مقاله «بررسی و نقد مسئله جانشینی پیامبر(ص) در آثار شرق‌شناسان» یکی از مقالات نخستین شماره دوفصلنامه «مطالعات تاریخی جهان اسلام» است که در آن به این سؤال پاسخ داده می‌شود که خاورشناسان دیدگاه‌های خود در مورد جانشینی پیامبر(ص) را بر چه اساسی بیان کرده‌اند.


به گزارش راسخون به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در میان شرق‌شناسان عده‌ای جانشینی ابوبکر را پذیرفته و تعداد کمی نیز جانشینی ابوبکر را با شک و تردید قبول کرده‌اند، اما در میان شرق‌شناسان موردی یافت نمی‌شود که جانشینی علی(ع) را به صورت مطلق پذیرفته باشند، هر چند اکثر آنان به برتری امام علی(ع) از بسیاری جهات بر سایر خلفا اعتراف کرده‌اند.
علت اساسی این اظهارات آن است که اکثریت آنان در بحث جانشینی پیامبر(ص)، نظریه اهل سنت را ترجیح می‌دهند. بر این اساس، در مقاله «بررسی و نقد مسئله جانشینی پیامبر(ص) در آثار شرق‌شناسان» نوشته علی‌اکبر جعفری و طیبه پیشرو، ضمن نقد و بررسی آرای تعدادی از شرق‌شناسان به این سؤال پاسخ داده می‌شود که خاورشناسان دیدگاه‌های خود در مورد جانشینی پیامبر(ص) را بر چه اساسی بیان کرده‌اند؟
لازم به ذکر است که جانشینی رسول خدا، محمد بن عبدالله(ص)، به دلیل جنبه‌های تاریخی از جهت نتایج و پیامدها، توجه بسیاری از خاورشناسان را جلب کرده است. عده‌ای مانند ویلفرد مادلونگ به صورت آن را مستقل بررسی کرده‌اند و گروهی دیگر مانند هالم، آنه ماری شیمل، آرزینا لالانی و مونتگمری وات در خلال آثار تألیفی خود به بررسی این مسئله پرداخته‌اند.

این افراد در تحقیقات‌شان اهداف یکسانی نداشتند و به تبع آن، نتایج همسانی نیز نگرفتند.
علاوه بر افرادی که به آن‌ها اشاره شد در این مقاله دیدگاه‌های همیلتون گیب، لئون کایتانی، هانری لامنس، گودین سیمز هاجسن، هاینس هالم، ادوارد گرانویل براون و یاکوب ادوارد پولاک درباره جانشینی پیامبر(ص) نیز بررسی شده است.
در مقاله «بررسی و نقد مسئله جانشینی پیامبر(ص) در آثار شرق‌شناسان» آمده است: «در میان آنان تعداد کمی قرآن را ملاک بررسی خود قرار دادند اما همین افراد در فهم قرآن نیز دچار کج‌فهمی شدند و مفهوم واقعی آن را درنیافتند. برخی دیگر به احادیثی پرداختند که از نظر سلسله سند و راویان، دارای مشکل بودند و عده‌ای هم به منابعی مراجعه کردند که مغرضانه در مورد جانشینی پیامبر(ص) اظهار نظر کرده‌اند. این آثار در مجموع با نواقص و کاستی‌های بسیار روبروست.»
به عقیده نویسندگان این مقاله علت اصلی دیدگاه شرق‌شناسان در مورد جانشینی پیامبر(ص)، این است که آبشخور اطلاعاتی آنان در این موضوع، منابع و روایات اهل سنت است و هیچگاه به خود در این رابطه که چرا یک‌سویه می‌نگرند نیز خرده نگرفته‌اند.


به بیان نویسندگان، در این میان، تعدادی از شرق‌شناسان با غرض‌ورزی و تعصب به مسائل اسلام می‌نگرند و تعدادی از آنان، مبلغ آیین مسیحیت بوده‌اند و نتوانسته‌اند به خوبی از عهده تحقیقات خود برآیند. لذا پیگیری مسئله جانشینی پیامبر(ص) در تحقیقات شرق‌شناسان، نشان‌گر تحقیقی یک‌سویه، غیرعلمی، جانب‌دارانه و غیرواقعی است.
به عقیده نویسندگان از مطالعات شرق‌شناسان نکته تازه‌ای به دست نمی‌آید. آنان برای پذیرفتن ابوبکر به جانشینی پیامبر(ص) دلایلی را بیان می‌کنند که مهمترین آن‌ها سن ابوبکر و انتخاب کردن او برای برپایی نماز جماعت است؛ که هیچ کدام از این دو مورد از نظر شیعه ملاک انتخاب جانشین پیامبر(ص) نیست.
یادآور می‌شود وفصلنامه «مطالعات تاریخی جهان اسلام» به صاحب‌امتیازی جامعه المصطفی(ص) العالمیه و مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) وابسته به آن و با مدیرمسئولی و سردبیری نعمت‌الله صفری فروشانی منتشر می‌شود.
 

7432