حقوق زنان در اسلام از جنبه‌های گوناگون سیاسی، حقوقی، اجتماعی و درون دینی مورد توجه قرار گرفته است. اسلام به منزله دینی که بر اساس قرآن و سنت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) استوار است، درباره حقوق زنان سخنان بسیاری دارد. در قرآن، زنان اعضای جامعه و انسان‌هایی با حقوق و وظایف خاص توصیف شده‌اند. اسلام به زنان حقوق مساوی با مردان اعطا می‌کند، اما در عین حال تفاوت‌هایی در برخی احکام و حقوق بین زنان و مردان وجود دارد. البته بهتر است به‌جای تفاوت بگوییم «حقوق اختصاصی» که میان زن و مرد با توجه به توانایی‌ها و میدان عملکردشان وجود دارد، جاری است.

اینقدر حقوق زنان با دقت در اسلام آورده شده است که جای هیچ شبهه و شکی وجود ندارد، اما وقتی بناست اجرا شود، برخی افراد آن را اجرا نمی‌کنند. به‌عبارتی، اسلام در تضییع حقوق مرد و زن نقشی ندارد و این ما هستیم که حقوق یکدیگر را ضایع می‌کنیم و اسلام را مقصر وضع موجود معرفی می‌کنیم. اولویت‌هایی که اسلام برای زنان در نظر گرفته است، از جمله حقوق برابر با مردان؛ حق تصمیم‌گیری در تمام امور زندگی؛ حق مالکیت؛ حق حضانت؛ حقوق مالی؛ حقوق تحصیلی و انتخاب شغل؛ حقوق سیاسی و اجتماعی که بر حضور فعال تأکید دارد و... .

نگاه اسلام به جایگاه دختران بسیار ارزشمند و ویژه است. اسلام به زنان و دختران حقوق و مکانتی بلند می‌دهد و آنها را به عنوان اعضای مهم و بی‌قیاس در جامعه و خانواده تشویق می‌کند. اسلام به دختران احترام و توجه ویژه‌ای می‌کند. قرآن کریم در آیه 49 سوره شوری از دختر به عنوان یک هدیه بزرگ یاد می‌کند که خداوند به هر کسی که دوست دارد، فرزند دختر هدیه می‌دهد. همچنین، در روایات معصومان علیهم السلام نیز دختران به عنوان گل‌هایی زیبا و معطر توصیف شده‌اند. در این آیه آمده است: «لِلَّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ ۚ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثًا وَیَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ الذُّکُورَ»؛ مالکیّت و حاکمیّت آسمانها و زمین از آن خداست؛ هر چه را بخواهد می‌آفریند؛ به هر کس اراده کند دختر می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسر؛(شوری/49)

دلیل نزول این آیه هم این است که: اعراب جاهلى پسر را برتر از دختر مى‌دانستند، خداوند در این آیه درباره آفرینش‌ هر دو کلمه‌ «یَهَبُ» را به کار برد تا بفهماند پسر و دختر، هر دو هدیه‌ى الهى هستند و کلمه «ذکور» را با حروف «ال» آورد تا بگوید: آن پسرانى که شما به آن دل خوشید، آنان نیز هدیه الهى هستند. مراد از «یُزَوِّجُهُمْ» آن است که خداوند گاهى پسر و دختر را توأم با یکدیگر عطا مى‌کند. 

پیام های آیات فوق این است که:
1- کفر و ناسپاسى مردم، اثرى در حاکمیّت خداوند ندارد. فَإِنَّ الْإِنْسانَ کَفُورٌ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ‌...
2- فرزند، هدیه‌ى الهى است. «یَهَبُ»
3- پسر یا دختر بودن فرزند را به او واگذار کنیم او بهتر مى‌داند. یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ إِناثاً... عَلِیمٌ قَدِیرٌ
4- نمونه فرمانروایى مطلق خداوند این است که به هر کس هر نوع فرزندى که بخواهد مى‌دهد. لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ‌... یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ
5- ناخرسندى از داشتن فرزند دختر یا پسر، کفران نعمت الهى و هدیه اوست. فَإِنَّ الْإِنْسانَ کَفُورٌ ... یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ...(تفسیر نور)

برای فهم جایگاه زن در اسلام باید جمیع توصیه‌ها و دستورات دیده شود، نه قسمتی از آن؛ زیرا کسانی‌که نگاه سوء به زنان دارند، نمی‌خواهند نگاه حقیقی اسلام دیده شود. بنابراین همیشه قسمتی را پر رنگ کرده و قسمتی را کم رنگ تا زنان مسلمان خود را در موضع ضعف ببینند. اسلام، دختران را هدیه‌ای الهی و نعمتی که از جانب خداوند هستند معرفی می کند. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «پسران نعمتند و دختران حسنه، خداوند از نعمت ‏ها بازخواست مى‏‌کند و براى حسنات پاداش مى‌دهد.»(الکافی، ج6، ص7)
 

به‌مناسبت روز دختر می‌خواهیم نگاه اسلام به دختران را به صورت اختصار بیان کنیم:

احترام و قدردانی: اسلام به دختران احترام ویژه‌ای می‌گذارد. آیات قرآنی و روایات اسلامی به دختران ارزش و جایگاه بالایی نسبت می‌دهند و آنها را به منزله عضوی ارزشمند در خانواده و جامعه تشویق می‌کنند. یکی از افتخارات ما این است که رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نگاه عرب جاهلی به دختران را تغییر داد و از کمترین مقام به بالاترین و والاترین درجه و مقام رساند. خداوند در آیات 8 و 9 سوره تکویر رفتار زشت اعراب جاهلی را به نقد می‌کشد و از اینکه خود را صاحب جان دختران می‌شمارند و به خود حق می‌دهند که آنان را بکشند و زنده به گور کنند، سرزنش می‌کند. «وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ ، بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛ و چون از دختر زنده به گور شده پرسیده شود که‌ به کدامین گناه کشته شده است؟؛ 

تربیت و آموزش: اسلام تأکید می‌کند تربیت و آموزش دختران نیز همانند پسران باید به‌صورت کامل و جامع انجام شود. آنها باید به منزله افرادی متعهد به دین، دانشمند و مسئولیت‌پذیر تربیت شوند تا جامعه رشد کند. اگر نقش دختر و زن و مادر در جامعه کم‌رنگ شود، آن جامعه در ابعاد معنوی، اخلاقی، تربیتی و انسانی ضعیف می‌ماند و نمی‌تواند خود را از خبائث و اخلاق‌های سوء و غیرانسانی مصون نگاه دارد. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «هر که دخترى داشته باشد و خوب تربیتش کند و او را به خوبى دانش بیاموزد و از نعمت‌هایى که خداوند به او عطا کرده به وفور بهره‌مندش کند، آن دختر، سپر و پوشش پدر در برابر آتش دوزخ خواهد بود.»

«موؤدة» به معناى دختر زنده به گور شده است. یکى از عادات بسیار بد جاهلیّت این بود که به خاطر فقر یا احساس ننگ، گاهى دختران خود را زنده به گور مى‌کردند. ولایت والدین بر فرزند محدود است و آنان حق گرفتن حقوق طبیعى فرزند همچون حقّ حیات را ندارند. پدر نمى‌تواند بگوید فرزند خودم است و حق دارم هر تصمیمى راجع به او بگیرم، چنانکه مادر نمى‌تواند بگوید من نمى‌خواستم بچه‌دار شوم و حق دارم فرزند در شکم را سقط کنم.

پیام های آیات فوق این است که:
1- دفاع از مظلوم، اسلام و کفر ندارد. با اینکه دختران زنده به گور شده مسلمان نبودند، ولى قرآن از حقّ آنان دفاع مى‌کند. «وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ»؛
2- دفاع از مظلوم، زن و مرد، کوچک و بزرگ و فرد و جمع ندارد، حتى از یک دختر کوچک باید دفاع کرد. «بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛
3- با سؤال، وجدان‌ها را بیدار کنید. «بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛
4- ولایت پدر بر فرزند، شامل حق کشتن فرزند نمى‌شود. «بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛(تفسیر نور)

حجاب و عفاف: اسلام به دختران توصیه می‌کند که حجاب و عفاف را رعایت کنند. حجاب به‌معنای پوشش مناسب و حفظ آبرو و عفاف است که از دختران خواسته می‌شود در حضور غیرمحرم‌ها حجاب و پوشش شرعی را رعایت کنند. شاید مهم‌ترین دلیل برای فهم اهمیت اسلام به جایگاه دختران همین عفاف و حجاب و پوشش صحیح باشد. این موضوع خودش بر ارزش و ارزشی ماندن دختران در اسلام تأکید می‌کند.

مشارکت در جامعه: اسلام به دختران اجازه می‌دهد تا در جوامع خود مشارکت و نقش‌های گوناگونی را ایفا کنند. آنها می‌توانند در همه زمینه‌های مادی و معنوی فعالیت و به تحقق اهداف جامعه و خانواده خود کمک کنند و با هیچ محدودیتی مواجه نشوند، مگر آن کاری که به ارزش آنها لطمه وارد می‌کند.

ازدواج و تشکیل خانواده: اسلام به دختران توصیه می‌کند که با رعایت شرایط شرعی و اخلاقی، ازدواج کنند و خانواده‌ای سالم و پایدار بسازند. ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام یکی از اهداف اصلی زندگی انسانی تلقی می‌شود. جایگاهی که برای دختران از مقام والای مادر ترسیم می‌شود، بسیار بالاست. 

در کتاب ­های روایی اصیل شیعه، بخش ­های جداگانه­ای درباره دختران و جایگاه آنان آمده است. برای نمونه، در کتاب شریف کافی «باب فضل البنات؛ درباره فضیلت دختران»(الکافی، ج6، صص 5-7) در وسائل الشیعه بابی به نام «باب استحباب طلب البنات و اکرامهن؛ مستحب بودن طلب دختر از خداوند و تکریم دختران»(وسائل الشیعه، ج 21، صص 362 و 363) و « باب زیاده الرقه علی البنات و الشفقه علیهن اکثر من الصبیان؛ درباره دل سوزی و محبت بیشتر به دختران در مقایسه با دیگر فرزندان»(وسائل الشیعه، ج21، ص 367) و نیز روایاتی درباره نهی از بد دانستن نوزاد دختر و نیز حرمت آرزوی مرگ دختران، وارد شده است که نشان دهنده توجه والای اسلام به دختران است. 

پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نیز می فرمایند: هر خانه ­ای که در آن دختر باشد، هر روز دوازده برکت و رحمت از آسمان ارزانی ­اش می­ شود و زیارت فرشتگان از آن خانه قطع نمی گردد، در حالی که در هر شبانه روز برای پدر آن دختران عبادت یکسال نوشته می­شود.(مستدرک­ الوسائل، ج15، ص116، ح17709)