همه انسان‌ها در طول تاریخ برای ایجاد یک زندگی خوب در تلاش بوده و هستند و به این اصل تکیه داشتند که نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود. لزوم کار و حرکت از قواعدی است که همه به آن گرایش دارند به‌طوری که هر آبادانی در دنیا را با کار و تلاش، حرکت و مداومت و زحمت کشیدن برای رسیدن به هدف می‌دانیم. گاهی هم می‌شود که ما کارمان را برای رسیدن به نقطه مدنظر و جایگاه مطلوب کافی نمی‌بینیم و علاقه داریم یک نیروی قوی‌تر به کمکمان بیاید و ما را در رسیدن به مطلوب‌مان یاری کند.

ما در حین حرکت و تلاش و پس از آن برای به‌ثمر نشستن زحمات خود از خداوند متعال کمک می‌خواهیم و او را نیرویی قوی‌تر در یاری همه موجودات می‌شناسیم. این کمک و یاری خداوند برای رسیدن به مقصد و برای بیشتر شدن نتیجه دست‌رنج را «برکت» می‌نامیم. به همین دلیل اصطلاحی داریم که می‌گوید: از تو حرکت از خدا برکت؛ یعنی برکت خداوند زمانی شامل حال انسان‌ها می‌شود که آنان حرکت و تلاش داشته باشند. این برکت در دین اسلام چه معنایی دارد؟ و در چه زمانی برکت خداوند شامل حال انسان‌ها می‌شود؟

اولا باید بدانیم خداوند روزی همه انسان‌ها را به اندازه کفایت‌شان می‌رساند اما آنان که نعمت‌های مادی و معنوی بیشتری می‌خواهند از خداوند درخواست برکت دادن به تلاششان را دارند. دوما کسانی که اهل معرفت هستند هر قدمی که برمی‌دارند را به خداوند و فضل او و کمک او نسبت می‌دهند و برای خود هیچ چیزی درنظر ندارند. برکت یکی از مفاهیم دینی است که در قرآن و روایات نکات فراوانی در مورد آن گفته شده است و معنای آن افزونی خیر و سود است که خداوند برای بندگان باتقوا در نظر می‌گیرد. همچنین به‌معنی ثبات و دوام خیر در هر چیزی است. مفسران قرآن کریم آن‌را «خیر نافع» می‌دانند.

علامه طباطبایی(ره) می‌گوید: «برکت، امرى نسبى است و در هر چیزى به حسب هدفى است که در آن نهفته است.»(المیزان، ج7، ص390) از تعریف برکت در میان اندیشمندان می‌فهمیم که ثبات و دوام در نعمت جزء اصلی برکت است. یعنی ما کاری انجام می‌دهیم که در کوتاه مدت اثر آن از بین می‌رود ولی خداوند تفضل می‌کند و آثار خوب و معنوی فعل ما را تداوم می‌بخشد. خداوند در قرآن برکتش را مخصوص اهل تقوا می‌داند و می‌فرماید: «لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ»(اعراف96) باتوجه به این آیه در تعریف برکت بی‌انتها بودن را هم باید اضافه کنیم. در کل هرچیز از سوی خداوند باشد بی‌نهایت می‌شود و هر چیزی که متصل به قدرت او بشود لایتناهی است.
 

دعایی که‌ ملائکه در حق حضرت ابراهیم(ع) داشتند هم اشاره به همین موضوع دارد که در برکت "رشد، گسترش، توسعه و افزایش، همراه با خیر معنوی و مادی" موجود است، آن‌هم بدون انتها، آن دعا این است: «رَحْمَتُ اللّهِ وَ بَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ؛ رحمت و برکات خدا مخصوص شما اهل بیت رسالت است.»(هود73) دعایی برای نسل حضرت ابراهیم(ع) که آثار آن را دیده و می‌بینیم. اما همان‌طور که اشاره شد آنچه که باعث نزول برکات و نعمات است تقوای الهی می‌باشد. یعنی وقتی انسان‌ها مطیع امر خداوند باشند، او به کمترین حرکت‌ها بیشترین و با دوام‌ترین نتایج را می‌دهد به‌طوری که همه انسان‌ها از آن متنعم شوند و به آن برسند.

مثلا هنگامی که انصاف و لطف و قناعت در میان مردم زیاد شود برکات هم زیاد می‌شود. این بدین معنی نیست که کمتر استفاده کنیم تا محصول‌مان کم نشود یعنی وقتی مردم دغدغه آسایش و آرامش هم‌نوعان و مخلوقات خداوند را داشته باشند خداوند هم نعمت‌هایش را زیاد می‌کند، به‌عبارتی اگر در حالت عادی از یک دانه گندم یک‌صد گندم بروید در حالتی که انسان‌ها تقوای داشته باشند این تعداد افزوده می‌شود.

این نکته‌ای است که قرآن به آن اشاره کرده و می‌فرماید: «مَثَلُ الَّذینَ یُنفِقونَ اَموالَهُم فى سَبیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّة اَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فى کُلِّ سُنبُلَة مِائة حَبَّة وَ اللّهُ یُضاعَفُ لِمَن یَشاءُ وَ اللّهُ واسِع عَلیم؛ کسانى‌که اموال خود را در راه خدا انفاق مى‌کنند، همانند بذرى هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یک‌صد دانه باشد و خداوند آن را براى هرکس بخواهد (و شایستگى داشته باشد) چند برابر مى‌کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست.»

انفاق کردن یعنی عمل به دستور خداوند، نتیجه آن چیست؟ نزول نعمات و برکات به لطف و فضل خداوند. پس اگر می‌خواهیم زندگی ما مشمول برکت خداوند شود باید عواملی که باعث بابرکت شدن زندگی و کار و تلاش‌مان می‌شود را بشناسیم و آن‌را به‌کار بگیریم. البته باید به باطن عوامل برکت‌زا توجه کرد یعنی شاید ظاهر یک کار این باشد که چیزی از ما کم می‌شود اما باطن آن این است که با لطف خداوند محصول‌ کارمان برکت بافته و بیشتر می‌شود. مانند انفاق که ظاهرا مالی از ما کم می‌شود اما در باطن برکت خداوند است که به‌طرف ما جریان پیدا می‌کند. به‌عبارتی کسی که اهل انفاق است محصولی دارد که در صورت عدم انفاق آن را اصلا به‌دست نمی‌آورد.