بر آنیم تا در این مجال، قطعاتی کوتاه و بلند از کتاب وحی را با نگاهی به انعکاس آن در ادب پارسی، پیشکش طالبان حق و جوینگان حقیقت کنیم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا ﴿۲۳﴾

وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا ﴿۲۴﴾
 
و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید اگر یکى از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگى رسیدند هرگز کلمه ای به آن‌ها [حتى] اوف هم مگو که رنجیده خاطر شوند و به آنان پرخاش مکن و با آن‌ها سخنى شایسته بگوى (۲۳)

و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگس‌تر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردى پروردند (۲۴)
 
*عبادت، در معنی حقیقی، هموار کردن راه است بر عبور مشیت الهی و جون مشیت الهی جز بر خیر و کمال و حقیقت نمی‌رود باید مردمان چنان باشند که وقتی مشیت پروردگار بر ایشان وارد می‌شود هیچ مانعی بر سر راه آن نگذارند و هیچ سنگی در راه آن نیندازند.
 
*آن کسانی که عبادات را در آداب و سنن و اذکار و حرکاتی منحصر می‌کنند غافلند از آنکه نماز برای ذکر است و دکر برای فکر است و فکر برای عمل احسن سات و عمل احست همان خدمت خلق است.
 
*نماز و دیگر عباداتِ ظاهری سنتهایی است که باید از آن‌ها استعانت جست (و استعینوا بِالصَّبرِ و الصَّلوة. بقره: 45). تا یاد پروردگار در خاطر آورند و عهد بندگی و پروردگاری را تازه گردانند و آنگاه طبق آن عهد عمل کنند.
 
*اما احسان به پدر و مادر بدین سبب با انحصار در عبادت قرین شده است که این احسان مهم‌ترین نشان شرافت نفس و بزرگی و قدرشناسی آدمی است.
 
*اگر کسی بر پدر و مادر خویش که هزار لطف و احسان زیر سایۀ ایشان دیده است، احسان نکند بی گمان به ناسپاسی که از زشت‌ترین رذائل اخلاقی است متهم خواهد بود. چنین کسی چگونه ممکن است شکرگزار پروردگار خود یا مردم دیگر باشد.
 
*بنابر این اولین و کمترین نشانۀ آن توحید در عبادت، احسان به پدر و مادر است که اگر نباشد شخص به کلی از دایره بندگی خدا بیرون می‌رود.
 
*آن کس که عشق پاک و لطف پدر و مادر و نعمت‌ها و خدمتهای بیدریغ ایشان را که به چشم خود دیده و ادراک کرده است سپاس نگوید و با ایشان وفا نکند دیگر به کدام خیر و خوبی از او امید توان بست و آن کس که عهد محبت پدر و مادر را بشکند چگونه عهد خدای را نگاه تواند داشت!؟

/7432/