سوالی که در مورد دشمنان حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) ذهن همه ما را به‌خود مشغول می‌کند این است که چه شد آنها در مقابل امام حسین(علیه السلام) ایستادند و آن فجایع را رقم زدند؟! این سوالی نیست که پاسخش ناممکن باشد. دلایل مختلفی بود که مسلمانان را از امام‌شان دور کرد و متاسفانه در مقابل او قرارداد تا جایی‌که نصایح امام(علیه السلام) در آنها اثر نکرد.

هنگامی که سفارش مکرر پیامبر(صلی الله علیه و آله) و اهل‌بیت(علیهم السلام) در توجه به قرآن را می‌بینیم ملاکی به‌دست ما می‌آید و آن این است که باید دینمان را منطبق بر قرآن کنیم و اداره امور خود را به قرآن و سنت بسپاریم. وَ قَالَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ اَلثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی کِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ اَلْحَوْضَ؛ همانا من دو چیز گران‌بها در میان شما مى‌گذارم که اگر شما بر آن دو چنگ بزنید هرگز گمراه نخواهید شد بعد از من یکى کتاب خدا و دیگرى فرزندان من است این‌دو از هم جدا نمی‌شوند تا این‌که بر من وارد شوند در کنار حوض».

دشمنان امام حسین(علیه السلام) کسانی نبودند که هنگام تردید در صحت اعمال و اندیشه خود به قرآن مراجعه کنند و آن‌را با قرآن تطبیق دهند. با آنکه آنها در زمان حیات ظاهری پیامبر(صلی الله علیه و آله) و معصومین(علیهم السلام) بودند و ایشان را درک کردند و می‌توانستند از سرچشمه اصلی معارف خود را تربیت کنند، این‌کار را انجام ندادند زیرا ملاک آنها قرآن نبود.

تاکید خداوند بر «میزان» نشان می دهد مؤمنان باید به درستی اعمالشان آن هم بر مبنای قرآن حساس باشند. میزان از مفاهیم قرآنی و مواقف قیامت بوده و اشاره به سنجش انسان و اعمال او در قیامت دارد. بر اساس روایات در روز قیامت انسان و اعمال او را با پیامبران و امامان و اعمال آنها می‌سنجند.

برخی با مَجاز دانستن وزن اعمال، میزان را کنایه از (به عدالت رفتار کردن خداوند در قیامت) دانسته‌اند در حالیکه دیگران اعمال انسان را در قیامت دارای (حقیقتی قابل سنجش) می‌دانند که با مقیاس و میزانی متناسب سنجیده خواهد شد.

در روایات از باورهای توحیدی، محبت اهل بیت، دوری از گناهان، صلوات فرستادن، نیت خالص، آزار نرساندن و خیرخواهی برای مردم به عنوان مهم‌ترین عوامل سنگین شدن میزان اعمال در قیامت یاد شده است.

دقیقا در مقابل این حال و وضعیت مسلمانان آن زمان که در مقابل امام(ع) ایستادند و میزانی برای سنجش اعمال خود نداشتند، حضرات معصومین(علیهم السلام) بودند که دائما حال خود را و دین خود را با دستورات و معارف قرآن کریم تطبیق می‌دادند و طبق خواست خداوند در قرآن عمل می‌کردند.

دلیل آن‌هم مشخص است و آن اینکه قرآن تحریف نشده و نمی‌شود و خداوند خودش محافظ قرآن است؛ «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛ همانا ما قرآن را نازل کردیم، و یقیناً ما نگهبان آن [از تحریف و زوال] هستیم.»(حجر/9) در حالی‌که در سنت و سیره می‌توان تحریف ایجاد کرد.

بنابراین ملاک قرار دادن قرآن می‌تواند ما را از تحریف‌هایی که آن زمان توسط کاتبان جاعل و حدیث سازان دروغین ایجاد شد، نجات دهد. اگر مسلمان نماهای صدر اسلام افکار و اعمال خود را با قرآن تطبیق می‌دادند گرفتار دروغ و جعل نمی‌شدند و هر حرفی را باور و عمل نمی‌کردند.

پس یکی از مهمترین دلایل انحراف مسلمان نماهای صحنه عاشورا و شهرهای اسلامی که نتوانستند امام حسین(علیه السلام) را بفهمند و پیام او را درک کنند دوری از قرآن و عدم رجوع به آن برای پیدا کردن راه صحیح بود.

امام حسین(علیه السلام) در طول حیات ظاهری تمام اعمال خود را مطابق قرآن قرار داد تا جایی‌که اگر بنا باشد قرآن را در یک انسان به صورت زنده ببینیم می‌توانیم به ایشان و حضرات معصومین(علیهم السلام) مراجعه کنیم و به عکس اگر بخواهیم ائمه(علیهم السلام) را در قالب کلمات و جملات ببینیم کافیست به قرآن مراجعه کنیم.

این طور عمل کردن یعنی امید داشتن به اینکه عمل ما یک عمل دینی و الهی و اخلاقی است نیاز به شناخت دارد و راه شناخت آن فهم قرآن و اهدافی است که برای ما ترسیم فرموده است. خداوند در قرآن میفرماید: «فَمَنْ کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا؛ پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد، و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد.»

هر سال در ایام محرم بحث‌هایی در مورد انحراف در ماجرای کربلا و روز عاشورا و عزاداری ایام محرم به‌وجود می‌آید. طبیعی است که وقتی معاویه را عامل جعل حدیث جهت تغییر حال مسلمانان می‌بینیم، معاویه‌های هر زمان را هم می‌توانیم در همین حال ببینیم. پس تحریف وجود دارد اما باید با آن مقابله کرد.

در این حالت باید هرچه که می‌شنویم را با قرآن تطبیق دهیم و به اصیل بودن یا نبودن سخنان، نقل‌ها و رفتارها در این ایام و دیگر ایام سال و در همه حال، پی ببریم. مثال‌های فراوانی در این مورد وجود دارد که باید در تطبیق آن با قرآن صحتش را فهمید. البته این‌کار وظیفه علمای دین است ولی همه ما می‌توانیم با شناخت مفاهیم اصیل دینی و قرآنی در مقابل هرگونه تحریف و بدعت بایستیم.

ضمن آنکه ما میتوانیم با تطبیق عملمان با عمل ائمه معصومین(علیهم السلام) و نزدیک شدن به محتوا و روح عمل ایشان به تکلیف خود در رفتار و عمل عبادی پی ببریم. برای این کار کافی است لحظه ای مطالعه و فکر کنیم که آیا این عملی که انجام می دهیم مورد رضایت اهل بیت(علیهم السلام) هست یا نه؟ این کار هم کار دشواری نیست زیرا با شناخت نسبی که از ائمه(علیهم السلام) داریم و انسی که به ایشان پیدا کردیم راه سختی در پیش نداریم و راحت می توانیم درست را از غلط تشخیص و تمیز بدهیم.

این کار که خود را و عمل خود را با قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) تطبیق دهیم یکی از شاخصه های حضرت عبدالعظیم حسنی بوده است که مقام او را تا حدی بالا می برد که هر کسی زائر او در ری باشد زائر امام حسین(علیه السلام) در کربلا است. وقتی قدممان را جای پای امام معصوم بگذاریم می توانیم برخی مقامات معنوی را درک کنیم.