جهش تولید بنگاه‌های اقتصادی با تأمین مالی از طریق بورس

جهش تولید بنگاه‌های اقتصادی

طریقه تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. ممکن است سرمایه گذاری‌های مستقیم از طرف دولت صورت گیرد. و همانطور که گفتیم تامین مالی از طرف بانک ها، موسسات مالی و اعتباری صورت گرفته است و باعث شده تا موانعی ایجاد شود. در حالی که مطالعات نشان داده است که تامین مالی از طریق انتشار سهام و اوراق بدهی می تواند تبدیل به یکی از مهمترین ساز و کارهای تامین مالی در این نظام بازار سرمایه شود.

متاسفانه در حال حاضر انتشار سهام از میان 18 شرکت تنها سه شرکت در بخش انتشار سهام پذیرفته شده است. انتشار اوراق بدهی نیز برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی بازاری وجود ندارد (2).

نگاه سنتی به اهداف یک بنگاه اقتصادی تنها به حداکثر کردن سود توجه داشت. در گذشته شاهد آن هستیم که اهداف مطرح شده برای شرکت‌ها ایجاد شرایط مناسب برای فروش بیشتر، کسب در آمد و بالا بردن سود همراه است.

در حالی که با گذر زمان شاهد تغییراتی در این اهداف هستیم. به خصوص با جهانی شدن فعالیت ها، گسترش بازار و افزایش سطح آگاهی و دانش مردم باعث شده تا مسئله رقابت برای جذب مشتریان و سرمایه گذاران ارتقا یابد. اهداف جدید تعریف شده فضای امروزی، تنها به منظور کسب حداکثر سود نیست؛ بلکه در راستای ایجاد استراتژی‌هایی در جهت ایجاد محصولات و خدمات مطابق با ارزش‌های مشتریان است. بنگاه‌های اقتصادی متوجه شده اند که رمز ماندگاری آن‌ها توجه به مشتریان و ارزش های آن‌ها است.
 

روش‌های تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی

در سال جهش تولید نمی توان از نقش و اهمیت بنگاه‌های کوچک و متوسط چشم پوشی کرد. این مبحث نیازمند توجه، تشویق و تحریک است. ایجاد تامین مالی برای این دست از بنگاه‌ها علاوه بر بازدهی بالا، انعطاف پذیری و رشد سریع، می تواند بر تولید ناخالص کشور نیز تاثیر بگذارد (3).

انواع روش‌های تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط به چهار دسته کلی تقسیم می‌شود: (4)
 

• منابع خصوصی تامین مالی

 

• تامین مالی از طریق بدهی

 

• تامین مالی از طریق سرمایه

 

• روش‌های تامین مالی داخلی بنگاه

در حالت اول بنگاه اقتصادی بر پایه منابع شخصی و یا کمک‌های مالی دوستان و آشنایان شکل می‌گیرد. در وضعیت تامین مالی از طریق بدهی، صاحبان شرکت و بنگاه مورد نظر، متعهد می شوند تا اصل بدهی را به همراه سود آن در دوره‌های بعدی تهیه و پرداخت نمایند.

تامین مالی از طریق سرمایه توسط مالکان سرمایه صورت گرفته و هر گونه ریسک یا سودی در داخل شرکت تقسیم خواهد شد. و در روش آخر یا همان تامین مالی داخلی بنگاه اقتصادی، شرکت مذکور از منابعی که دارد برای کسب و کار استفاده خواهد کرد. برای مثال حاصل سود از فعالیتهای دیگری که برای توسعه شرکت استفاده خواهند شد (4).
 
نظام مالی کشور ما بانک محور است. علاوه بر وجود مشکلاتی از جمله عدم دریافت اعتبار و نقدینگی بالای کشور، بانک‌ها تسلطی بر نرخ سود سپرده‌ها و نرخ سود تسهیلات ندارند. در آمارهای اقتصادی سال‌های اخیر نیز، نرخ سود حقیقی سپرده‌های بانک منفی بوده است. مشکلات اصلی بانک‌ها در تجهیز منابع مالی شامل مواردی از جمله محدودیت میزان اعتبارات، عدم تناسب نرخ سود سپرده‌ها با نرخ تورم، وجود و البته تداوم تحریم‌های که از کشورهای خارجی اعمال شده است، اشاره کرد (4) .


 
در این شرایط حرکت به سمت بازار بورس، می تواند سرمایه لازم را برای بنگاه‌های اقتصادی و جهش تولید ایجاد کند. یکی از مزیت‌های این نوع تامین مالی به کارگیری سرمایه‌های خرد مردمی است. این سرمایه‌ها می تواند وضعیت راکد اقتصاد را فعال و به سمت فعالیت‌های مفید برده و باعث شود تا بازارهای پول و سرمایه یکدیگر را تکمیل کنند. در سال جهش تولید بازار سرمایه بورس یک فرصت طلایی است تا بنگاه‌های اقتصادی مردمی سازی شده و شفافیت و توسعه در اقتصاد صورت گیرد (5) .
 

مزایای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از طریق بورس

• بالا رفتن سرعت تامین مالی

 

• کشف قیمت منابع غیردستور براساس ریسک

 

• بازده و سررسید اوراق

 

• هدایت نقدینگی در مسیری سالم و درست

 

• کمک به جهش تولید

 

• بهبود شفافیت در بازارهای مالی

شاید بتوان از بازارهای شناخته شده جهانی نمونه‌های موفق ارائه داد تا مردم را بیشتر به این سمت تشویق نمود. از این بازارهای بورس و سرمایه گذاری می توان به بازار Mothers ژاپن  و بازار Alter Net  در اروپا اشاره کرد. در ابتدای شهریور ماه سال 1395 نیز فرآیند پذیرش شرکت در فرابورس ایران آغاز شد و تا شهریور سال 1397 با برگزاری 16 جلسه این فرآیند ادامه یافت.

از 31 شرکتی که فرآیند پذیرس فرابورس شرکت کرده بودند تنها 18 شرکت پذیرفته شده که از میان آن‌ها 3 شرکت موفق به عرضه سهام شده اند. در اینجاست که مشکلات بوروس برای بنگاه‌های اقتصادی روشن می‌شود. در ادامه با این مشکلات خواهیم پرداخت (4) .
 

مشکلات و موانع بنگاه‌های اقتصادی در تامین مالی از طریق بورس

آمار و ارقام نشان داده اند که شکست بازار بنگاه‌های کوچک و متوسط در دو حالت قرار می گیرند. حالت اول «وجود مشکلات ساختاری شرکت‌ها» و دیگری « مشکلات بازار این بنگاه‌های اقتصادی» است (6).

مشکلات ساختاری شامل:
 

• عدم شفافیت اطلاعات شرکت‌ها

 

• تردید صاحبان شرکت‌ها به دلیل هزینه‌های بالا و محدودیت‌های فرابورس

 

• لزوم رعایت قواعد حاکم بر بازار سرمایه

 

• نداشتن اطلاعات کافی از مفاهیم و روش‌های تامین مالی از طریق سهام و بورس

در حالت دوم، که مشکلات از سمت بازار اعمال می‌شود می توان به موانعی از جمله:
 

• نبود مشوق‌ها در بازارهای سرمایه و بورس

 

• هزینه‌های مبادلاتی طولانی مدت

 

• صرف زمان طولانی در فرایند پذیرش تا عرضه شرکت

 

• هزینه‌های بالای دریافت مشاوره و پذیرش

 

• ممنوعیت ورود سرمایه گذاران حقیقی

مرکز پروژهش‌های مجلس عوامل و جزئیات بیشتری را دلیل عدم توسعه مناسب تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از طریق بازار بورس و سرمایه مطرح می کند: غیررسمی بودن بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی موجود، نرخ بالای بهره و تورم، رویکرد اولیه تامین مالی بنگاه‌ها از طریق بانک و دریافت وام به جای ورود به بازار سرمایه و بورس، نداشتن تخصص برای کسب اعتبار، هزینه‌های ثابت بالا هنگام انتشار اوراق بهادار و مواردی از این قبیل.

در ادامه این گزارش به همان موانع ساختاری بنگاه‌ها اشاره می کند و دلایلی مختلفی را ارائه می‌دهد: عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، نامرتب بودن و استاندارد نبودن صورت‌های حسابرسی و حسابداری و... از طرف دیگر به عدم وجود مشوق در بازار و محدودیت‌های بازار بورس و سهام اشاره می کند که مانع حضور بنگاه‌های اقتصادی در این بازار سرمایه می شوند (6).



تمهیدات و پیشنهادات موجود برای جذب سرمایه از بورس
 با وجود آن‌که نقش بازار سرمایه و بورس در جهش تولید که شعار امسال بوده است، بر همگان مشخص شده، با این حال بازار سرمایه ایران هنوز موفق نشده تا نقش مناسبی در آماده سازی منابع مالی و تبدیل آن به سرمایه گذاری مولد داشته باشد. اگر بخواهیم تا از طریق بازار سرمایه اقتصاد کشور را به سمت رشدی مستمر منتقل کنیم، نیاز به اصلاح سیاست ها و هموار سازی مسیر تامین مالی از طریق بورس خواهیم داشت. مرکز پژوهش‌های مجلس پس از ارائه گزارش‌ها از وضع موجود، پیشنهادات و تمهیداتی را ارائه داده است تا حمایت از تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی صورت گیرد (7).
 

• حذف موانع معامله سهام

 

• حمایت سازمان بورس از بنگاه‌ها

 

• توسعه خدمات حقوقی و حسابرسی

 

• ارائه تسهیلات بیشتر در زمان بررسی شرکت ها

چنین مواردی می تواند به شرکت‌ها کمک کرده و آن دسته از بنگاه‌های اقتصادی واجد شرایط را زودتر به هدف تامین مالی خود برساند. علاوه بر موارد گفته شده، دو پیشنهاد دیگر نیز توسط مرکز پژوهش‌های مجلس مطرح شد. اولین مورد مسئله استفاده از اوراق مالی اسلامی و دومین آن تاسیس پایگاه داده‌های مربوط به بنگاه‌های اقتصادی بود (7).

در رابطه با استفاده از اوراق مالی اسلامی چنین پیشنهاد شده است که:
 

• بازارهای بدهی مخصوصی شکل گیرد

 

• پس از رتبه بندی، ریسک نکول به سرمایه گذاران منتقل شود

 

• نرخ سود با توجه به الزام‌ها تعیین و به بازار واگذار شود.

به طور کل، اقداماتی مانند شناسایی و مرتفع کردن موانع توسعه بازار بورس و سرمایه برای بنگاه‌های اقتصادی و البته حمایت متداوم نهادهای حکومتی از بازارها می تواند باعث جذب سرمایه‌های خارجی شود (8). البته، قوانین این بازار باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر بررسی بنگاه‌های اقتصادی و تعیین صلاحیت، امکانات و ابزارهای لازم را برای رسیدن به رتبه مناسب و کسب صلاحیت نیز فراهم کنند.

همانطور که اشاره کردیم، ارائه خدمات مشاوره برای سرمایه گذاران و سرمایه پذیرها می تواند یکی از گزینه‌های هموار سازی این مسئله باشد. همچنین ارائه آموزش‌های لازم و فرهنگ سازی صحیح آن می تواند کمک بزرگی به بازار سرمایه کشور کند  (7) و (8).


 

اهمیت و نقش بنگاه‌های اقتصادی در جهش تولید کشور

سال 1399، سال جهش تولید، سالی است که در آن رونق تولید به سبکی متفاوت باید اجرا شود. کارهای اساسی باید شکل گیرد و مردم باید این تغییرات را حس کرده و بدانند که در آن نقش دارند. توجه به بنگاه‌های اقتصادی و حضور آن‌ها در بازار سرمایه می تواند باعث جهشی مناسب و پیش رو در اقتصاد شده، همچنین مردم می توانند در نقشی مهم و حیاتی ایفا کنند. در سال جهش تولید تمرکز از بخش‌های غیر مولد اقتصاد، به سمت بهبود فضای کسب و کار رفته و باعث می‌شود تا احاد ملت به نقش آفرینی در امر ملی بپردازند (9) .

بنگاه‌های اقتصادی محلی برای نوآوری، رشد و ترقی در کشورهای صنعتی و در حال توسعه محسوب می‌شوند. نکته کلیدی و حیاتی آن‌ها وجود نوآوری در آن‌ها است که باعث رشد اقتصادی و بهره وری می‌شود. اگر یک بنگاه اقتصادی نتواند سرمایه مورد نیاز خود را تامین نماید، ظرفیت کسب و کار و همچنین بهره وری و دستمزد ماهانه آن تحت تاثیر قرار گرفته، و المان نوآوری به طرز قابل توجه‌ای کاهش خواهد یافت. این در حالی است که این مسئله با شعار امسال، یعنی جهش تولید در تضاد است.

برای رسیدن به هدف جهش تولید نیازمند انعطاف پذیری کافی و رفع موانع پیش روی بنگاه‌های اقتصادی خواهیم بود. یکی از روش‌های ارائه شده برای رسیدن به این هدف حضور این شرکت‌ها در بازار بورس و سرمایه است. بازاری که در مردم در آن نقش خواهند داشت و احساس خواهند کرد در سرنوشت کشور و آینده ی خود سهیم هستند. با فرهنگ سازی، قوانین مناسب و به اجرا گذاشتن پیشنهادات مطرح شده، می توانیم شاهد تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از طریق بورس در آینه نه چندان دور باشیم (8) و (9) .

پینوشتها

1. www.motamem.org
2. www.isna.ir
3. www.ana.press
4. www.magiran.com
5. www.iranthinktanks.com
6. www.55online.news
7. www.tejaratnews.com
8. www.taadolnewspaper.ir
9. www.civilica.com