به گزارش راسخون، طی هفته های اخیر، خبرهای خوشی مبنی بر ساخت واکسنی برای بیماری کرونا توسط کشورهایی همچون روسیه و چین به گوش می رسد که اگر همه چیز خوب پیش برود ممکن است واکسن این بیماری تا پایان سال ۲۰۲1  میلادی به مرحله تولید انبوه برسد. اما خبر نگران کننده ای که درباره این  ویروس وجود دارد که باعث نگرانی کارشناسان و مردم گردیده ، جهش ژنتیکی پیاپی این ویروس است که ممکن است باعث عدم کارایی این واکسن و یا حتی کشنده تر شدن آن شود.


ویروس کرونا چیست؟

ویروس‌های کرونا خانواده بزرگی از‌ ویروس‌ها هستند که می‌توانند حیوانات و انسان‌ها را بیمار کنند.

تعداد زیادی از ویروس‌های کرونا که تاکنون شناخته‌شده‌اند،  موجب ابتلا به طیفی از عفونت‎های دستگاه تنفسی در انسانها می‌شوند. که از سرماخوردگی تا ابتلا به بیماری‌های شدیدتری مثل سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس-MERS) و سندروم تنفسی حاد (سارس-SARS) متغیر هستند.

 ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده است عامل ابتلا به بیماری کووید-19 است.
 

جهش ژنتیکی به چه معناست ؟



ژن ها از ترتیب قرار گیری چهار نوکلئوتید (مولکول های سازنده DNA) آدنین (A)، تیمین (T)، گوانین (G) و سیتوزین (C) در توالی مولکول DNA ساخته می شوند. در واقع ترتیب خاصی از قرار گیری این چهار مولکول را یک ژن می نامند. هر ژن همانند یک دفترچه راهنما ترتیب قرارگیری کد های خاصی را در خود حفظ و نگهداری می کند که سلول با استفاده از این کد ها می تواند پروتئین های مورد نیاز خود را بسازد.
یک جهش ژنی تغییری دائمی و ماندگار در توالی و ترتیب کدهای DNA ای است که ژن را می‌سازد، به طوری که آن توالی با آنچه که در سایر افراد یافت می‌شود فرق می‌کند. جهش‌ها اندازه‌های مختلف دارند، می‌توانند بر هر جایی از یک ژن اثر بگذارند. این تغییرات می توانند از یک نوکلئوتید منفرد در DNA (جفت باز) تا یک قطعه بزرگ از یک کروموزوم که شامل چندین ژن است را تحت تاثیر قرار دهد. 
 

آیا ویروس کرونا نیز در حال جهش یافتن است؟

تمامی ویروس ها جهش پیدا می کنند و سارس و کوید  19 نیز استثنا نیستند. جهش در این ویروس زمانی به وجود می آید که خود ویروس در داخل سلول شروع به تکثیر خودش می کند و اشتباهاتی در کپی کردن کد ژنتیکی آن انجام می شود. بر خلاف انسانها که ژنهای بدنشان در DNA دو رشته ای نوشته شده است  ژنهای کروناویروس بر روی RNA تک رشته ای انجام می شوند.

بر اساس تحقیقاتی که بر روی 13 هزار بیمار مبتلا به کوید 19 در انگلیس انجام شده، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که ویروس کرونا ماهی دو بار جهش پیدا می کند؛ میزان این جهش بسیار مهم است زیرا هرچه ویروس سریع تر جهش یابد عملکرد آن سریعتر تغییر می کند.
 

سرعت جهش چقدر است؟

ویروس کرونا یک ویروس پایدار به شمار می رود. دانشمندان در بریتانیا بعد از بررسی نمونه های بسیار زیادی (حدود 13 هزار تا) به این نتیجه رسیدند که ویروس کرونا ماهی دو بار جهش پیدا می کند.  میزان جهش ها بسیار مهم است زیرا هرچه ویروس سریع تر جهش یابد عملکرد آن سریعتر تغییر می کند. ایجاد واکسن در برابر ویروس سریع می تواند دشوارتر باشد زیرا در زمان ایجاد ، بخش هایی از ویروس که به سیستم ایمنی بدن حمله کرده ممکن است تغییر کرده باشد. آنفلوانزای فصلی آنقدر سریع تغییر می کند که هر سال به واکسن متفاوت نیاز داریم.
 

ویروس کرونا در سطح جهان چقدر تنوع دارد؟

کد ژنتیکی ویروس کرونا در سرتاسر جهان نشان می دهد که با گسترش آن در جهان گروه های کرونایی نیز تقسیم می شود. هیچ چیز غیر عادی در این مورد وجود ندارد. محققان در آلمان سه گروه ژنتیکی اصلی ویروس را در ماه آوریل شناسایی کردند که آنها را گروه های A ، B و C  نامگذاری کردند. گروههای A و C بیشتر در اروپایی ها و آمریکایی ها یافت می شوند در حالی که گروه B در شرق آسیا متداول است. اما گروه های کوچکتری نیز وجود دارند که دانشمندان می توانند از آنها برای ردیابی عفونت استفاده کنند و در نهایت به منطقه ای مانند ووهان یا شمال ایتالیا بازگردند.
 

چرا جهش ها اهمیت دارند؟

جهش همیشه به طور اتفاقی رخ می دهد. بیشتر این جهش ها اثر کمی دارند  و برخی از اینها ویروس را مختل می کنند اما با گذشت زمان جهش های منفرد یا متعدد به طور بالقوه می توانند ایجاد کنند.. جهش ها همچنین می توانند ویروس را خطرناک تر کنند  به عنوان مثال با ایجاد کارآمدتر در عفونی کردن سلول ها.
 

ویروس چه جهش هایی را انتخاب کرده است؟

تعدادی جهش توجه دانشمندان را به خود جلب کرده است. محققان دانشکده بهداشت و پزشکی گرمسیری در لندن بیش از پنج هزار ژنوم کرونا را از سراسر جهان مورد مطالعه قرار دادند و چندین جهش را کشف کردند که ممکن است گواهی بر سازگاری ویروس با انسان باشد.
 

جهش ها چه چیزهایی را به ما نشان می دهند؟

از آنجا که دانشمندان اطلاعات بیشتری در مورد ترکیب ژنتیکی ویروس کرونا به دست آورده اند می توانند از این اطلاعات برای ردیابی عفونت فرد به خوشه های اطراف استفاده کنند و در نهایت به منشاء آن بازگردند. این می تواند برای ردیابی شیوع و پیدا کردن عفونت های تازه وارد شده مفید باشد. اما نظارت نشان می دهد که چگونه ویروس جهش می یابد و مقاومت در برابر داروها و واکسن هایی را که در آینده استفاده می شود ، به دست می آورد.
 

توضیح پژوهشگران در مورد جهش ویروس کرونا در ایران



مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری گفت: تاکنون ۲۳جهش ویروس کرونا را در کشور پیدا کردیم که ۴جهش مختص ایران بوده و در کشورهای دیگر نبوده است. دکتر محمدعلی ملبوبی عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک اظهار کرد: یکی از طرح‌هایی که در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تصویب شد، «ردیابی ژنتیکی ویروس کرونا در ایران» بود که ۴ نفر در این طرح مشغول بودند.

به گفته عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، در حال حاضر هم ۳۰-۴۰ درصد در تشخیص‌های مولکولی خطا وجود دارد که می‌تواند یکی از دلایل آن جهش‌های ویروس کرونا باشند.

مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه خاطر نشان کرد: همچنین اگر ژنوتیپ ویروس را بدانیم بهتر می‌توانیم درمان و دسته‌های دارویی را برای مبتلایان مشخص کنیم به همین دلیل کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه تشکیل و تحقیقات روی ویروس آغاز شد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک افزود: جهش‌های ژنتیکی ویروس را مورد بررسی قرار دادیم تا ارتباط آنها با شرایط را ارزیابی کنیم.

وی با بیان اینکه رابطه جهش با میزان بیماری زایی و سرایت آن، سن، قومیت و …با استفاده از نتایج این پروژه مشخص می‌شود، بیان کرد: در این پروژه، نمونه‌های موجود در کلینیک پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک را با نمونه‌های مرجع خارجی مقایسه کردیم و به نتیجه رسیدیم که تاکنون ۲۳ جهش در ویروس ایرانی وجود داشته است.

وی با بیان اینکه در بررسی‌ها دیدیم که از این ۲۳ جهش ۴ جهش خاص ایران است که در کشورهای دیگر دیده نشده است. هیچکدام از این ۴ جهش در ۸۰ هزار جهش ویروس کرونا وجود نداشته و تنها در ایرانی‌ها دیده شده است.
 

جهش‌های منجر به بیماری زایی بیشتر



عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک افزود: قبل از اینکه ویروس تبدیل به پاندمی شود توسط برخی دانشمندان با مطالعات روی حیوانات هشدار داده شد که بشر آمادگی برای مقابله با چنین ویروسی داشته باشد.
مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه ادامه داد: اکنون این ویروس در انسان است و جهش‌ها باعث تغییر رفتار از طریق بیماری زایی ویروس می‌شود.
وی افزود: اخیراً جهشی در اروپا شایع شده که در ایران هم آن را دیدیم؛ در اثر این جهش ویروس، ویروس در بدن فرد تکثیر بیشتری پیدا می‌کند.
وی در این خصوص توضیح داد: این بدان معناست که این نوع جهش‌یافته تعداد بیشتری از افراد را مبتلا می‌کند و یک نفر شاید ۳۴۰ نفر را آلوده کند که این نوع از ویروس در ایران هم دیده شده است.



منبع: 
1.خبرگزاری علم و فناوری / ویروس کرونا تاکنون ۸۰ هزار بار جهش داشته است / آیا تغییرات ویروس کووید ۱۹ مانع ساخت واکسنی موثر برای درمان این بیماری می شود ؟
2.پارس تودی /  ویروس کرونا قوی تر می شود؟
3.شفقنا / کشف ۲۳جهش ویروس کرونا در ایران/ چهار جهش ژنتیکی مختص ایران بوده است