نقش مثبت بیماری کووید 19 بر بهبود محیط زیست

نوع جدید ویروس کرونا که با نام کووید-19 شناخته می‌شود و حدوداً از اوایل سال 2020 از کشور چین شروع به انتشار کرد، به سرعت در سراسر جهان منتشر گشت و تا امروز میلیون‌ها نفر را درگیر کرده است. این بیماری علاوه بر سلامت افراد، محیط زیست، زندگی اجتماعی، اقتصادی و حتی سبک زندگی را تحت تأثیر قرار داده است. (1)

در ادامه این مطلب به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم بیماری همه گیر کووید-19 بر محیط زیست و مشاغل می‌پردازیم:
 

تأثیرات مثبت بیماری کویید-19 بر محیط زیست

 
کاهش چشم گیر گازهای گلخانه ای
کارشناسان پروژه جهانی کربن (GCP) - بخشی از برنامه جهانی تحقیقات آب و هوا- معتقد هستند به واسطه سیاست‌های اعمال شده مانند قرنطینه، میزان گازهای گلخانه ای، می تواند به مقادیری که از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون دیده نشده است، کاهش یابد. (2)
 
کاهش ذرات معلق و نیتروژن دی اکساید در هوا
تأثیر اقدامات پیشگیرانه بر فعالیت‌های کلان اقتصادی کشورها، مثل توقف تولید در نیروگاه‌ها و تأسیسات صنعتی یا کاهش استفاده از وسایل نقلیه، منجر به کاهش قابل توجه غلظت NO و ذرات معلق هوا شده است.
 
پاکیزگی مناطق گردشگری و تفریحی مانند سواحل
در طول زمان تعطیلی صنعت گردشگری، ضایعات و زباله‌های کمتری تولید شده، و به طور مستقیم باعث تمیزی و آرامش هرچه بیشتر طبیعت گشته است.
 
کاهش آلودگی‌های صوتی
کاهش میزان استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و خصوصی، فعالیت‌های تجاری، رفت و آمدها و تجمعات و... سطح سر و صدا و نویز را به شدت کاهش داده است.


 

  • اثرات منفیبیماری کویید-19 بر محیط زیست

با وجود اثرات مثبت کووید-19 بر محیط زیست، این بیماری اثرات غیر مستقیم منفی نیز به همراه داشته است.
 
محدودیت سیستم جمع آوری و بازیافت زباله
با هدف جلوگیری از گسترش ویروس جدید کرونا، بازیافت و سیستم جمع آوری زباله در برخی از کشورها به حالت تعلیق در آمد. به عنوان مثال، در کشور ایتالیا، ساکنینی که مبتلا به کووید-19 شده اند، مجاز به دور ریز زباله‌های خود، مانند سایرین و در همان فضاهای تعبیه شده، نیستند.
 
افزایش مصرف ظروف و بسته بندی‌های یکبار مصرف
شرایط جدید ناشی از گسترش این بیماری، محدودیت‌های مصوب مرتبط با استفاده از بسته بندی‌ها و کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف، در صنایع را لغو کرده و باعث شد شرکت‌ها به طور فزاینده ای، به بسته بندی‌های یکبار مصرف روی آورند. در این بین سفارشات آنلاین غذا و دیگر محصولات خوراکی نیز رشد یافته که منجر به افزایش انواع پسماندهای خانگی شده است. (3)

تأثیر بیماری کویید-19 بر مشاغل

به طور کلی مشاغل به دو دسته ضروری و غیر ضروری تقسیم می شوند  که هر دو دسته تأثیرات اقتصادی چشمگیری را متحمل شده اند.

در طول دوره قرنطینه، در حالی که تقاضا برای مشاغل ضروری و خاص مانند مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی به سرعت افزایش می یابد، سایر بخش‌ها مانند حمل نقل‌های هوایی، دریایی و صنعت گردشگری به دنبال جذب متقاضی، برای خدمات خود هستند. علاوه بر این، به دلیل ضرورت قرنطینه و بنابراین کاهش نیروی کار،  بسیاری از صنایع نیز مشکلاتی را در بخش عرضه، تجربه می کنند.

مشکل جدی بعدی این است که موقعیت های شغلی بسیاری وجود دارد که فرایند تولید در آن‌ها، نیاز به ترکیبی از مشاغل مختلف دارد، به گونه ای که اگر کارگران مشاغل کلیدی نتوانند در خانه کار کنند، تولید نهایی ممکن نخواهد بود. (4)



در بیشتر کشورها، شرکت‌ها و کارمندان به منظور کنترل انتقال کووید-19 به دورکاری روی آوردند؛ به طوری که اکنون برگزاری جلسات مجازی امری عادی بوده و فعالیت‌های اقتصادی در طیف وسیعی از پلتفرم های مجازی به نحو چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال، مشاغل غیروابسته به مکان مانند: پِیک‌های تحویل کالا و غذا یا تاکسی‌ها و فروشگاه های آنلاین، در این مدت اهمیت و جایگاه ویژه‌ای یافته اند. البته با توجه به مزایای کمتر این نوع مشاغل، مثلاً عدم مرخصی‌های استعلاجی مرتبط با بیماری یا دردسترس نبودن بیمه بیکاری، امنیت شغلی نباید فدای درآمد و انعطاف پذیری کاری شود.

کار در خانه، باعث بقای فعالیت بسیاری از شرکت‌ها شده، عمر کاری کارمندان با تجربه و قدیمی را افزایش داده، برای روستاییان و افرادی که در شهرستان‌های کوچک زندگی می کنند فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کرده، سلامت و ایمنی کارمندان را تأمین نموده و فرصت بهره مندی از تعاملات خانوادگی را فراهم کرده است.

با این حال، با مبهم شدن مرز بین زندگی خصوصی و زمان کار، استرس و قرار گرفتن در معرض خطرات مرتبط با سلامت روان، افزایش یافته است. همچنین با از بین بردن هویت کاری و ایجاد حس انزوا در افراد، اهداف کاری، ارزش اجتماعی کار و عزت و تعلق حاصل از آن را که با اتاق‌های مجازی قابل جبران نیست، تحت تأثیر قرار داده است.

تأثیر بیماری کووید-19 بر سبک زندگی

در پی اقدامات پیشگیرانه این ایام مثل محدودیت خروج از خانه، تغییرات زیادی در شرایط و سبک زندگی افراد ایجاد شده است. مثلاً قرنطینه، فعالیت هایی مثل دیدن اعضای خانواده و نزدیکان، تعاملات خارج از منزل و حتی برگزاری مراسم های خاص را بیش از همه تحت تأثیر قرار داده است. (5)  این تغییرات به طور کلی در 3 گروه اصلی زیر قرار میگیرند:
 
1.مراقبت‌های بهداشتی
  • چالش های تشخیص، قرنطینه و درمان موارد مشکوک یا تأیید شده
 
  • بار سنگین عملکردی بر کادر درمانی موجود
 
  • غفلت از بیماران مبتلا به سایر بیماری ها و مشکلات بهداشتی
 
  • در معرض خطر قرار گرفتن متخصصان مراقبت های بهداشتی و پزشکان
 
  • بار بیش از حد فروشگاه ها و تولید کنندگان محصولات سلامت
 
  • نیاز به افزایش میزان محافظت‌های بهداشتی
 
  • اختلال در تامین تجهیزات پزشکی
 
2.اقتصادی
  • تولید کندتر کالاهای اساسی
 
  • اختلال در زنجیره تأمین محصولات
 
  • ضرر در تجارت ملی و بین المللی
 
  • گردش ناچیز پول در بازار
 
  • کاهش چشمگیر درآمدها
 
3.اجتماعی
  • عدم ارائه شایسته خدمات، توسط بخش خدماتی
 
  • لغو یا تعویق رقابت‌ها و مسابقات ورزشی در مقیاس بزرگ
 
  • منع مسافرت های داخلی و بین المللی و لغو خدمات مربوطه
 
  • اختلال در برپایی مراسم‌ها و رویدادهای فرهنگی، مذهبی و سنتی
 
  • ایجاد استرس بی مورد بین مردم
 
  • عدم رفت و آمد با همسالان و اعضای خانواده به دلیل رعایت فاصله اجتماعی
 
  • تعطیلی هتل ها، رستوران ها و اماکن مذهبی
 
  • تعطیلی اماکن تفریحی مانند سینما ها، محوطه بازی‌های گروهی (مثل: پینت بال)، کلوپ های ورزشی، سالن‌های بدنسازی، استخرها و غیره.
  • تعویق امتحانات، کنکورها و فعالیت‌های دانشگاهی و آموزشی (6)

زندگی کاری پس از کرونا

برخی از شرکت‌های بزرگ در جوامع پیشرفته، اعلام کرده اند که دورکاری و ارتباطات از راه دور که در این مدت به صورت برنامه ریزی نشده و آزمایشی انجام می گرفت، به یک روش استاندارد برای سازماندهی کار تبدیل خواهد شد. پس کارمندان دیگر نیاز به حضور فیزیکی در محیط کار نخواهند داشت مگر اینکه خود آن‌ها، «کار حضوری» را ترجیح بدهند.

این امر می تواند برای مردم و سیاره زمین بسیار خوشایند باشد، اما ایده پایان دادن به «دفاتر اداری» اغراق آمیز خواهد بود. سازمان بین المللی کار (ILO) تخمین می زند که در کشور های پر درآمد، 27% کارمندان می توانند از راه دور به کار خود بپردازند؛ اما این به معنای ادامه روند دورکاری نیست. اکنون، در سال جهش تولید سوال این است که چگونه می توانیم عادات شغلی را با شرایط تطبیق داده و از مزایای تجربه «دور کاری» برای حفظ ارزش اجتماعی و اقتصادی محیط های کاری بهره ببریم؟

با توجه به اینکه بسیاری از افراد در طول دوره همه گیری این بیماری شغل خود را از دست داده، برخی مشاغل از گردونه تجارت خارج شده و حتی تعدادی از صنایع بیکار شدند؛ برای کسانی که به محیط کار باز می گردند، کیفیت کار و افزایش تولید، به‌خصوص در مکان های ایمن و سالم، مسئله ای اساسی خواهد بود؛ و بی شک میزان اعتماد کارگران و کارمندان به ایمن سازی محیط کار (مثل: فاصله گذاری اجتماعی، آزمایشات مرتب و در دسترس بودن تجهیزات محافظت فردی) توسط کارفرمایان، نقش به سزایی در بازگشت آن‌ها به کار خواهد داشت.

به علاوه، در مواجهه با رکود اقتصادی ناشی از این شرایط و افزایش آمار بیکاری، خلق فرصت‌های جدید مثل طرح‌های اشتراکی، بازه‌های زمانی کاری کوتاه‌تر و یا تغییر شرایط مرخصی‌های کوتاه مدت، امکان انعطاف پذیری، برقراری تعادل بین کار و زندگی شخصی در دراز مدت و بقای شغلی را فراهم می کند. (7)


نتیجه گیری و جمع بندی
گسترش بیماری کویید 19 و شرایط اجباری ناشی از آن، مانند قرنطینه و تعطیلی کسب و کارها، ارتباط معناداری با بهبود کیفیت هوا، تمیزی سواحل، جنگل‌ها و مناطق گردشگری، همچنین کاهش آلودگی‌های صوتی داشته است. از طرف دیگر اثرات ثانویه منفی و غیرقابل انکاری نیز مثل: کاهش بازیافت توأم با افزایش ضایعات، (که علاوه بر هوا، منجر به آلودگی آب و زمین می‌شود) ایجاد کرده است. از آنجا که فعالیت‌های اقتصادی مجدداً آغاز می گردد، کاهش غلظت گازهای گلخانه‌ای در مدت کوتاه قرنطینه، روشی پایدار برای پاکسازی محیط زیست نیست.

پیش از همه گیری ویروس جدید کرونا، درمورد پیامدهای فناوری در آینده مشاغل بحث های زیادی مطرح بود؛ اما این آینده زودتر از آنچه پیش بینی می‌شد فرا رسید! با رفع محدودیت ها، سوالی که در ذهن همه ما به وجود آمده، این است که: آیا این راه کارهای تجارت غیر معمول تبدیل به یک «شیوه جدید کسب و کار» خواهد شد؟

به نظر می رسد بهترین راه کار برای بقای کسب و کارها در جهت دستیابی به شعار امسال (جهش تولید) ، تطبیق شرایط مشاغل مختلف با تغییرات اجباری زندگی در ماه‌های اخیر و بهره گیری از تجربیات حاصل از دوران «دور کاری» برای ایجاد فرصت های شغلی جدید، توجه به امنیت بهداشتی و سلامت نیروی کار، حفظ معیارها، ارزش اجتماعی و اهداف کاری است.

پی نوشتها
1. www.who.int
2. Global Carbon Project, 2020. https://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/index.htm
3. Manuel A. Zambrano-Monserrate, María Alejandra Ruano, Luis Sanchez-Alcalde; Indirect effects of COVID-19 on the environment; Science of the Total Environment; 728; 2020.
4. R. Maria Del Rio-Chanona, Penny Mealy, Anton Pichler, François Lafond, and J. Doyne Farmer; Supply and demand shocks in the COVID-19 pandemic: An industry and occupation perspective; Cornell University; eprint arXiv:2004.06759; 2020.
5. www.teads.com
6. www.news.un.org
7.Abid Haleem, Mohd Javaid, Raju Vaishya; Effects of COVID-19 pandemic in daily life; Elsevier Public Health Emergency Collectin