افزایش صادرات نفت ایران با وجود تحریم‌ها! / صادرات نفت ایران در سال های اخیر چقدر بوده است؟

به گزارش راسخون، صادرات نفت ایران با وجود تحریم های آمریکا در ماه سپتامبر به شدت افزایش یافته است که راه نجاتی برای اقتصاد این کشور خواهد بود.
 
صادرات نفت ایران بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز از زمان خروج آمریکا از قرارداد اتمی برجام و اعمال دوباره تحریم ها در 2018 کاهش یافته ولی ایران با دور زدن تحریم‌ها همواره جریان صادرات نفت خود را حفظ کرده است.

 طبق اطلاعات شرکت تنکرترکرز، صادرات نفت ایران در سپتامبر افزایش یافته و بین 400 هزار تا 1.5 میلیون بشکه در روز قرار دارد.
سمیر مدنی، یکی از موسسان این شرکت با اشاره به افزایش صادرات نفت ایران گفت:«ما شاهد 1.5 میلیون بشکه در روز صادرات نفت خام و میعانات گازی در ماه جاری میلادی بوده ایم. این رشد در یک سال و نیم گذشته بی سابقه بوده است».

این مقدار دو برابر صادرات ایران در ماه اوت است و حدود 11 درصد از آن به نفت خام فوق سبک یا میعانات گازی اختصاص دارد. ایران در ماه اوت بین 300 هزار تا 750 هزار بشکه در روز صادرات نفت داشت.

اطلاعات تنکرترکرز که با ردیابی نفتکش ها و ذخایر نفتی به دست می آید نشان می دهد حدود نیمی از صادرات ایران توسط نفتکش های خارجی و از طریق انتقال کشتی به کشتی انجام می‌شود. به این ترتیب، تعیین مقاصد نهایی آنها سخت است.
 بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران هفته گذشته از تلاش خود برای افزایش صادرات نفت خام علی‌رغم تحریم‌های آمریکا دفاع کرده و گفت مدارک نفتی دستکاری می‌شوند تا مقصد محموله‌های نفت ایران پنهان بماند.

از زمان وضع دوباره تحریم های آمریکا علیه ایران، این کشور ارقام تولید خود را در اختیار سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) قرار نمی دهد که باعث شده بررسی تولید و صادرات آن سخت‌تر شود.
 شرکت رفینیتیو ایکون که صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران را در ماه اوت حدود 383 هزار بشکه در روز اعلام کرده و مقصد آن را کشورهایی مانند چین، ترکیه و امارات می دانست، هنوز هیچ گزارشی برای ماه سپتامبر اعلام نکرده است.

 با کاهش فروش نفت ایران به خاطر تحریم ها، این کشور نفت فروخته نشده خود را بر روی نفتکش ها ذخیره می‌کند و ذخایر آن بر روی خشکی هم افزایش یافته اند. ولی تعداد این ذخایر شناور در 2020 کاهش یافته که نشان می دهد ایران توانسته مصرف‌کنندگانی برای بخشی از نفت خود پیدا کند.
 

صادرات نفت ایران هم اکنون چقدر است؟

به نقل از اویل پرایس، اطلاعات وب سایت شرکت « تنکر ترکرز دات کام» نشان می‌دهد صادرات نفت ایران بسیار بیشتر از آن چیزی است که آمار آمریکا نشان می دهد.

طبق این اطلاعات، ایران روزانه 600 هزار بشکه نفت از طریق انتقال کشتی به کشتی صادر می کند. فرستنده های این کشتی ها معمولاً خاموش هستند تا امکان ردیابی آنها وجود نداشته باشد. آمار آمریکا متوسط صادرات روزانه نفت ایران را 227 هزار بشکه در روز نشان می دهد.
شرکت ردیابی نفتکش های تنکر ترکرز اولین بار در 2018 پس از اعمال دوباره تحریم های آمریکا علیه صادرات نفت ایران گزارش داد که نفتکش های ایران فرستنده های خود را به منظور پنهان کردن مقاصدشان خاموش می کنند. در آن زمان، بیشتر اطلاعات این شرکت دقیقاً از فرستنده ها و  بنادر به دست می آمد بنابراین گزارش حرکت اکثر نفتکش های ایران غیر قابل اعتماد بود.

بیشتر نفت ایران به سمت چین می‌رود. در واقع چین مدت هاست نفت خام ارزان ایران را ذخیره می‌کند. چین از اول ژوئن تا 21 جولای سال جاری میلادی 8.1 میلیون بشکه نفت ایران را خریداری کرده است. گزارش های رسمی چین نشان می‌دهد این کشور در ماه ژوئن هیچ نفتی از ایران وارد نکرده است.

 

ایران در 10 سال گذشته چقدر نفت فروخت؟

در سال ۱۳۹۱ به دلیل اعمال تحریم‌های شدید و ایجاد محدودیت‌های واردات نفت خام از ایران برای سایر کشورها از طرف کشورهای غربی، صادرات نفت خام نسبت به سال قبل (سال ۱۳۹۰) به‌شدت کاهش یافت؛ به‌طوری که میزان آن با رشد کاهشی ۴۹ درصدی روبه رو شد.

میزان صادرات نفت خام پس از تامین نفت خام مورد نیاز پالایشگاه‌های داخل و برآورده کردن نیاز داخلی تعیین می‌شود که البته در سال‌های اخیر این مساله به دلیل تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا روند کاهشی داشته اما در کل بر اساس آخرین آمار، از سال ۱۳۷۸ تاکنون بیش‌ترین میزان صادرات نفت خام مربوط به سال ۱۳۸۶ بوده است.
صادرات مستقیم نفت خام در دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۸۷ با توجه به سهمیه‌های تعیین شده برای اعضا در اوپک و تأمین خوراک پالایشگاه‌های داخلی و همچنین تقاضای بازار با نوسانات معمول همراه بوده است. در سال ۱۳۹۱ به دلیل اعمال تحریم‌های شدید و ایجاد محدودیت‌های واردات نفت خام از ایران برای سایر کشورها از طرف کشورهای غربی، صادرات نفت خام نسبت به سال قبل (سال ۱۳۹۰) به‌شدت کاهش یافت؛ به‌طوری که میزان آن با رشد کاهشی ۴۹ درصدی روبه رو شد.

همچنین در سال ۱۳۹۲ اعمال تحریم‌های شدید تا نیمه دوم سال ادامه داشت، سپس بر اساس طرح مشترک توافق شده میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ (آغاز مرحله اول توافق‌نامه ژنو در ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۲ مطابق با ژانویه ۲۰۱۴) تحریم‌های مرتبط با صادرات نفت کشور در سقف تعیین‌شده یک میلیون بشکه در روز به حالت تعلیق درآمد و موانع ارایه خدمات مرتبط با کشتیرانی بین‌المللی برای شرکت ملی نفتکش ایران به‌منظور حمل نفت خام ایران به شش کشور چین، هند، ترکیه، تایوان، ژاپن و کره جنوبی در سقف تعیین ‌شده لغو شد.
با این وجود در سال ۱۳۹۲ میانگین صادرات نفت کشور بر طبق آمار رسمی اعلام‌شده توسط شرکت ملی نفت ایران به ۱.۰۲۱۳ بشکه در روز (معادل ۳۷۲.۷۷ میلیون بشکه درسال) رسید که نسبت به سال قبل (سال ۱۳۹۱) هم‌چنان با کاهش ۹.۸۴ درصدی روبه رو شد.

در سال ۱۳۹۳ میزان صادرات نفت خام ایران ۱.۰۷۱۲ میلیون بشکه در روز (۳۹۱ میلیون بشکه در سال) بوده است که نسبت به صادرات سال ۱۳۹۲ (۳۷۲.۷۷ میلیون بشکه در سال) ۴.۹ درصد افزایش یافته است این روند در سال ۹۴ نیز ادامه یافت به‌طوری که میزان صادرات نفت خام ایران ۴۱۲ میلیون بشکه در سال شد که نسبت به سال قبل۵.۱ درصد افزایش داشت.

بر اساس اعلام ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال ۱۳۹۵ صادرات نفت ایران با افزایش ۸۵.۱۷ درصدی به ۷۶۵ میلیون بشکه در سال رسید که نسبت به سال ۱۳۹۲ بیش از دو برابر شده است. طی ۱۵ سال گذشته، سال ۱۳۸۶ با صادرات ۲.۴۸۹ میلیون بشکه در روز و سال۱۳۹۲ با صادرات ۱.۰۲۱۳ میلیون بشکه در روز رکورددار بیش‌ترین و کم‌ترین صادرات نفت خام بوده‌اند.

طبق آخرین اعلام وزارت نفت نیز در سال ۱۳۹۶ ظرفیت تولید نفت خام ایران، روزانه سه میلیون و ۹۵۰ هزار بشکه بوده و صادرات نفت خام، روزانه دو میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه بوده که البته این گزارش آمار ذکر شده بر اساس منابع اولیه بوده است، بعد از این آمار نیز دیگر اطلاعاتی در این خصوص منتشر نشده است. از سوی دیگر علاوه بر صادرات مستقیم نفت‌خام، شرکت ملی نفت ایران متعهد بود که به ازای نفت خام وارداتی به‌عنوان سوآپ از کشورهای حاشیه دریای خزر از مسیر ایران که مستقیماً برای خوراک پالایشگاه‌های تهران و تبریز تخصیص داده می‌شد، پس از دریافت حق‌الزحمه سوآپ، معادل میزان نفت خام وارداتی به‌حساب کشورهای مذکور به‌عنوان “صادرات به‌ازای سوآپ” صادر کند، ولی با توقف‌سوآپ، این عملیات در ۲۵ تیر سال ۱۳۹۲ به‌طور کامل متوقف شد.

در اوایل سال ۱۳۸۹ به علت عدم تمدید قرارداد با شرکت‌های خارجی طرف مقابل و تعلیق سوآپ، میزان نفت خام صادراتی به ازای سوآپ به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت لیکن هرچند در اوایل تابستان سال۱۳۹۰ مجدداً عملیات سوآپ آغاز شد و به تدریج تا حداکثر ۲۰ تا ۲۵ هزار بشکه در روز رسید، با این وجود از سال ۱۳۹۲ علی‌رغم آغاز مذاکره با شرکت‌های طرف‌ قرارداد به علت عدم استقبال آن‌ها از عقد قرارداد با ایران عملاً فعالیت سوآپ نفت خام در پایانه‌های نکا و خارک به‌طور کامل متوقف شد که این توقف در سال های ۹۵-۹۳ نیز ادامه داشته است.  
همچنین عمده صادرات فرآورده های نفتی کشور نفت‏ کوره است؛ به‌طوری که ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت‌کوره در سطح منطقه و جهان است. صادرات سایر فرآورده‌های مازاد بر مصرف داخلی برحسب مورد انجام می‏‌گیرد. در سال ۱۳۹۵، میزان نفت کوره صادراتی نسبت به سال ۱۳۹۴، معادل ۶۵.۹۷ درصد و نفتا صادراتی ۷۱.۲۹ افزایش داشته است.

اما در سال ۱۳۹۵ حجم کل صادرات فرآورده ‏های نفتی (با احتساب نفتا) ۳۷۶.۶۴ هزار بشکه در روز (معادل ۱۴۸.۶۱ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال) بوده که به علت افزایش صادرات نفت‌کوره و نفت گاز نسبت به سال قبل ۷۰.۲۳ درصد افزایش نشان می‌دهد.