‌گیرد، لذا دولت در راستای کاهش بحران‌های روانی و تبعات آن بر خانواده می‌تواند با طراحی و تهیه برنامه‌های سرگرم کننده ای که از طریق صدا و سیما پخش می‌شود در روند کاهشی این مشکلات مؤثر باشد. دولت علاوه بر مسائل روانی و کاهش مشکلات افسردگی باید به این نکته توجه کند که مشکلات اقتصادی خانواده ها یکی از مهمترین عوامل درگیری و مشکلات روانی خانواده ها به شمار می‌رود، لذا توجه به این مسأله و تأمین خانواده های نیازمند در شرایط بحرانی می‌تواند بار روانی فشارهای ناشی از مشکلات اقتصادی را در خانواده ها کاهش دهد.

 

مهمترین وظیفه مسوولین در شرایط اضطراری کنونی چیست؟

 مسئولین باید توانایی خود را در مواقع بحرانی نشان دهند، چرا که مدیریت در مواقع عادی و معمولی مباهاتی ندارد. مسئولیت یک مدیر فراتر از وظیفه وی است، بنابراین در مواقع بحرانی باید با آمادگی و برنامه های قابل قبول‌تری در صحنه حاضر شود. شهید «محمد جهان آرا» نمونه عینی یک مسئول موظف است، شهیدی که در شرایط خطیر آن روزهای خرمشهر که شهر در حال سقوط‌ بود و مردم دسترسی به آب و برق و گاز و غذا نداشتند به واسطه حس مسئولیت و کاریزمای رهبری که داشتند با امید دهی به مردم ارزاق مورد نیاز عموم را جمع کردند و یاری دهنده مردم در آن وضع خطیر بودند، لذا مسئولین با الگوبرداری از مدیریت‌هایی که در صحنه دفاع مقدس تبلور کارآیی آن روشن شد، می‌توانند در شرایط بحرانی کنونی خدمت‌گزار مردم باشند.
 

پرستاران و کادر درمانی در شرایط سختی به سر می‌برند مردم در این وضعیت چگونه می‌توانند یاری‌گر این درمان‌گران جهادی باشند؟

بنده معتقدم وضعیت کنونی ما شبیه وضعیت کشور در دوران دفاع مقدس است، دفاع از جان و ناموس مردم در برابر دشمن، بسیاری از مردم در دفاع مقدس با آنکه آشنایی خاصی با جهاد و نظامی‌گری نداشتند اما به صورت داوطلب بسیج می‌شدند و عازم جبهه ها می‌شدند، امروز ما به اشکال مختلف می‌توانیم کمک دهنده کادر پزشکی باشیم، مثلا مربیان ورزشی یا افرادی که دوره‌های مراقبت‌های بهداشتی و هلال احمر را گذرانده‌اند می‌توانند با رعایت اصول بهداشتی به کادر درمانی بیمارستان‌ها کمک کنند، همانند کمک بسیج و سپاه در دوران دفاع مقدس به ارتش جمهوری اسلامی، چرا که اگر سپاه و بسیج وارد چنین موضوعی نمی‌شدند شاید کار ارتش در مقابله با بعثیون بسیار سخت می‌شد. امروز هر یک از ما در صحنه مبارزه با بیماری کرونا به سهم خود در ارتقای سلامت جامعه به نحوی می‌توانیم موثر باشیم.
 

یکی از مشکلاتی که این روزها دامن‌گیر مردم شده انتشار شایعه‌های فراوانی درباره بیماری کروناست، به نظر شما چگونه با چه راه‌کاری می توان دامنه شایعات را کاهش و از اثر گذاری منفی آن بر اذهان عمومی کاست؟

متأسفانه شیوع بیماری کرونا در ایران راه را برای شایعه پراکنی رادیو تلویزیون‌های بیگانه و شبکه‌های اجتماعی مغرضی چون بی‌بی‌سی فارسی، من‌وتو و اینترنشنال‌ که متعلق به وهابی‌هاست باز کرده. اگر به این شبکه‌ها دقت کرده باشید اخبار دروغین را به نحو بسیار ظریفی با دقت بالایی مهندسی می‌کنند تا بر روی افکار و اعصاب مردم تأثیر سوء بگذارد، هدف این شبکه ها افزایش حس ناامیدی از کارآیی مسئولان پزشکی و کادر درمانی ماست. شبکه های مغرض و رسانه های دشمن به خوبی می‌دانند که اگر امید را از مردم بگیرند، همه چیز را از آنها گرفته اند لذا در شرایط کنونی به نظر می‌آید که رسانه ملی باید از این فرصت استفاده کند و برای آشتی با مردم و عبور از رسانه های غربی با صداقت بیشتر و تولید برنامه های مطلوب راه تأثیر گذاری شبکه های مغرض ماهواره ای بر افکار مردم را ببندد. رسانه ملی می‌تواند با استفاده از اساتید کارشناسان فرهیخته و امیدوار کردن مردم مانع بزرگی در برابر شایعات دشمن ایجاد کند.
 

متأسفانه به خاطر ترس از ابتلای به کرونا نیز روال زندگی برخی از افراد را دچار تغییراتی کرده است چگونه می‌توان بر این ترس غلبه کرد؟

کلید ترس از بدو تولد در زندگی همه ما انسان‌ها زده می‌شود، نوزاد در زمان دنیا آمدن با عناصر ترس رو به رو می‌شود. نور، صدا، سرما و‌ نیروی جاذبه و دست‌های زمختی که نوزاد را از بطن مادر جدا می‌کند. همه سختی‌ها و ترس‌هایی است که از همان اولین لحظات زندگی بر ما حادث می شود.‌ دانشمندان برآورد کردند در ثانیه‌های اول تولد انسان در اقیانوسی از ترس و وحشت دست و پا می‌زند، بنابراین ما از همان اولین ثانیه های تولد درگیر ترس هستیم و زندگی در دنیای امروز نیز عناصر و عوامل ترس ما را افزایش می‌دهد، هر چند که برده داری و استعمار نوین نیز به دنبال استفاده به نفع خود از عناصر ترس در دنیای کنونی است. غلبه بر ترس تنها از راه افزایش دانش و آگاهی ایجاد می‌شود. آگاهی‌ درخت و اطلاعات مثل شاخه های این درخت است. لذا ما برای غلبه به ترس نیازمند افزایش آگاهی و دانش خود هستیم تا بتوانیم اخبار درست را از نادرست مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و آنها را از هم تمیز دهیم، در ر‌ابطه با بیماری  کرونا هم افزایش آگاهی و کاهش اضطراب بسیار مهم است، چرا که افزایش استرس و اضطراب می‌تواند منجر به تضعیف بدن و ابتلای بیشتر به بیماری شود. یادمان نرود که ترس یک قدم نزدیک شدن به شکست است. پس نباید بترسیم بلکه باید احتیاط و مراقبت را در پیش بگیریم.