وقتی فشار حداکثری به شکست حداکثری مبدل می شود / خشاب تهی از گزینه‌های تحریم

به گزارش راسخون، رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی کاخ سفید در جمع خبرنگاران گفت: تحریمی نمانده که آمریکا علیه ایران اعمال نکرده باشد. وی در پاسخ به پرسشی در مورد ادعای دخالت ایران و روسیه در انتخابات آن کشور گفت: «یکی از مشکلات ما این است که آنچنان دو کشور را تحریم کرده‌ایم که کار چندانی نمانده که انجام دهیم.»

وی با این حال وعده داد که «اقدام‌های بازدارنده» بیشتری علیه تهران، مسکو و پکن اتخاذ شود اما توضیح بیشتری در این باره نداد.

ترکش خالی تحریم‌ها نکته‌ای است که سیاستمداران ایران و آمریکایی نیز به آن اشاره کرده و هدف از تکرار تحریم‌ها و تحریم‌های تکراری را جنگ روانی و تبلیغات برای موفق نشان دادن کارنامه دولت جمهوری‌خواهان در برخورد با ایران دانسته‌اند.

واشنگتن از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و به بهانه‌های مختلف تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی در پیش گرفت که در دوران شکوفایی صنعت هسته‌ای این تدابیر ظالمانه به اوج خود رسید و تقریباً تمامی ارکان نظام را نشانه رفت.

گر چه پس از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ بخش‌هایی از تحریم‌های اقتصادی آمریکا کنار گذاشته شد، ولی با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری و وعده او برای تجدیدنظر در برجام، آمریکا به طور یک‌جانبه از این توافق خارج و تحریم‌های خود را که به‌صورت نصفه و نیمه به حالت تعلیق درآورده بود، دوباره اجرا کرد.

دولت جمهوری‌خواهان که بازگشت تحریم‌های پیشین را برای نیل به اهداف سیزده‌گانه خود ناکافی می‌دید، در ادامه راهبرد فشار حداکثری تلاش کرد تا به بهانه پایان تحریم تسلیحاتی ایران و علاوه بر اعمال تحریم‌های جدید، تحریم‌های سازمان ملل را با توسل به قطعنامه ۲۲۳۱ بازگرداند.

گویا واشنگتن از بی اثر بودن این تهدید خود آگاه بود که پس از این تکرار تحریم‌ها به تحریم‌های تکراری نیز متوسل شد و در تازه‌ترین اقدام بار دیگر بانک‌های ایرانی را و برای چندمین بار هدف تحریم‌های ثانویه قرار داد.

اکنون باید دید رابرت اوبراین و همفکرانش در وزارتخانه‌های خزانه داری و امور خارجه به چه تمهید جدیدی برای اتخاذ «اقدام‌های بازدارنده» علیه ایران دست خواهند زد درحالی که خود او به صراحت اذعان کرده که دیگر گزینه ای برای تحریم های بیشتر علیه ایران باقی نمانده است.
 

تحریم علیه ایران

تحریم‌ها علیه ایران به مجموعه اقداماتی از سوی قدرت‌های جهانی گفته می‌شود که در جهت مجازات حکومت ایران یا وادار کردن این کشور به انجام یا انجام ندادن عملی به کار گرفته شده‌اند. عمده تحریم‌ها علیه ایران پس از وقوع انقلاب ۵۷، بعد از اِشغال سفارت آمریکا در تهران شکل گرفت و در پیِ چالش بر سر برنامه هسته‌ای ایران شدت بیشتری گرفت. برنامه اتمی ایران از سال ۸۵ و به دنبال ارجاع پرونده این کشور از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت، با تحریم‌های مختلفی مواجه شده‌ است. تحریم‌های ایران را از نظر تحریم‌کنندگان می‌توان به ۴ دسته کلی تقسیم‌بندی کرد: تحریم‌های چندجانبه، مانند تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های اتحادیه اروپا، تحریم‌های تک‌جانبه از سوی کشورهای مختلف مانند ایالات متحده و تحریم‌های کنگره آمریکا


آمریکا در سال ۱۹۸۰ تحریم­ های اقتصادی وسیعی را در واکنش به تسخیرلانه جاسوسی در تهران علیه ایران وضع نمود. دولت آمریکا پس از آنکه تمامی راه‌های سیاسی و نظامی ممکن برای واداشتن ایران به آزادسازی جاسوسانش در تهران را تجربه کرد، حربه تازه‌ای به نام محاصره اقتصادی را علیه جمهوری اسلامی ایران به کار گرفت و در روز اول خرداد ۱۳۵۹ رسما آغاز حصر اقتصادی علیه ایران را اعلام نمود.

این تحریم تنها تحریم اعمالی آمریکا بر ضد ایران اسلامی نبود بلکه سرآغازی بر داستان پر فراز و فرود تحریم­ های ایران بود به گونه ­ای که در دوره زمامداری بیل کلینتون، روند تحریم­ های ایران شدت گرفت یعنی در سال ۱۹۹۵، کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا اقدام به وضع تحریم‌هایی نمود که به موجب آن شرکت‌های نفتی آمریکایی از سرمایه‌گذاری در طرح‌های نفت و گاز ایران منع شده بودند. همچنین روابط بازرگانی با ایران نیز یک‌جانبه قطع گردید. (تحریم داماتو و ایلسا)
اما از سال ۲۰۰۱، دو پدیده جدید در عرصه سیاست تحریم اقتصادی نمودار شد:
 

برنامه هسته ای ایران

بی شک پرونده هسته­ ای ایران دیگر عامل مهمی است که موج جدید تحریم­ ها را بر ضد ایران روان ساخت. در تاریخ ۲۳ مرداد ۸۱ دروغگویی‌های منافقین با بهره‌ بردن از ظرفیت‌های نظام رسانه‌ای استکبار، هجمة‌ سازمان یافته‌ای به این بهانه را در سطح گسترده­ای علیه ایران اسلامی تدارک دید و در پی آن تحریم­ های ایران به موازات گسترش کیفی، گسترش کمی را تجربه کرد.

براین اساس به مناسبت روز اول خرداد که اولین تحریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شد نگاهی گذرا می ­کنیم به عوامل و علل اعمال تحریم ­ها علیه ایران.
 

تحریم ­های شورای امنیت سازمان ملل

قطعنامه‌های شورای امنیت علیه برنامه هسته‌ای ایران ضمن آنکه مجموعه تحریم‌ها­ی جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران به تصویب می‌رساند، چارچوب قانونی جدیدی را در اختیار آمریکا قرار می‌داد تا حلقه تحریم‌های یکجانبه خود علیه ایران را تنگ‌تر و تنگ‌تر کند. پس از محکومیت برنامه هسته‌ای ایران طی شش قطعنامه شورای امنیت، موضوع برنامه هسته‌ای ایران ابعادی بین المللی به خود ‌گرفت. البته این تحریم‌ها به طور مستقیم اقتصاد ایران را مورد هدف قرار نمی‌داد اما در عین حال این تحریم­ ها به صورت مزورانه برای ضربه زدن به اقتصاد ایران طراحی شدند. برای مثال همواره ادعا شد که تحریم بانک سپه و کشتیرانی ایران، صرفاً به لحاظ ارتباطات مشکوک این دو نهاد با پرونده هسته‌ای ایران صورت گرفت.

قطعنامه شماره ۱۶۹۶، قطعنامه شماره۱۷۳۷، قطعنامه شماره۱۷۴۷، قطعنامه ۱۸۰۳، قطعنامه شماره ۱۸۳۵، قطعنامه شماره ۱۹۲۹، قطعنامه ۱۹۸۴، هفت قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی در خصوص پرونده هسته ­ای بودند.
 

تحریم ­های اتحادیه اروپا

پس از قطعنامه شماره ۱۹۲۹ شورای امنیت(۹ ژوئن ۲۰۱۰ برابر با ۹ خرداد ۱۳۸۹)، تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران به تدریج بمانند تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران گسترش یافت. اتحادیه اروپا از۲۷ فوریه سال ۲۰۰۷ برابر با هشتم اسفند ۱۳۸۵ و در پیروی از قطعنامه شورای امنیت، اقدام به اعمال برخی محدودیت‌ها در ارسال قطعات، تجهیزات و فناوری‌ها به ایران کرد که می‌توانست در پیشبرد فناوری‌های موشکی و هسته‌ای موثر واقع شود. این محدودیت‌ها در سال‌های بعد گسترش یافت و تجهیزات و فناوری‌های بیشتری را شامل شد. همچنین از آن زمان بازرسی کالاهای ارسال شده به ایران از طریق مسیرهای زمینی و دریایی افزایش یافت.
 

تحریم ­های آمریکا بر ضد ایران(تحریم‌های اعمال شده توسط دولت و کنگره ایالات متحده آمریکا)

با نگاهی به فهرست تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات متحده آمریکا علیه ایران می‌توان دریافت که به طور کلی این قوانین به دو دسته تقسیم می‌شوند: تحریم‌هایی که توسط کنگره وضع شده‌اند و تحریم­ هایی که توسط شخص رئیس‌جمهور وضع شده‌اند و به «فرمان اجرائی» مشهورند.

تحریم‌هایی که بر اساس فرمان اجرایی رئیس‌جمهور وضع شده‌اند، بر حسب اختیاراتی هستند که قانون اختیارات اضطراری اقتصادی (IEEPA) به رئیس‌جمهور می‌دهد که بر اساس این قانون، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا می‌تواند هر زمان که وضعیت اضطراری را در رابطه با یک کشور تشخیص دهد، محدودیت‌هایی را در رابطه با تبادلات اقتصادی با آن کشور اعمال کند. دولت ایالات متحده آمریکا از مارس ۱۹۹۵ از این اختیار در رابطه با جمهوری اسلامی ایران استفاده کرده و چنین وضعیتی را در خصوص تهران اعلام کرد.

فرمان اجرائی شماره ۱۳۳۸۲ که در سال ۲۰۰۵ و توسط جرج دبلیو بوش امضا شد. طبق این قانون، معامله با افراد و نهادهایی که در صنعت هسته‌ای ایران نقش و فعالیت دارند منع شده و اموال این افراد - نهادها در آمریکا مسدود می‌شود. در نتیجه گرچه شاید لغو این قانون به توسعه صنعت هسته‌ای ایران کمک می‌کند، اما به طور کلی بر اقتصاد ایران تاثیر شگرفی ندارد.

دومین مورد، فرمان اجرائی شماره ۱۳۶۲۲ است که بر اساس آن، تحریم‌هایی علیه شرکت‌های مرتبط با صنعت پتروشیمی ایران اعمال شد. این تحریم‌ها به بهانه قطع منابع مالی بخش پتروشیمی ایران که دومین منبع درآمد ایران به شمار می‌رود، اجرائی شده و وزارت امور خارجه آمریکا هر از گاهی برخی شرکت‌های پتروشیمی را به دلیل وارد شدن آگاهانه در معاملات عمده به منظور خرید یا دریافت محصولات پتروشیمی از ایران بر اساس این قانون تحریم می‌کند. طبیعی است که چون ایران هم‌چنان به منابع نفتی خود برای تامین سرمایه‌های اقتصادی خود نیازمند است، هر قانونی که صنایع پتروشیمی را هدف بگیرد، بر اقتصاد ایران بسیار تاثیرگذار است.

یکی دیگر از تحریم‌های تاثیرگذار بر اقتصاد ایران، فرمان اجرائی شماره ۱۳۵۹۹ است که به طور مشخص تحریم بانک مرکزی ایران را هدف گرفته و مقرر می‌دارد که دارایی‌های آن در قلمرو آمریکا باید توقیف شود. قانون مزبور به دولت آمریکا این اختیار را می‌دهد که اگر تایید کند که بانک مرکزی ایران به تامین مالی تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی نمی‌پردازد یا سپاه پاسداران یا سایر اشخاص تحریم‌شده در دستورهای اجرایی ۱۳۲۲۴ و ۱۳۳۸۲ را حمایت مالی نمی‌کند، ‌ این تحریم را ملغی نماید. به‌عبارت دیگر، در این‌خصوص، دولت آمریکا نمی‌تواند تحریم را راسا ملغی نماید اما این اختیار را دارد که در صورتی که امور مزبور را تایید کند، تحریم بانک مرکزی را لغو نماید.

فرمان اجرائی شماره ۱۳۶۰۸ که بر حسب این دستور اوباما، افراد غیر آمریکایی که تحریم‌های ایران و سوریه را نقض کرده‌اند از ورود به خاک ایالات متحده محرومند و انجام برخی تراکنش‌ها با این گروه ممنوع است نیز جز قوانینی است که شاید دولت آمریکا پس از توافق هسته‌ای لغو نماید، گرچه بر اساس ارزیابی گروه بحران، این تحریم‌ها نتوانسته بر اقتصاد ایران تاثیر شگرفی داشته باشد اما علی الظاهر در تسهیل تعاملات بین‌المللی موثر خواهد بود.

فرمان اجرائی شماره ۱۲۱۹۰ که توسط جیمی کارتر صادر شد و تمام دارایی‌ها و منافع تحت مالکیت دولت ایران، تشکیلات وابسته و مجموعه‌های تحت کنترل آن و همین طور بانک مرکزی ایران که در قلمرو قضایی ایالات متحده قرار دارد یا در اختیار افراد تحت حوزه قضائی ایالات متحده هستند یا قرار می‌گیرند را مسدود کرد. از سال ۱۹۷۹ تاکنون، تمام روسای‌جمهوری ایالات متحده همه ساله ایران را «تهدیدی خارق‌العاده و غیر عادی» برای «امنیت ملی، سیاست خارجی یا اقتصاد» آمریکا خوانده و به این بهانه قانون "وضعیت اضطراری علیه تهران" را تمدید کرده‌اند.


فرمان اجرائی شماره ۱۳۲۲۴ که به موجب آن، تراکنش‌های مالی با افرادی که از تروریسم حمایت می‌کنند، یا به انجام اقدامات تروریستی تهدید می‌نمایند و یا مرتکب این اقدامات می‌شوند منع گردیده و دارایی‌های این افراد را نیز مسدود می‌کند.
 

مهمترین تحریم های آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت علیه ایران

وب‌سایت آمریکایی«نشنال اینترست»

تحریم‌های جدید علیه ایران بی‌اثرند

بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه تحریم اشخاص و نهادهای موردنظر آمریکا تأثیر آن‌چنانی بر روند اقتصادی ایران نخواهند داشت، می‌گوید: «هرچند وقت یک‌بار آمریکا تعدادی از افراد حقیقی و حقوقی را در ایران شناسایی و اسامی آن‌ها را تحت عنوان تحریم‌شده‌ها از سوی خود اعلام می‌کند. درحالی‌که همگان به این موضوع آگاهی دارند که عمق تحریم‌های ایران از اردیبهشت97 شروع شد و به‌تدریج نفت، گاز، کشتی‌رانی، بانک‌ها، بیمه‌ها و بخش‌های مختلف ایران را دربرگرفت. بنابراین تحریم چند شرکت که تحریم‌ها علیه ایران را دور می‌زنند یا تحریم چندنفری که در راستای مقابله با تحریم‌های آمریکا تلاش می‌کنند، نه تحول جدیدی در فضای سیاسی و اقتصادی کشور به وجود می‌آورد و نه فشاری دوباره بر ایران است؛ چراکه این تجربه بارها و بارها اتفاق افتاده است و همچنان نیز تکرار می‌شود.» به گفته این کارشناس بین‌الملل چیز دیگری در ایران برای تحریم‌شدن از سوی آمریکا باقی نمانده و تقریبا همه نهادها، سازمان‌ها و افراد مهم و تأثیرگذار از سوی ایالات‌متحده تحریم شده‌اند.

توییتر